ترومن که بود؟ سی‌و‌سومین رئیس‌جمهور آمریکا که دستور حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی را داد و از تشکیل و استقرار رژیم اسرائیل حمایت همه جانبه کرد. این آقای «هری اس ترومن» در نطق افتتاحیه دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۱۹۴۹ میلادی، اصولی را برای سیاست خارجی آمریکا بنیان نهاد که اصل چهارم آن به کشورهای در حال توسعه نظیر ایران آن زمان مربوط بود. طبق این اصل آمریکا برای دسترسی کشورهای جهان سوم به مزایای پیشرفت‌های علمی و صنعتی به این کشورها کمک مالی می‌کرد. از آن‌جا که نمایندگان کنگره آمریکا هم می‌دانستند هیچ گربه‌ای برای رضای خدا موش نمی‌گیرد، طرح ترومن برای کمک آمریکا به کشورهای رو به توسعه را تصویب کردند و کار شروع شد.
این طرفِ معامله، اصرار شاه بود برای دریافت وام‌های آمریکایی یا همان کمک‌های ترومن و البته «حاجعلی رزم‌آرا» هم بود. رزم‌آرا کی بود؟ سپهبد ارتش و نخست وزیر ایران که در مجلس گفت: ایرانی‌ها لولهنگ (آفتابه سفالی) هم لیاقت ندارند بسازند!
ترومن با ایده وام دادن به کشورهای فقیر، نوعی استعمار مدرن برای آمریکا ایجاد کرد
افزایش صادرات آمریکا به ایران
پیش از امضای قرارداد، گروهی از آمریکایی‌ها به ایران آمدند و ۴ ماه ماندند تا شرایط را بررسی کنند. پس از امضای قرارداد هم گروه گروه مستشاران آمریکایی در حوزه‌های صنایع و معادن، راه و ساختمان، کشاورزی، صنعت برق، بهداشت، امور نظامی و امور مالی و اداری وارد ایران شدند. سازمان عریض و طویلی هم در ایران راه‌انداختند به نام «اداره اصل چهار ترومن» که ساختمان‌هایی در خیابان آبان و خیابان تخت جمشید (طالقانی فعلی) داشت. در این اداره آمریکایی‌ها از نخبه‌های ایرانی گرفته تا سیاستمداران را میزبانی می‌کردند و گفت‌و‌گوها و لابی‌ها و ارتباطات دوستانه هم زیاد بود!
نتیجه چی شد؟ صادرات شرکت‌های آمریکایی به ایران افزایش یافت و به ۲۰ برابر صادرات ایران به آمریکا رسید. با همین یک کار، کارگاه‌های تولیدی ایران به سمت ورشکستگی رفت و سبک زندگی ایرانی‌ها به سمت غربی‌شدن. با این قرارداد، تجهیزات فنی و همچنین فناوری صنعت و کشاورزی ایران هم آمریکایی شد. بدتر آن‌که پای آمریکایی‌ها به همه‌جای ایران باز شد و حتی تا روستاها هم رفتند برای اصلاح و نوسازی روش‌های کشاورزی.
در کمتر از یک دهه بعد، کشاورزی مولد ایران نابود شد و ایران برای تامین موادغذایی نیز به آمریکا و به واردات از دیگر کشورها وابسته شد. دام و طیور ایران نیز از اصلاح نژادی بی‌نصیب نماندند و برای این کار از آمریکا دام و طیور به ایران می‌آوردند.
برنامه‌ریزی‌های کلان ایران در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در «اداره اصل چهار ترومن» انجام می‌شد
آمریکا ابرقدرت شد!
بر اساس طرح ترومن، ایران وام می‌گرفت تا در بخش اقتصادی و عمرانی به ثبات و پیشرفت برسد اما وامی که پهلوی دوم گرفت، برای ایران خیلی گران از آب در آمد. برای درک بهتر تأثیر وام‌های آمریکایی و مقررات قرارداد اصل ۴ ترومن فقط کافی است بدانیم برنامه‌های توسعه ۷ ساله ایران که از سال ۱۳۲۷ آغاز شده بود، پس از این قرارداد با نظر و مشاوره کارشناسان آمریکایی تدوین و اجرا می‌شد. در واقع، آمریکا پول را بی‌حساب و مجانی نمی‌داد و به بهانه این‌که ایران باید بتواند وام را پس بدهد در برنامه‌های کلان اقتصادی و عمرانی و مالی ایران دخالت می‌کرد.
از آن موقع بود که داستان نفوذ آمریکا در ایران شروع شد و ایران در دوره پهلوی دوم عملا شد کشوری تحت سلطه سیاست‌های آمریکا. این از ایران، آمریکا چه شد؟ با اجرای برنامه‌های اصل ۴ ترومن در کشورهای رو به توسعه از جمله ایران، پس از جنگ جهانی دوم شرکت‌های آمریکایی رشد کردند، سیاست‌های آمریکا در کشورهای دیگر پیش رفت و آمریکا که پیش از جنگ جهانی در دنیا کاره‌ای نبود، جای بریتانیا را گرفت و به سرعت شد ابرقدرت نوظهور جهان.
برنامه از خارجی‌ها، اجرا از ایرانی‌ها
خبرگزاری فارس