به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بصیرت، سفر رئیس‌جمهور به مسکو مهمترین رویداد خبری رسانه‌های داخلی و خارجی در ۴۸ ساعت گذشته بود. رئیس دولت سیزدهم به دعوت رسمی «ولادیمیر پوتین» به مسکو سفر کرد؛ سفری که در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها، جهش اقتصادی بین دو کشور و تقویت دیپلماسی همسایگی انجام شد و دستاوردهای آن از قراردادهای تجاری تا توافقات دیپلماتیک گسترده است.
اوایل دی ماه بود که زمزمه‌هایی از سفر رئیس جمهور تازه نفس دولت سیزدهم به روسیه به گوش می‌رسید تا جایی که در تاریخ ۷ دی ماه «علی بهادری جهرمی» سخنگوی دولت، روی اخبار مربوط به این سفر برچسب تأییدی زد و گفت: این سفر به دعوت پوتین رئیس جمهور کشور روسیه انجام خواهد شد، اما باز هم زمان دقیق این سفر در هاله‌ای از ابهام باقی ماند و در توضیح آن ابتدا تاریخی نامعلوم در اوایل سال آتی میلادی ذکر شد و با نزدیک شدن به موعد سفر، ۲۹ دی ماه به عنوان زمان عزیمت رئیس جمهور تعیین شد.
سفری مهم با رویکرد توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایران و روسیه
سفری که از همان ابتدا با محوریت استمرار تعاملات راهبردی ایران و روسیه و مباحث پیرامون توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور مورد تاکید و توجه قرار گرفت.
با تأیید این خبر که رئیس جمهور به زودی عازم مسکو می‌شود تنور بحث‌های کارشناسی و تحلیل‌های مرتبط با آن داغ شد. «حمیدرضا آصفی» «محمدحسن آصفری»، «وحید جلال‌زاده»، «ابراهیم کارخانه‌ای»، «امیر خجسته» از جمله افرادی هستند که ضمن استقبال از این سفر مطالبات و خواسته‌هایی را همسو با این سفر مطرح کردند تا مورد توجه رئیس جمهور و هیئت عالی رتبه همراه قرار گیرد.
برای نمونه آصفری نماینده مجلس شورای اسلامی ضمن اذعان به ظرفیت بالای اقتصادی دولت‌های ایران و روسیه بر این اعتقاد بود که سطح مبادلات تجاری هر دو کشور باید افزایش داشته باشد و حمایت روسیه از ایران در مذاکرات وین و تاکید بر ضرورت رفع کامل تحریم‌ها از جمله مطالباتی بود که از سوی او مطرح شد.
آصفری: روابط ایران و روسیه باید برد _ برد باشد
این نماینده مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: «ایران و روسیه باید سطح روابط خود را در حوزه‌های مختلف اعم از سیاسی، امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی گسترش دهند. رژیم صهیونیستی به دنبال ایجاد اختلاف میان ایران و روسیه است. روسیه به عنوان یک کشور بزرگ و قدرتمند می‌تواند در منطقه نقش آفرینی کند. البته روسیه برای پیاده کردن برنامه‌ها و اهداف خود خصوصاً در منطقه نیاز به ارتباط با جمهوری اسلامی ایران دارد و باید نوع روابط ما برد - برد باشد.»
وحید جلال‌زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز در راستای حمایت از سفر رئیس جمهور به روسیه گفت: «سفر مهم رئیس جمهور به روسیه نشان‌دهنده آن است که ایران همه ظرفیت‌های سیاست خارجی خود را در سبد مذاکرات وین و ارتباط با غربی‌ها قرار نداده است.»
کارخانه‌ای: سفر روسیه امضای قراردادی مقتدرانه را به همراه خواهد داشت
ابراهیم کارخانه‌ای نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی سفر رئیس‌جمهور به روسیه را از باب دیگر یعنی انتقادات برخی از غربگرایان و اصلاح‌طلبان نسبت به افزایش همکاری‌های ایران با بلوک شرق مورد توجه قرار داد و گفت: «در سفر رئیس‌جمهور به روسیه، حتماً به لطف خدا قراردادی کارآمد، مقتدرانه، عادلانه و با حفظ احترام متقابل به امضا خواهد رسید. روابط ما بعد از هشت سال مجدداً با همسایگان گسترش خواهد یافت و در عین تأمین منافع، شئونات طرفین حفظ خواهد شد و امید داریم با نگاه جدید و منطقی دولت سیزدهم به همسایگان و بلوک شرق، شاهد استحکام روابط سیاسی و اقتصادی کشورها باشیم.»
