این بازار می‌تواند به واقعیت و شفافیت نرخ ارز کمک کند، چرا که کل عرضه و تقاضای بازار ارز در یک پلتفرم جمع می‌شود و نرخ کشف شده از طریق معاملات این بازار، بیش از نرخ کشف شده در سامانه سنا واقعیت دارد.
۱۸ دی ۱۳۹۷ شورای پول و اعتبار موضوع «بازار متشکل معاملات ارزی» را مطرح و تصویب کرد. بر اساس این مصوبه، به منظور ساماندهی و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارا، «بازار متشکل معاملات ارزی» تشکیل می‌شود تا ارز‌ها در آن به صورت نقد مطابق مقررات این مصوبه و سایر مقررات مرتبط با آن در بستر الکترونیکی مورد معامله قرار گیرند.
در مصوبه شورای پول و اعتبار آمده است که در بازار متشکل ارزی، ارز‌ها به صورت نقد معامله می‌شوند و با توجه به این که کارگزاران مجاز بازار ارز (اعم از بانک‌ها و صرافی‌های مجوزدار) بازیگران این بازار هستند، می‌توان انتظار داشت معاملات انجام شده در بازار متشکل ارزی بر همان سبک و سیاق معاملات جاری بازار باشد که بر اساس نرخ کشف شده در سامانه سنا و با اخذ کارمزد انجام می‌شود، با این تفاوت که در بازار متشکل ارزی جدید، نرخ ارز تحت نظارت بانک مرکزی کشف می‌شود.
هر چند اکثر کارشناسان اقتصادی بر ضرورت وجود چنین بازاری در کشور تأکید دارند و نبود آن طی سالیان گذشته را عاملی مهم در افزایش فشار‌های تورمی و اقتصادی حاصل از افزایش نرخ ارز در کشور می‌دانند، اما علی رغم اعلام قبلی دولت مبنی بر راه‌اندازی این بازار در خرداد ماه و با وجود افتتاح حساب 70 صرافی در این بازار، تاکنون شاهد راه‌اندازی رسمی و فعالیت مؤثر آن در تعیین نرخ ارز کشور نیستیم و به نظر می‌رسد بازار متشکل ارزی تا رسیدن به جایگاه تعریف شده خود در اقتصاد کشور راه درازی در پیش داشته باشد.
هدف از تشکیل بازار متشکل ارزی چیست؟
۱- این بازار می‌تواند به واقعیت و شفافیت نرخ ارز کمک کند، چرا که کل عرضه و تقاضای بازار ارز در یک پلتفرم جمع می‌شود و نرخ کشف شده از طریق معاملات این بازار، بیش از نرخ کشف شده در سامانه سنا واقعیت دارد.
۲- بازار متشکل معاملات ارزی زمینه‌سازی برای کاهش تعداد نرخ‌هایی است که برای ارز وجود دارد یعنی با ایجاد این بازار، قیمتی در معاملات توافقی کشف می‌شود که عمیق‌تر و با اعتبارتر از نرخ‌های صرافی، سنا، بانکی، غیررسمی و … است و در آینده جایگزین همه آن‌ها خواهد شد.
۳- با تشکیل بازار متشکل ارزی بانک مرکزی جدا از ارز ترجیحی بر مبنای دلار ۴۲۰۰، بقیه ارز‌های موجود در اقتصاد ایران را با نرخ بازار متشکل، قیمت‌گذاری و مدیریت می‌کند.
۴- راه‌اندازی این بازار، «تهران» را به پایتخت ارزی کشور تبدیل می‌کند. در حال حاضر نرخ ارز در کشور ما بر اساس نرخ سلیمانیه، دبی، استانبول و هرات تعیین می‌شود و این امر مطلوب کشور نیست.
وظیفه بانک مرکزی در قبال بازار متشکل ارزی چیست؟
هدف بانک مرکزی ایجاد ساختار و شبکه‌ای مستقل با حضور بانک‌ها و صرافی‌ها به منظور شفاف سازی در عملیات بازار ارز است. با توجه مطرح بودن رانت‌هایی در حوزه ارز و مشکلات ایجاد شده، این ساختار می‌تواند به شفاف سازی ساختار کمک و بازار را قابل پیش بینی کند.
بانک مرکزی در بخش خرید و فروش، توزیع و تخصیص ارز و تعهدات ارزی، نقش اصلی بر عهده دارد. اما صاحب صرافی نیست و از طریق صرافی‌ها و بانک‌ها عملیات ارزی را انجام می‌دهند.
