خبر تماس تلفنی ولیعهد امارات متحده عربی با بشار اسد رئیس جمهور سوریه توجه ناظران منطقه ای را به خود جلب کرده و سوالات و شبهاتی را برانگیخته است.
ماجرا از این قرار است محمد بن زاید آل نهیان، ولیعهد امارات متحده عربی چند روز پیش در یک توئیت نوشت: «در یک گفتگوی تلفنی با بشار اسد رئیس جمهور سوریه پیامد‌های انتشار ویروس کرونا را مورد بحث قرار داده و بر حمایت دولت امارات از ملت برادر، سوریه و کمک به آن در این شرایط استثنایی، تاکید کردم. همبستگی انسانی در زمان سختی، از هر چیزی فراتر است و سوریه در این شرایط سخت، تنها نخواهد ماند.
البته گرایش امارات به سوریه امر تازه ای نیست. این کشور به رغم آن که از سال 2011 در جبهه ضدسوری حضور فعال داشت، اما در دسامبر 2018 سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد؛ اقدامی که با استقبال دولت سوریه همراه شد.
در آن زمان، بهبود روابط امارات با دمشق و بازگشایی سفارت به دلیل تغییر معادلات به نفع سوریه بود. اکنون نیز به نظر می آید با توجه به پیروزی هایی که ارتش سوریه در شمال این کشور به دست آورده، امارات بار دیگر از فرصت استفاده کرده و قصد دارد مناسبات و همکاری های خود را با این کشور تقویت کند.
امارات متحده عربی به عنوان یک کشور کوچک، اما بلندپرواز از یک طرف قصد دارد در عرصه سرمایه گذاری و بازسازی در مرحه پسا جنگ در سوریه سهیم شود، به ویژه آن که اقتصاد امارات در اثر جنگ یمن و نیز ویروس کرونا و کاهش قیمت نفت، آسیب پذیر شده و در نتیجه نیاز به عرصه های جدید سرمایه گذاری دارد.
هدف دیگر امارات رقابت دیرینه با ترکیه است. ترکیه بخش هایی از خاک سوریه را اشغال کرده و در صدد اعمال نفوذ در همسایه جنوبی خود است. امارات تلاش دارد با تحکیم روابط با سوریه در این کشور ایفای نقش کرده و از رقیب خود ترکیه عقب نماند.
مخالفت شدید دو طرف (سوریه و امارات) با اخوان المسلمین نیز عامل دیگری است که می تواند زمینه ساز نزدیکی و همکاری ابوظبی و دمشق شود.
نکته دیگر این است که تماس تلفنی با بشار اسد توسط محمد بن زاید ولیعهد امارات انجام شده است. ضمن آن که ولیعهد در امارات اختیارات زیادی دارد، بن زاید قصد دارد چهره خود را در داخل کشور خود ترمیم کند، به ویژه آن که در اثر ناکامی در جنگ یمن نیاز به بازسازی موقعیت خود دارد.
از طرفی، برخی ناظران در این ماجرا، به رقابت و اختلاف امارات و سعودی اشاره دارند؛ اما گروهی دیگر بر این باورند که نزدیکی امارات به سوریه در واقع با هماهنگی عربستان انجام شده و آن را نشان بازنگری عربستان سعودی در مناسبات خود با دمشق می دانند.
ریاض هر چند موضع شفافی در قبلا دمشق نگرفته و روابط دو طرف همچنان تیره است، اما به نظر می آید از طریق امارات قصد دارد سوریه را به جرگه کشورهای عربی و اتحادیه عرب بازگرداند. چراغ سبز سایر کشورهای عربی مانند مصر، لیبی، سودان، الجزایر و تونس به دمشق در این چهارچوب قابل ارزیابی است.
هدف اصلی عربستان، دور ساختن سوریه از ایران و محور مقاومت است، هدفی که با سیاست آمریکا و رژیم صهیونیستی مبنی بر فشار حداکثری و منزوی سازی ایران در منطقه، کاملا همسو و هماهنگ است. حال آن که مناسبات دمشق و تهران همچنان برقرار بوده و بلکه ابعاد آن گسترش یافته است.
لذا می توان گفت پیامد مهم رویدادهای اخیر، بازیابی و تقویت نقش سوریه در منطقه به عنوان یک حلقه مهم در محور مقاومت است.
پیامد دیگر آن است که برآیند تحولات و تحرکات اخیر، بیش از همه نشانگر ناکامی ترکیه است؛ زیرا آنکارا نسبت به ایجاد ائتلاف ضد سوریه در منطقه و انزوای این کشور تلاش زیادی کرده بود، اما اکنون رویاهای خود را برباد رفته می بیند.
در این میان برخی به نقش روسیه در تقویت مناسبات سوریه با کشورهای عربی و از جمله امارات اشاره دارند. مسکو پس از توافق آتش بس با ترکیه بر سر ادلب، اینک قصد دارد از طریق نزدیکی اعراب به سوریه، آنکارا را در تنگنا قرار دهد تا نهایتا نیروهای نظامی ترک از سوریه و نیز لیبی عقب نشینی کنند.
در مجموع باید گفت معادلات پرفراز و نشیب منطقه به گونه ای رقم خورده که کشورهای مختلف در صدد بازنگری در برخی از سیاست های خود برآمده اند.
نکته قابل توجه در این معادلات، ثبات و مشروعیتی است که دولت بشار اسد پس از 8 سال جنگ به دست آورده و کشورهایی که طی سال های جنگ، علیه این کشور بودند؛ اکنون با پذیرفتن واقعیت های میدانی و سیاسی، در صدد همگرایی با دمشق برآمده اند.