خجسته: غرب می‌داند روابط ایران و شرق منافعش را به خطر خواهد انداخت
امیر خجسته عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی هم با اشاره به یکی از شعارهای دولت سیزدهم مبنی بر ارتباط با شرق و ایجاد توازن در همکاری با همسایگان، تصریح کرد: «اقدامات لازم برای تحقق این شعار آغاز شده است و پیشرفت خوبی نیز داشته است. توسعه روابط با روسیه، چین و سایر کشورهای شرق برای کشور ما حائز اهمیت است که تا امروز در دولت سیزدهم به خوبی مدنظر قرار گرفته است. ایجاد ارتباطات با شرق در خنثی‌سازی تحریم‌ها اثرگذار خواهد بود و می‌تواند بسیاری از فشارهای اقتصادی را از دوش مردم بردارد.»
وی تاکید کرد: «قطعاً غرب برای اینکه از شرق عقب نماند و میدان را از دست ندهد برای ارتباط با ایران سبقت می‌گیرد و پیشگام خواهد شد. غرب به خوبی می‌داند که اگر دیر بجنبد، ارتباط و همکاری ایران و شرق، منافعش را به خطر خواهد انداخت. بنابراین نگاه به شرق، غرب را به دنبال ما خواهد کشید.»
آصفی: آورده سیاست‌های غلط دولت‌های گذشته، پایین بودن سهم تجارت ۲ کشور است
حمیدرضا آصفی سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه کشورمان نیز در راستای سفر رئیس جمهور کشورمان به روسیه، اظهار داشت: «سفر به روسیه می‌تواند روابط دو جانبه و همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور را در همه بخش‌ها بیش از بیش فعال‌تر کند. امروز بسیاری از طرح‌های بزرگ جمهوری اسلامی ایران با روسیه است و روابط و همکاری‌های دو کشور مکمل یکدیگرند. هم‌اکنون ایران و روسیه حدود دو میلیارد دلار در سال مبادلات تجاری دارند در حالی که ظرفیت و پتانسیل مناسبات اقتصادی دو کشور بیش از این ارقام است.»
وی، علت پایین بودن سهم تجارت بین دو کشور ایران و روسیه را سیاست‌های غلط دولت‌های گذشته و نگاه صرف به غرب و آشنا نبودن بسیاری از تجار و بخش خصوصی از ظرفیت‌های واقعی کشورهای هدف عنوان کرد.
سرانجام موعد سفر فرا رسید و چهارشنبه ۲۹ دی ماه ۱۴۰۰ رئیس‌جمهور به منظور پاسخ به دعوت رئیس جمهور روسیه، تهران را به مقصد مسکو ترک کرد و عازم روسیه شد.
رئیسی در فرودگاه مهرآباد: هدف از سفر به روسیه تقویت دیپلماسی همسایگی است
صبح روز چهارشنبه بود که سید ابراهیم رئیسی به همراهی یک هیئت عالی رتبه سیاسی متشکل از وزیر امور خارجه، وزیر نفت، وزیر اقتصاد و تنی چند از رؤسای سازمان‌ها و معاونین برخی وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های دولتی عازم مسکو شد.
او پیش از ترک تهران، در فرودگاه مهرآباد هدف از سفر به روسیه را «در راستای ارتقای دیپلماسی همسایگی و منطقه‌ای» دانست و تاکید کرد: «وجود منافع مشترک و تعاملی بین تهران و مسکو در منطقه امنیت‌ساز است و جلوی یکجانبه‌گرایی در دنیا را خواهد گرفت». رئیسی سطح همکاری‌های اقتصادی دو کشور را نامطلوب توصیف کرد و گفت: «همکاری دو کشور در این راستا می‌تواند به گام‌های مؤثری در جهت ارتقای مسائل تجاری و اقتصادی بینجامد»
دلواپسی مدافعان غرب برای شعار «نه شرقی نه غربی»!
