در تعدادی از حوزه ها که حوزه لبه دانش در دنیا است، یعنی حوزه هایی که پیشرفته ترین عرصه های دانش روی آن کار می کنند، همانند بیوتکنولوژی، نانو بیوتکنولوژی، سلول های بنیادین و پیوند اعضا، ایران جزو 10 کشور اول دنیا و صاحب سبک است و متخصصان و دانشجویان بسیار خوبی تربیت کرده است.
دکتر علیرضا جلالی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در گفتگو با بصیرت به تبیین دستاوردهای انقلاب اسلامی در حوزه بهداشت و سلامت پرداخت. متن کامل این گفتگو بدین شرح می باشد:
بصیرت: انقلاب اسلامی چه تحولات و دستاوردهایی در حوزه نظام سلامت داشته است؟
امروزه در فضای مجازی و رسانه ای، برای جوانانی که از وضعیت کشور در قبل از انقلاب بی اطلاع هستند، القاء می شود که قبل از انقلاب اوضاع کشور بهتر از وضعیت فعلی بوده است. چون از یک جهت نسل های جدید کشور آن دوران را ندیدند و از جهت دیگر رسانه های کشور برای انعکاس وقایع آن دوران ضعیف عمل کرده است.
در یک مقایسه واقع بینانه از حوزه سلامت در قبل و بعد از انقلاب باید گفت که ایران از یک کشور بسیار ضعیف به یک کشور نسبتاً خوب تبدیل شد. ما بلافاصله پس از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه سلامت، واکسیناسیون سراسری را انجام دادیم. در حالی که قبل از انقلاب پنچاه درصد از فرزندان و نوزادانی که به دنیا می آمدند به خصوص در روستاها و در شهرهای کوچک، نمی توانستند واکسینه شوند. اما امروزه در حوزه واکسیناسیون گسترش 100 % داریم. بسیاری از واکسن های که در سراسر جهان تزریق آن الزامی نیست- مثل واکسن هپاتیت- جمهوری اسلامی به صورت الزامی آن را انجام می دهد.
تأسیس شبکه بهداشت درمانی در کشور دومین کاری بود که در حوزه بهداشت در انقلاب اسلامی اجرائی شد. هدف آن دسترسی آسان آحاد مردم به خدمات اولیه بهداشت و درمان بود. شبکه های بهداشتی در شهرهای کوچک و بزرگ 100% و در روستاها حدود 95% گسترش یافته است، که این امر باعث ارتقاء شاخص سلامت و افزایش سن حیات در کشور شده است. این گفته را نباید یک ادعای داخلی تصور کرد بلکه آمارهای جهانی این امر را اثبات می کنند و کسانی که در این حوزه ها تحقیق و پژوهش دارند، معترف آن هستند.
هشت سال قبل، چندین تیم از آمریکا، کانادا و کشورهای پیشرفته برای دیدن شبکه بهداشت و سلامت کشور به ایران آمدند، آنها در WHO ایران را تحسین کردند که یک شبکه وسیع، گسترده، منسجم و هدفمند دارد و توانسته است شاخص های سلامت را بهبود بخشد. امید به زندگی در قبل از انقلاب 57 یا 56 سال بود و امروزه 78 تا 76 سال می باشد. یعنی امروز در مقایسه با 40 سال پیش، امید به زندگی بیست سال افزایش یافته است و این نمایانگر توانمندی حوزه سلامت کشور است.
در دوره حیات انقلاب تعداد بیمارستان ها و تخت های بیمارستانی نیز به شدت افزایش پیدا کرد. ما حدود 115 هزار تخت بیمارستانی در نقاط مختلف کشور داریم. هیچ شهری وجود ندارد که مرکز درمانی نداشته باشد. قبل از انقلاب بسیاری از عمل های جراحی متوسط در خارج از ایران انجام می شد. برای یک عمل جراحی تعویض دریچه قلب، حتماً باید بیمار به انگلیس، آمریکا یا سرزمین های اشغالی فلسطین می رفت. هزینه های ارزی زیادی از این ناحیه به کشور تحمیل می شد. ما امروزه مفتخریم سالیانه چند ده هزار عمل جراحی قلب در کشور انجام می دهیم. تمام عمل های جراحی، عمده خدمات تشخیصی، آزمایشگاهی، پارا کلینیکی و سلامت در کشور انجام می گیرد.