نظر کارشناسان در خصوص بازار متشکل ارزی:
۱- دکتر مرتضی ایمانی‌راد، «رئیس هیات مدیره مؤسسه مطالعات اقتصادی بامداد»: بازار متشکل ارزی برای کاهش و یا افزایش نرخ ارز نیست. اگر این بازار درست کار کند، قیمت دلار از طریق مبادلات تسویه صرافان کشف می‌شود و دیگر لازم نیست در بازار ایران قیمت ارز از هرات و یا دبی گرفته شود. به عبارت دیگر، هدف این است که قیمت دلار در این بازار کشف شود، نه در خارج کشور؛ بنابراین بازار متشکل ارزی موجب کاهش نرخ دلار نمی‌شود، مگر این‌که بانک مرکزی بخواهد نرخ را با تزریق پول در این بازار کاهش دهد.
ضمناً این بازار ارتباطی به بازار نقد، بازار سنا و بازار نیما ندارد. فعالان ارزی در این بازار صرافان رسمی، بانک‌ها و بانک مرکزی است و سفته‌بازان و عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان ارز به جز سه عامل فوق نمی‌توانند وارد این بازار شوند. این بازار خود یک بازار متشکل و مستقل است و اگر درست کار کند، می‌تواند نرخ دلار را در اقتصاد داخلی تعیین کند؛ بنابراین اگر بانک مرکزی دخالت نکند، تشکیل این بازار لزوماً موجب کاهش نرخ دلار نمی‌شود.
۲- حسین توکلیان «عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی»: اگر همه افرادی که در زمینه ارزی فعالیت می‌کنند در بازار متشکل ارزی بتوانند آزادانه قیمت‌گذاری کنند، قیمت واقعی دلار کشف خواهد شد. عملی شدن آن منوط به این است که آزادی عمل کارگزاران اقتصادی که در این زمینه فعال هستند چقدر خواهد بود. باید دید در طرف عرضه و تقاضا، کارگزاران تا چه حد می‌توانند در این بازار آزادانه مبتنی بر اصولی که در آن تعریف شده، درست عمل کنند. در صورت درست عمل کردن، کشف قیمت هم امکان‌پذیر است؛ در غیر این صورت خیر.
هیچ تضمینی برای کاهش قیمت در بازار ارز وجود ندارد و بستگی به نیرو‌های بازار دارد، ممکن است انتظارات بر بالا بودن قیمت ارز باشد، بنابراین بالا می‌رود و برعکس اگر انتظار برای کاهش قیمت باشد، پایین می‌آید؛ بنابراین بازار تعیین می‌کند که چه نرخی باشد.
۳- محمود بهمنی «رئیس کل بانک مرکزی ایران طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی»: بازار متشکل ارزی باید هر چه سریع‌تر فعالیت خود را آغاز کند چرا که این مسئله در کنترل بازار ارز بسیار مؤثر است. البته همه مشکلات کشور در حوزه اقتصادی با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی حل و فصل نمی‌شود بلکه حل این مشکلات مستلزم مدیریت صادرات و واردات است. در صورتی که ارز حاصل از صادرات به داخل کشور نیاید، بازار متشکل ارزی امکان‌پذیر نیست و برای تحقق این مسئله باید نظارت و مدیریت کافی صورت گیرد.
وی با اشاره به این که نرخ ارز تابع عرضه و تقاضای آن است، گفت: با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی حجم عرضه و تقاضا کنترل می‌شود و این موضوع منجر به تثبیت و کاهش قیمت دلار خواهد شد، اما اگر نتوانیم بین عرضه و تقاضا تعادل برقرار کنیم، نرخ ارز افزایش می‌یابد.
۴- کوروش پرویزیان «رئیس کانون بانک‌ها و مؤسسات اعتباری خصوصی»: بازار متشکل ارزی در مراحل اولیه برای خرید و فروش نقدی ارز و تأمین نیاز‌های ضروری ارز کشور است. در ابتدا وظیفه و مأموریت این بازار شفاف سازی در بازار است و اگر امکان آن ایجاد شود، اهداف بعدی دولت را محقق می‌کند. بانک مرکزی قصد حذف ارز نیمایی را با راه‌اندازی بازار متشکل ارزی ندارد.