اما همزمان با سفر رئیس‌جمهور به روسیه و در همان روز (چهارشنبه – ۲۹ دی) برخی روزنامه‌های اصلاح‌طلب مساله برجام و مذاکرات وین را، نه توسط چین و روسیه، بلکه از سوی آمریکا قابل حل توصیف کردند و نوشتند: «طرفی که باید با او توافق کرد تا اگر قرار باشد برجام احیا شود آمریکا است». «روزنامه آرمان ملی» با تیتر «گره توافق در مذاکره با آمریکا باز می‌شود؛ نه چین و روسیه» به گفتگو با یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل نشست و تاکید کرد: «مشکلی که به سیاست خارجی کشورمان باز می‌گردد این است که با طرف دعوای اصلی یعنی آمریکا به گفتگو ننشستیم. روسیه، چین و اروپا که طرف اصلی قضیه نیستند و از برجام خارج نشدند، این آمریکا بود که از برجام خارج شد»
در دیگر سو روزنامه اصلاح‌طلب «آفتاب یزد» نیز در سرمقاله خود نوشت: «رفت و آمدهای دیپلماتیک بجا و درست است اما غش کردن‌های عده‌ای در دامن رئیس‌جمهور روسیه محل اشکال جدی است. بارها گفتیم و نوشتیم همانطور که نگاه صرف، افراطی و تک بعدی به غرب اشتباه و خطرناک است تکرار چنین نگاهی به شرق فاجعه بار می‌تواند باشد»
روزنامه جمهوری اسلامی هم که در دفاع از سیاست‌های دولت روحانی در ۸ سال گذشته همواره ید طولایی داشته، با انتشار مطلبی در روز پنجشنبه (۳۰ دی ماه) نوشت: «مقابله با سیاست‌های استعماری غرب و در رأس آن آمریکا نباید منجر به توسعه نامتوازن و کارشناسی نشده روابط و توافقات با کشورهای عضو دیگر بلوک‌ها شود»
بهانه‌گیری غربگرایان علیه دولت با کلیدواژه «روسیه تزاری»
اما فضاسازی جریانات داخلی متمایل به غرب علیه سفر رئیس‌جمهور به روسیه تنها به چند سرمقاله و مطلب روزنامه‌های اصلاح‌طلب خلاصه نمی‌شد.
شب قبل از سفر سید ابراهیم رئیسی به مسکو، عده‌ای در فضای مجازی به بهانه بخشی از گفتگوی کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه با روزنامه ایران که گفته بود «شناخت ایرانی‌ها [درباره روسیه] به دوران تزار و اتحاد جماهیر شوروی برمی‌گردد و هرچه فحش می‌دهند به دوران تزار است»، سیاست‌های دولت سیزدهم در جهت تقویت روابط تهران-مسکو را مخدوش دانسته و روسیه فعلی را همان روسیه تزاری و شوروی کمونیستی عنوان کردند. در همین راستا محمد مهاجری فعال رسانه‌ای نزدیک به علی لاریجانی و حسن روحانی در توئیتر نوشت: «[آقای کاظم جلالی] کاملاً درست می‌گویند. مردم ایران از تزارها خوششان نمی‌آید، چه تزار نیکلای چه تزار پوتین»
ناآگاهی دلواپسان غرب از پروتکل‌های تشریفات!
رئیس‌جمهور پس از ورود به فرودگاه «وونکووا» مورد استقبال «نیکولای شولگینوف» وزیر انرژی روسیه و رئیس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و روسیه و «ایگور مارگولوف» معاون وزیرخارجه این کشور قرار گرفت.
سطح استقبال روس‌ها از رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در بدو ورود به مسکو بهانه‌ای شد تا عده‌ای در داخل کشور، که از پروتکل‌های تشریفاتی اطلاعی ندارند، به انتقاد از رئیس‌جمهور و تیم همراه او بپردازند. این افراد با توئیت‌های متعدد عدم استقبال پوتین از سید ابراهیم رئیسی در فرودگاه مسکو را نوعی تحقیر ملی ایرانیان عنوان کردند.
این در حالی است که منتقدین این موضوع، شیوه استقبال از ولادیمیر پوتین که در سال ۱۳۹۴ به تهران سفر کرده بود را فراموش کرده‌اند؛ زمانی که محمود واعظی در قامت وزیر ارتباطات به فرودگاه مهرآباد رفت و از رئیس‌جمهور روسیه استقبال کرد.
