چندی قبل بود که ولی اسماعیلی نایب رییس کمیسیون اجتماعی ضمن انتقاد از نحوه تخصیص ارز دولت به واردات نهاده های کشاورزی مانند کود، سم و... این موضوع را باعث افزایش هزینه تولید این محصولات عنوان کرده و گفته بود با تدوام این روند باید منتظر کاهش تولیدات در بخش کشاورزی باشیم.
شایان ذکر است بخش کشاورزی را می توان با ثبات ترین بخش اقتصاد ایران طی سال های اخیر دانست بخشی که در یکسال اخیر و حتی پس از شیوع ویروس کرونا تولید و صادرات آن نه تنها کاهشی نداشته بلکه با افزایش نیز مواجه بوده است.
از آنجا که گندم یکی از کالاهای استراتژیک در حوزه تامین امنیت غذایی کشور است پایگاه خبری تحلیلی بصیرت در گفتگویی با علیقلی ایمانی نایب رییس بنیاد گندمکاران ایران به بررسی این موضع و نقش آن در کاهش تولیدات کشاورزی من جمله گندم در سال زراعی جدید پرداخته است.
آقای ایمانی به عنوان سوال اول درباره حذف ارز ترجیحی از واردات کود کشاورزی بگویید؟ مگر ما در کشور تولید کود نداریم. در داخل کشور تولید کود وجود دارد اما عمده تولید کود کشور کود اوره است. آنچه در اخبار تحت عنوان حذف ارز ترجیحی واردات کود آمده مربوط به کودهای پایه و اصطلاحا کودهای شیمیایی هستند این کودها پایه کار کشاورزی در باره تغذیه گیاهی هستند.
این ها تا به حالا با ارز ترجیحی 4200 تومانی وارد کشور می شدند اما دولت آمده و طی مصوبه ای ارز ترجیحی را برای واردات این کودها حذف و ارز نیمایی را به آن اختصاص داده که این اقدام عملا به معنای افزایش قریب به 5 برابری هزینه ها در این بخش است. یعنی کودی که تا دیروز هر کیلو دوهزار تومان قیمت داشته با این اقدام حدود 10 هزار تومان قیمت خواهد داشت.
از طرف دیگر به جز کود، سموم کشاورزی هم با افزایش قیمت مواجه شدند. اگر برخی می گویند میزان و درصد نیاز کشاورزان به کود کم است اما همین کود در کشاورزی یک اصل است و قابل حذف کردن نیست.
البته همان طور که گفتم کود اوره در داخل کشور تولید می شود و قیمت آن هم افزایش پیدا نکرده است. اما همان طور که گفتم این دو نوع کود با هم تفاوت دارند ما کشاورزان ضرب المثلی داریم که می گوییم "کود اوره چشم را کور می کند اما جیب را پر نمی کند" یعنی فقط قد گیاه را افزایش می دهد اما در ماهیت گیاه تاثیر آنچنانی ندارد.
می خواهم بگویم کودهای پایه در کشاورزی خیلی مهم هستند و آنچه باعث می شود ما به عنوان عملکرد محصول برداشت کنیم همین کودهای پایه هستند که تقریبا تمام کود مصرفی ما در این حوزه وارداتی است.
یعنی استفاده از این کودها روی کیفیت محصول تاثیر می گذارد؟
روی همه چیز تاثیر دارد. اعتقاد ما این است که کود شیمایی در کشاورزی دنیا خیلی تاثیر گذار بوده است. به طوری که گفته می شود تا 60 درصد تولید مدیون کودهای شیمیایی است.
آقای دکتر تولید این کود در کشور امکان پذیر نیست؟
اقداماتی در حال انجام است اما کودهای تولید شده آن غنای لازم را ندارد. الان برآورد ما این است که میانگین جهانی مصرف کود در هر هکتار 101 کیلو است ولی این رقم در ایران 89 کیلو است یعنی مصرف کود ما همین الان هم از میانگین جهانی کمتر است.
به عبارتی ما بر اساس استانداردهای جهانی به چیزی حدود 4 میلیون و 500 هزار تن کود نیاز داریم اما حداکثر 3 میلیون تن به کشاورزی ما تخصیص داده می شود که این میزان کود هم عملیاتی و اجرایی نمی شود، لذا نقش کودهای شیمیایی در تولید کاملا مشهود است.