بصیرت: وضعیت پیشرفت علم پزشکی در ایران در مقایسه با کشورهای همسایه چگونه بوده است؟
امروز ایران اسلامی به قطب پیشرفت سلامت در منطقه تبدیل شده است. بسیاری از کشورهای پیرامون برای دریافت خدمات سلامت به کشور ما رجوع می کنند. توریسم سلامت یک نقطه برجسته در کشور ما است. نه تنها از کشور های پیرامون، بلکه از کشورهای اروپایی و حتی کانادا برای دریافت خدمات سلامت به کشور ما رجوع می شود، زیرا کیفیت کار ما بالا و قیمت ها مناسب است.
در حوزه تشخیص پزشکی بیش از 98 درصد از دستگاه های به روز، جدید و مدرن دنیا را به تعداد کافی در کشور داریم. اگر تعداد سیتی اسکن های موجود در کشور را با پیشرفته ترین کشورهای دنیا مقایسه کنیم، چیزی از آن ها کم نداریم.
بصیرت: آیا قبل از انقلاب، از کشورهای بنگلادش و هند، پزشکان عمومی برای درمان به کشور ما می آمدند؟ امروزه وضعیت کشور از لحاظ تربیت و آموزش پزشک چگونه است؟
قبل از انقلاب پزشکان بنگلادشی و هندی که سطح حداقلی از سواد و دانش را داشتند و حتی زبان بیمار را متوجه نمی شدند تا بتوانند شرح حال ساده ای از بیمار بگیرند، در شهرهای مختلف کشورمان به طبابت مشغول بودند و از میان فارغ التحصیلان پزشکی بسیاری از تحصیل کرده های پزشکی عمومی بدلیل نبود امکان گذراندن دوره های تخصصی در داخل کشور، به آمریکا و کشورهای اروپایی می رفتند، اما امروزه در این حوزه ظرفیت خوبی وجود دارد و این افتخار بزرگی برای کشور است که توانستیم در حوزه آموزش این پیشرفت ها را داشته باشیم.
بصیرت: وضعیت کشور در حوزه دارو چگونه است؟ آیا توانسته ایم در این حوزه به استقلال نسبی برسیم؟
در حوزه دارو، کشور قبل از انقلاب یک وارد کننده بود. اما امروزه بیش از 97 درصد داروها در کشور تولید می شود. خوشبختانه وقتی به داروخانه مراجعه می کنیم، اکثر داروها ساخت ایران است. به خصوص در داروهای نوترکیب که فناوری و تکنولوژی بسیار پیچیده ای دارد، وضعیت به مراتب بهتری داریم و بعضاً بخشی از تولید در این حوزه را به کشورهای همسایه صادر می کنیم. اگر در یک جمله کوتاه بخواهیم وضعیت داروسازی کشور را بیان کنیم، باید بگویم، قطعاً پیشرفت بسیار عمیقی در حوزه صنایع دارویی کشور به وجود آمده است.
در تعدادی از حوزه ها که حوزه لبه دانش در دنیا است، یعنی حوزه هایی که پیشرفته ترین عرصه های دانش روی آن کار می کنند، همانند بیوتکنولوژی، نانو بیوتکنولوژی، سلول های بنیادین و پیوند اعضا، ایران جزو 10 کشور اول دنیا و صاحب سبک است و متخصصان و دانشجویان بسیار خوبی تربیت کرده است. در حوزه تحقیقات، پژوهش، تولید دانش و فناوری های پزشکی، امروز ما جزو 15 کشور اول دنیا هستیم. قبل از انقلاب جایگاه ما بالاتر از 100 بود.
بعد از 40 سال از پیروزی انقلاب علی رغم همه مشکلات همانند جنگ تحمیلی و تحریم های ظالمانه، محدودیت های مالی و سوء مدیریت ها امروزه در حوزه دانش در رتبه پانزدهم دنیا قرار داریم. در حوزه سرعت تولید دانش در دنیا رتبه اول را کسب کرده ایم؛ در منطقه بین کشورهای پیشرفته مثل ترکیه، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی، اندونزی، مالزی، در دو سال گذشته ما موفق شدیم با یک فاصله قابل قبول رتبه اول را کسب کنیم.
