محمدصادق مصطفوی/ کناره‌گیری دولت مصر از «ناتوی عربی» چالش جدیدی است که سردرگمی ریاض و واشنگتن نسبت به آینده این ائتلاف را به دنبال دارد. مصر به عنوان یکی از اعضای کلیدی این ائتلاف و از قدرتمندترین کشورهای منطقه از حیث نظامی، پس از عربستان سعودی مهم‌ترین عضو ائتلاف به شمار می‌آید. مقامات آمریکایی نیز به جایگاه ویژه‌ای که مصر در این ائتلاف دارد واقفند؛ از جمله یکی از مسئولان وزارت خارجه آمریکا عنوان می‌کند: «مصر دارای نقشی مهم و غیر قابل انکار در امنیت منطقه است و آمریکا و سایر اعضای ناتو عربی خواستار این هستند که قاهره بخشی از این حرکت جمعی، که تبعات مثبت زیادی در پی خواهد داشت، باشد.»
تشکیل ناتوی عربی که برخاسته از طرح ناتو یا پیمان آتلانتیک شمالی است، دو هدف محوری را در دستور کار قرار داده است: ۱ـ مقابله با نقش مؤثر ایران در منطقه (تحدید منطقه‌ای ایران)؛ ۲ـ عادی‌سازی روابط اعراب با رژیم صهیونیستی.
در راستای این دو هدف، طرح ناتوی عربی با عضویت برخی کشورهای عربی و آمریکا و رژیم صهیونیستی پایه‌گذاری شد. در طول دو سال گذشته نیز به دنبال این طرح رفت‌وآمدهای مختلف سیاسی و اقتصادی شکل گرفت. با توجه به ناکارآمدی طرح ناتوی عربی در اجرای وظیفه ذاتی‌اش (مقابله با ایران) و متحد کردن کشورهای عربی حول محوری خاص، برخی کشورها مانند مصر تصمیم به خروج از این ائتلاف گرفتند. «علی‌الاحمد» تحلیلگر سعودی و مدیر مؤسسه امور خلیج‌فارس در واشنگتن به نیوزویک اعلام کرد: «خروج مصر به مثابه ضربه مهلکی به این ائتلاف است. با خروج برخی دیگر از کشورها از این ائتلاف، در آینده نزدیک شاهد مرگ آن خواهیم بود و این ضربه قوی به ریاض که رؤیای رهبری این ائتلاف را داشت، است. بازنده اصلی ریاض است که ثقل سیاسی خود را از دست خواهد داد.»
در بحث چرایی خروج مصر از ائتلاف عربی باید به چند نکته اشاره کرد: ۱ـ مصر با خروج از این ائتلاف بیش از همه پیام مهمی برای عربستان سعودی داشته است. بر اساس طرح ائتلاف مبنی بر تمرکز کشورها حول بازیگری واحد (عربستان)، مصر از چنین واقعه‌ای ناراحت بود و به نوعی اعتراض خود را با خروج از این ائتلاف عنوان کرد. از دیرباز میان مصر و عربستان برای رهبری جهان عرب اختلاف وجود داشته و همین امر منجر به اختلاف در جهت‌گیری‌های آنها در مسائل منطقه‌ای شده است. ۲ـ مصر ائتلاف مزبور را بدون دستاورد اقتصادی برای خود می‌پندارد و به همین جهت خواهان مشوق‌های اقتصادی است. از آنجا که این کشور با مشکلات اقتصادی عدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند، مشوق‌های مذکور در جهت‌گیری‌های سیاسی مصر نقشی مؤثر خواهند داشت. «زایدر اسنایدر» تحلیلگر مرکز مطالعات آمریکایی ژئوپلتیکال فیوچر، به نیوزویک گفت: «موفقیت آنچه ناتوی عربی نامیده می‌شود، همواره در پرده‌ای از ابهام قرار داشت و این به علت اختلاف‌نظرها میان اعضای آن است. واقعیت این است که هدف اصلی ائتلاف که برای مقابله ایران است، هدف اصلی همه اعضا و دغدغه آنها نیست. مصر کمترین نگرانی را از بابت ایران دارد. مصر مایل به مشارکت در طرح‌های سعودی جدید مانند جنگ در یمن نیست و نگران این است که کشیده شدن به سوی جنگ بدون فایده منابع اقتصادی‌اش را هدر دهد.» ۳ـ مصر همواره نیم‌نگاهی به کشورهای ایران و روسیه دارد و خرید جنگنده‌های سوخو35 روسی نشان‌دهنده تمایل مصر به ائتلافی خارج از ائتلاف عربی‌ـ عبری است. ۴ـ تصمیم‌گیری‌های آمریکا و اسرائیل نشان داده که ائتلاف، برنامه‌های دیگری را در لوای طرح ناتوی عربی اجرا می‌کند. یکی از این طرح‌ها بحث معامله قرن است که ائتلاف مزبور نیز علناً موافقت خود را با آن عنوان کرده است. مصر که یکی از کشورهای مبدع طرح صلح اسرائیل و فلسطین است، خود را بازنده اصلی در این زمینه می‌پندارد. ۵ـ در ابعاد دیگر، باید این احتمال را نیز در نظر داشت که مصر برای به دست آوردن امتیاز از کشورهای ائتلاف به این اقدام روی آورده است.
در مجموع خروج مصر از ناتوی عربی به منزله مرگ زودهنگام چنین طرحی است که همین امر نشان از شکست سیاست‌های منطقه‌ای ترامپ و اسرائیل در برابر محور مقاومت دارد.
منبع: صبح صادق