در دنیایی به سر می بریم که دیگر رایانه و اینترنت تنها ابزاری برای ارتقای دانش و فناوری نیست بلکه به وسیله ای لازم در بطن زندگی مردم مبدل شده است تا جاییکه دیگر امروز زندگی بدون فضای مجازی و بدون اینترنت بی معنا است و از دم دست ترین کارهای روزمره تا سخت ترین آنها از طریق آنلاین و با کمک اینترنت و فضای مجازی میسر می شود. حتی برخی زندگی ها و امرار معاش ها بدون شبکه های اجتماعی و فضای مجازی غیر ممکن شده است.
از تبادلات اقتصادی و فروش و کسب و کار تا فراگیری آشپزی و کارهای بانکی و تجاری و حتی تدریس و تحصیل این روزها عجیب وابسته این فناوری هستند؛ اما باید اذعان داشت فضای مجازی و اینترنت به همان اندازه که لازمه زندگی و جزو جدایی ناپذیری از آن شده اند به همان اندازه با خطرات و آسیب هایی همراه هستند. آسیب ها، خطرات، جرائم و بی قانونی ها و کلاهبرداری هایی که بدون حضور پلیسی برای تامین امنیت در این فضا سر و سامان نمی یابد.
افزایش جرائم سایبری با توسعه فناوری اطلاعات
توسعه روزافزون زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور و افزایش کاربران و استفاده کنندگان از اینترنت و دیگر فناوری‌های اطلاعاتی، ارتباطی و مخابراتی نظیر خطوط تلفن‌های ثابت و همراه، شبکه‌های دیتای کشوری و محلی، ارتباطات ماهواره‌ای و به ویژه فضای مجازی و شبکه های اجتماعی از جمله دلایلی است که لزوم ایجاد و توسعه ساز وکاری برای برقراری امنیت در فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور را ضروری می‌کند.
غیر از استفاده های عمومی از این فناوری توسعه خدمات الکترونیک در کشور نظیر دولت الکترونیک، بانکداری الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک و دیگر خدمات از این دست، نیز لزوم ایجاد پلیسی تخصصی به منظور تأمین امنیت و مقابله با جرائمی که در این فضا به وقوع می‌پیوندند را دو چندان می‌کند.
مخاطرات فضای مجازی از ناآگاهان تا کودکان
باید گفت به همان اندازه که استفاده از این فناوری در عصر حاضر فراگیر شده است و دیگر بدون گوشی و رایانه و فضای سایبر و شبکه اجتماعی زندگی، معنای زیبای سابق خود را ندارد به همان اندازه وقوع جرائمی در این فضا آن را خصوصا برای افرادی که سواد رسانه های کمی دارند و کودکان و نوجوانان پر مخاطره کرده است.
همه کشورهای دنیا از آمریکا و آلمان و اتحادیه اروپا تا کشورهای آسیایی و شرق و غرب دنیا قوانینی برای استفاده از فضای مجازی دارند و به همان نحو گروه هایی برای تامین امنیت این فضا به کار گرفته اند تا وقوع جرائم سایبری و آسیب ها و مخاطرات این فضا به حداقل برسد. طبیعتا ایران هم به عنوان یکی از کشورهای استفاده کننده از فناوری های نوین در بستر فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و سایبر گام هایی در این عرصه برداشته است.
رشد قارچ گونه جرائم در حوزه فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور مانند کلاهبرداری‌های اینترنتی، جعل داده‌ها و عناوین، سرقت اطلاعات، تجاوز به حریم خصوصی اشخاص و گروه‌ها، هک و نفوذ به سامانه‌های رایانه‌ای و اینترنتی، هرزه‌نگاری و جرائم اخلاقی و برخی جرائم سازمان‌یافته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن هم در بستر شبکه های اجتماعی که پلتفرم هاتی غیر بومی داشته و حفاظت و صیانت از حقوق کاربران در آن در داخل کشور میسر نیست، ایجاب می‌کند که پلیسی تخصصی که توان پی‌جویی و رسیدگی به جرائم سطح بالای فناورانه دارد، در این حوزه حضور داشته باشد.