بصیرت: از چه زمانی لزوم ساخت بیمارستان در سپاه احساس شد؟ آیا سپاه با ورود در حوزه درمان توانست موفق عمل کند؟
در جنگ سخت و خانمان سوز تحمیلی تعداد بسیار زیادی از جوانان ایران اسلامی شهید، جانباز و اسیر شدند. در همان زمان که مجروحین و مصدومین جنگ به بیمارستان ها انتقال پیدا می کردند، موضوع درمان و افزایش ظرفیت بیمارستان ها به موضوع جدی و مورد توجه سپاه تبدیل شد. لذا از سال 1362 سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فکر تأسیس مراکز درمانی افتاد. پست های امداد، بیمارستان های صحرایی و بیمارستان های عملیاتی ساخته شد. صدها هزار مجروح و مصدوم به این مراکز درمانی مراجعه کردند و درمان شدند.
بر اساس استاندارد های بین المللی بیمارستان های صحرایی باید صدها کیلومتر از منطقه عملیاتی فاصله داشته باشند، اما سپاه بیمارستان های صحرایی را در نزدیکترین نقطه عملیاتی تأسیس کرد، زیرا اگر فاصله بیشتر می شد، در مسیر انتقال، تعداد زیادی از رزمندگان شهید می شدند. به همین خاطر این ابتکار در جنگ تحمیلی صورت گرفت، بیمارستان های صحرایی با استتار، پوشش و امنیت در نزدیکترین فاصله به خط مقدم جبهه تأسیس شد. این به تنهایی یک رکورد جهانی محسوب می شود که مجروح جنگی در کمتر از 30 دقیقه به بیمارستان انتقال پیدا می کرد. جراحان و پزشکان حاذق در بیمارستان ها حضور داشتند، پزشکان از دانشگاه های سراسر کشور به صورت داوطلبانه به بیمارستان های صحرایی می آمدند. در موقع عملیات صدها عمل جراحی به صورت روزانه انجام می شد.
بعد از اینکه جنگ تحمیلی به پایان رسید، معاونت بهداشت و درمان سپاه به فکر افتاد تا این ظرفیت ایجاد شده در جنگ تحمیلی را حفظ، توسعه و ارتقاء بخشد. هدف معاونت بهداشت و درمان سپاه از یک جهت ارائه خدمات به خانواده های سپاه، نیروهای مسلح و آحاد مردم کشورمان و از جهت دیگر توسعه و پیشرفت طب رزم برای حوادث احتمالی بود.
اکنون بعد از گذشت 30 سال از پایان جنگ تحمیلی، سپاه پاسداران در حوزه های طب رزم، سامانه های متحرک بیمارستانی بسیار پیشرفته ای در اختیار دارد. تصویربرداری، آزمایشگاه، اتاق عمل، ریکاوری، اورژانس و بستری به صورت سامانه های مجهز، سبک، قابل حمل و نقل در داخل سپاه طراحی شده است که در بحران ها و حوادث طبیعی از جمله سیل و زلزله از آن ها استفاده شده است. حتی در زلزله ترکیه، پاکستان و اندونزی طب رزم و سامانه متحرک سپاه حضور موفق و جدی داشته است.
سپاه در حوزه بهداشت و سلامت جامعه حدود 20 بیمارستان را تا کنون در سطح کشور تأسیس کرده است که این مراکز عموماً بر اساس درجه و رتبه بندی که وزارت بهداشت انجام می دهد، جزء باکیفیت ترین و بهترین بیمارستان های سطح کشور از لحاظ ارائه خدمات به بیماران می باشند. بیمارستان بقیه الله در تهران به صورت پیوسته، بالاترین رتبه کشوری را طی چندین سال گذشته کسب کرده است. در بیمارستان های سپاه علم و دانش در کنار تقوا و روحیه جهادی توانست خدمات خوبی را مردم ارائه دهد.