ما نگران این هستیم که کشاورزان ما به دلیل گران شدن کود و سم که کود در تغذیه و سم در از بین بردن عوامل خسارت زا مثل علف هرز و آفت مهم هستند تولید کاهش یا حتی متوقف شود. وقتی قیمت یک لیتر سم 5 برابر شده است ، وقتی زارع وارد زمین می شود اولین چیزی که استفاده می کند کود است باید کود مورد نیاز خاک را تامین کند از آنجا که خاک های ما به لحاظ فسفر و پتاسم فقیر هستند لازم است در ابتدای کشت کود پایه را به گیاه برسانیم تا بتوانیم روی عملکرد مناسب آن حساب کنیم.
کشاورزان ما به لحاظ اقتصادی توان آنچنانی ندارند چرا که کشاورزی ما معیشتی است یعنی کشاورزان کار می کنند تا رزق روزانه خود را تامین کنند. هزینه ها هم آنقدر بی حد و حصر و بی قاعده افزایش یافته است که عرصه بر کشاورزان تنگ شده است. با ادامه این روند تولید بسیاری از کالاهایی که امکان تولید آن ها در کشور وجود دارد متوقف خواهد شد.
چند درصد از سموم کشاورزی مورد استفاده در کشور وارداتی است؟
تقریبا 100 درصد سموم کشاورزی مورد استفاده در ایران وارداتی هستند بعضی از این سموم البته به صورت آماده و محصول نهایی وارد کشور می شوند و بعضی دیگر هم به صورت تکنیکال وارد کشور می شوند یعنی یک اقداماتی روی آن انجام و به بازار عرضه می شود.یکی از محصولات استراتژیک در حوزه کشاورزی تولید گندم است.الان
وضعیت تولید گندم ما چگونه است؟
حدود 5-4 سال است که ما در داخل کشور حداقل به اندازه نان مصرفی مردم گندم تولید می کنیم. اما مقداری گندم هم با دلایلی چون ذخیره استراتژیک واردات کشور می شود
برای مثال در همین 5 ماهه اخیر سال جاری چیزی حدود دو میلیون تن گندم وارد کشور شده است که البته عمدتا ثبت سفارش این گندم ها مربوط به سال گذشته بوده است. همان طور که گفتم اگرچه برای تامین نان چه درصنف و چه در صنعت هیچ نیازی به واردات نداریم اما اگر بناباشد به هر دلیلی تولید کاهش یابد بدون شک این موضوع برای کشور مشکل زا خواهد بود.
الان قیمت خرید تضمینی گندم کشاورزان از سوی دولت چقدر است و این افزایش هزینه ها چه تاثیری بر قیمت تمام شده خواهد داشت؟
طبق محاسباتی که انجام داده ایم با توجه به هزینه های جدید و افزایش قیمت برخی نهاده ها و با احتساب 15 درصد سود تولید کننده، قیمت هر کیلو گندم باید 5 هزار تومان باشد. در حالی که این قیمت در سال گذشته 2500 تومان بوده است. اگر قیمت خرید تضمینی گندم نسبت به سال گذشته دو بابر شود می توان گفت هم افزایش هزینه ها را جبران کرده و هم سود 15 درصدی کشاورزان تامین می شود. اما اگر دولت بخواهد با ارقامی کمتر از این رقم گندم را از کشاورزان خریداری کند کشاورز مجبور می شود زمین خود را به سمت کاشت محصولاتی ببرد که سودآوری بیشتری برای او داشته باشد.
این وضعیت چه تاثیری روی عملکرد تولید محصولات کشاورزی خواهد داشت؟
رهبری خطاب به مسئولان می فرمایند شما بستر را برای تولید کننده فراهم کنید تولید کننده خودش کار را انجام می دهد. وقتی من نوعی به عنوان کشاورز نتوانم به محصولم رسیدگی مناسب داشته باشم قطعا عملکرد من نیز کاهش می یابد پس ما اگر می خواهیم به عملکرد مطلوب برسیم باید شرایط و بستر را برای تولید کننده فراهم کنیم.
اعتقاد ما این است که اگر دولت می خواهد تولید پایدار بماند باید نقدینگی لازم در اختیار تولید کننده قرار دهد تا تولید کننده بتواند نهاده های کشاورزی را برای آغاز کار کشت تهیه کند. در حال حاضر برای کاشت گندم در یک هکتار زمین از خرید بذر تا کود و ردیف کاری و کشت و.... به چیزی حدود 5 میلیون تومان نقدینگی نیاز دارد. در حالی که چنین نقدینگی در اختیار کشاورزان نیست.
بنابراین دولت باید یک خط اعتباری یا تسهیلات ویژه ای در اختیار کشاورزان قرار دهد تا کشاورز با این منابع نهاده های مورد نیاز خود را تامین کند.