قانون جرائم رایانه‌ای و لزوم حضور پلیس سایبری
با توجه به آنچه شرح آن در ابتدای این نوشتار آمد و حساسیت فضای غیر قابل کنترل سایبر و تصویب قانون جرائم رایانه‌ای در مجلس شورای اسلامی و لزوم تعیین ضابط قضایی برای این قانون و نیز مصوبات کمیسیون های مرتبط در کشور، پلیس فضای تولید و تبادل اطّلاعات در بهمن‌ماه سال ۱۳۸۹ به دستور فرماندهی انتظامی ایران، تشکیل شد که از جمله وظایف آن می توان به ایجاد امنیت و کاهش مخاطرات برای فعالیت‌های علمی، اقتصادی، اجتماعی در جامعه اطلاعاتی، حفاظت و صیانت از هویت دینی و ملی، مراقبت و پایش از فضای تولید و تبادل اطلاعات، با هدف پیشگیری از تبدیل شدن این فضا به بستری برای انجام فعالیت‌های غیرقانونی و ممانعت از تعرض، به ارزش‌ها و هنجارهای جامعه تحت عنوان اختصاری پلیس فتا اشاره کرد.
اما در کنار این پلیس تخصصی و توسعه شبکه های اجتماعی که همانطور که شرح آن رفت با پلتفرم های غیر بومی و غیر قابل کنترل در داخل کشور فعال است و قوانین منسجم و مدون و مصوب شده خاصی هم ندارد و هنوز هم طرح حمایت و صیانت از حقوق کاربران آن در میان سازمان های مربوطه در حال آمد و شد است لزوم وجود پلیسی با عنوان پلیس سایبری برای جلوگیری از آسیب های جبران ناپذیر خصوصا در اقشاری که خیلی هم با کارایی و آسیب ها و مخاطرات آن آشنایی ندارند لازم و ضروری است.
وظیفه پلیس در قبال فضای مجازی
چنانچه سردار«خلیل هلالی محمدی» رئیس دانشکده علوم وفنون اطلاعات و آگاهی دانشگاه علوم انتظامی امین هم پبیش از این به این مهم اشاره داشته و گفته است: « شبکه های اجتماعی با رویکرد جدید، توسعه پیدا کرده و نیروی انتظامی وظیفه دارد با شناخت این فضا از افزایش آسیب ها جلوگیری و در جهت افزایش امنیت جامعه بهره ببرد.»
وی معتقد است:« فضای مجازی خواسته یا ناخواسته افکار عمومی را متأثر می کند و ممکن است این فضا بر جنبه امنیت عمومی نیز تأثیرگذار باشد از طرفی تحولات روزافزون جهان، اطلاعات و گسترش فزاینده، فناوری های نوین در عرصه ارتباطات به ویژه در فضای مجازی تأثیرات عمیقی در ابعاد مختلف فرهنگی ، اجتماعی، سیاسی به وجود آورده است که در این میان شبکه های اجتماعی مجازی به اشکال برخط یا از طریق تلفن همراه در سال های اخیر نقش برجسته ای یافته است و فرصت ها و تهدیدهایی را در عرصه های نظم و امنیت مطرح کرده است که بررسی آنها در جامعه امروز به ویژه برای پلیس ضرورت اساسی دارد.» وی تاکید داشته است:« حضور پلیس در فضای مجازی باید هدفمند و منظم باشد و به صورت علمی در این فضا قرار بگیرد تا بتواند بسیاری از تهدیدها و آسیب ها را به فرصت تبدیل کند.»
بهره سخن
فضای مجازی با سرعتی غیر قابل پیش بینی در حال رشد و توسعه است فضایی که بر بستر پلتفرم های غیر بومی خیلی قابل کنترل برای جلوگیری از مخاطرات، آسیب ها و تهدیدات فراوان آن نیست. لذا لزوم وجود پلیسی که بتواند خیلی تخصصی با عنوان پلیس سایبری در این فضا فعالیت کند تا خیلی از جرائم سازمان یافته و سازمان نیافته در آن بررسی و پیگیری شود بیش از پیش احساس می شود.
.