بصیرت: دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در چه جایگاهی قرار دارد و چه خدماتی را به مردم ارائه می دهد؟
دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در سال 1373 با دستور مقام معظم رهبری تأسیس شد. البته تاریخچه آغاز فعالیت آن به سال 1365 برمی گردد که دانشگاه به عنوان دانشکده پزشکی دانشگاه امام حسین(ع) فعالیت می کرد. عملاً از سال 73 این دانشکده هویت یک دانشگاه را پیدا کرد. این مجموعه در طی عمر بیست ساله از تأسیس خود، توانسته است رشد و توسعه بسیار خوبِ کیفی و کمی داشته باشد. دانشگاه بقیه الله امروزه از چهار دانشکده پزشکی، پرستاری، بهداشت و داروسازی تشکیل می شود. همچنین چهار مرکز درمانی مجهز نیز در اختیار دارد.
بیمارستان بقیه الله با 850 تخت یکی از بهترین بیمارستانهای کشور است.
بیمارستان نجمیه با قدمت بیش از 90 سال یکی از قدیمی ترین بیمارستان های تهران، همچنان پابرجاست و خدمات پزشکی بسیار مناسبی را به مردم ارائه می دهد.
بیمارستان جماران در حوزه جراحی قلب به هموطنان کشورمان خدمات ارائه می دهد. شهروندان زیادی از نقاط مختلف کشور به این بیمارستان مراجعه می کنند.
کلینیک دندانپزشکی حضرت امام خمینی(ره) یکی از قدیمی ترین و معروف ترین کلینیک های داندانپزشکی در سطح کشور است که زیرمجموعه دانشگاه بقیه الله فعالیت می کند.
دانشگاه بقیه الله امسال موفق شد اولین بیمارستان دندانپزشکی کشور را تحت عنوان بیمارستان شهید شکری افتتاح کند. این بیمارستان یکی از بزرگترین مراکز درمانی دندانپزشکی با مجهزترین و با کیفیت ترین وسایل و کادر پزشکی است.
در سال 1386 دانشگاه در حوزه تحقیقات و تولید علم موفق شد پژوهشگاه بقیه الله را افتتاح کند که در چهار حوزه سبک زندگی اسلامی ایرانی، طب رزم، آسیب های شیمیایی و بار تکنولوژی فعالیت می کند.
این دانشگاه 23 مرکز تحقیقاتی دارد که در حوزه نظامی، امنیتی و تحقیقات ملی فعالیت می کند و سالانه بیش از 800 پروژه تحقیقاتی و مقاله های بین المللی را تولید و انتشار می دهد. در سال جاری دانشگاه موفق شد از بین دانشگاه های همتراز (از بین بیش از چهل دانشگاه) رتبه اول را کسب کند. علی رغم اینکه به اذعان خود وزارت بهداشت تعداد متخصصان و پژوهشگران دانشگاه بقیه الله به نسبت دانشگاه های دیگر کمتر است، ولی با توجه به وجود نیروهای متدین، انقلابی و عالم و دانشمند توانسته ایم فعالیت گسترده و عمیقی داشته باشیم.
دانشگاه بیش از پنج شخصیت دانشمند در سطح بین المللی دارد. همچنین امسال موفق شدیم دو چهره جدید ذهن برتر را به دنیا معرفی کنیم. در سال 2019 از کل کشور 16 چهره به عنوان ذهن برتر معرفی شدند که دو تن آن ها به دانشگاه بقیه الله مربوط می شدند. این ها افرادی بودند که تحقیقات و مطالعات بسیار پیشرفته و عمیقی را در حوزه های خاص داشتند.
دانشگاه بقیه الله به عنوان یکی از مجموعه های سپاه ارتباط و همکاری نزدیکی با وزارت بهداشت دارد. در بسیاری از حوزه ها تحقیقات مشترکی را با این وزارت انجام می دهد که این تحقیقات، تحقیقات ملی و کشوری و مورد نیاز آحاد مردم است و البته در بسیاری از این موارد تحقیقات، نظامی است که می تواند جنبه های مصرفی و غیر نظامی داشته باشد.
دانشگاه در رده های کارشناسی، کارشناسی ارشد، پزشکی عمومی، تخصص و فوق تخصص در رشته های مختلف دانشجو تربیت می کند که تعداد آن ها حدود 15000 نفر می باشند؛ دانشجویانی که همه نظامی نیستند و بعد از فارغ التحصیلی به عرصه های خدمت در حوزه پزشکی و سلامت جامعه وارد می شوند.
از دکتر جلالی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند، تشکر می کنیم.
خبرنگار: فرهاد کوچک زاده