رئیسی در دیدار پوتین: هیچ محدودیتی برای توسعه روابط با روسیه نداریم
رئیس‌جمهور پس از ورود به شهر مسکو، بلافاصله عازم کاخ «کرملین» شد تا با همتای خود یعنی ولادیمیر پوتین دیدار کند. ابتدا دیدار دو رئیس‌جمهور با حضور خبرنگاران و عکاسان آغاز شد و پوتین ضمن خوشامدگویی به سید ابراهیم رئیسی و تشکر از قبول دعوت او برای سفر به مسکو خاطرنشان کرد: «تشکر می‌کنم بابت اینکه فرصت کردید در شرایط پاندمی کرونا به مسکو بیایید» رئیس‌جمهور روسیه همچنین خطاب به رئیسی گفت: «از طرف من سلام و آرزوی سلامتی برای رهبر معظم ایران را به ایشان منتقل کنید.»
رئیس‌جمهور کشورمان نیز در این دیدار با بیان اینکه «هیچ محدودیتی برای توسعه روابط با روسیه نداریم» گفت: «روابط ممتاز تهران-مسکو در تراز مناسبات راهبردی است و ارتقا نیز خواهد یافت» او خطاب به پوتین گفت: «تجربه موفق همکاری علیه تروریسم در سوریه می‌تواند در قفقاز و افغانستان هم به کار گرفته شود.»
رئیسی همچنین تاکید کرد: «اسناد همکاری راهبردی می‌تواند افق روابط را در طول ۲۰ سال مشخص کند»
توصیف یک رسانه روسی درباره رئیسی: او مردی متدین و تسلیم‌ناپذیر است
دیدار خصوصی سید ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین پس از صرف ناهار ۳ ساعت به طول انجامید و در میانه این دیدار نیز، رئیسی برای اقامه نماز، مذاکرات را برای دقایقی متوقف کرد.
در همین رابطه یک رسانه روسی زبان به نام «کومرسانت» طی گزارشی به توصیف ماجرای نماز خواندن رئیسی در دیدار با پوتین پرداخت و نوشت: «رئیسی مذاکرات را قطع کرد و به اتاق کناری رفت و نماز خواند.
کومرسانت با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی سید ابراهیم رئیسی، او را فردی متدین و تسلیم‌ناپذیر معرفی می‌کند و می‌نویسد: «پوتین نمی‌توانست با رئیس جمهور ایران دیدار نکند. او به چنین دیداری نیاز داشت و این نیاز کمتر از احساس نیاز در طرف ایرانی نبوده است»
مفتی اعظم روسیه خطاب به رئیسی: نماز شما در کرملین بسیار نمادین و شاخص بود
«راویل عین الدین» رئیس شورای مفتیان روسیه نیز در دیداری که با سید ابراهیم رئیسی داشت در همین ارتباط می‌گوید: «ما می‌فهمیم ملاقات شما با رئیس‌جمهور روسیه چقدر مهم است و برای مسلمانان روسیه هم این دیدار بسیار با اهمیت است»
عین‌الدین تاکید می‌کند: «نماز شما در کرملین بسیار نمادین و شاخص بود و از فنلاند برای من نوشتند که برکت به داخل کرملین آمد»
بهانه‌گیری برخی داخلی‌ها درباره میز مذاکره پوتین و رئیسی!
اما در داخل کشور همان عده‌ای که همزمان با سفر رئیس‌جمهور دلواپس شعار «نه شرقی، نه غربی» شده‌اند، این بار میز بزرگ دفتر رئیس‌جمهور روسیه و فاصله زیاد پوتین و رئیسی را بهانه کردند و این مساله را بازهم نوعی تحقیر دانستند درحالی که این میز و فاصله زیاد دو رئیس‌جمهور به دلایل آنچه کرملین رعایت پروتکل‌های بهداشتی عنوان کرده بود، استفاده شده است.
در دیگر سو، مروری بر دیدارهای رئیس‌جمهور روسیه با همتایانش در کرملین نشان می‌دهد که استفاده از این میز بزرگ مسبوق به سابقه بوده است. دیدار پوتین با رئیس‌جمهور آذربایجان و نخست وزیر ارمنستان یکی از آن موارد است.
نیویورک تایمز: سخنرانی رئیسی در دومای روسیه اتفاق نادر بود
اما یکی از مهمترین برنامه‌های سفر رئیس‌جمهور به مسکو، سخنرانی او در مجلس دومای روسیه بود؛ سخنرانی که نویسنده روزنامه «نیویورک تایمز» آن را اتفاقی نادر توصیف کرد. این روزنامه با انتشار یادداشتی با عنوان «نمایش اتحاد روسیه و ایران در برابر آمریکا» نوشت: «سخنرانی آقای رئیسی در مجلس دومای روسیه اتفاقی نادر برای یک مقام بلند پایه بازدیدکننده است»
این روزنامه آمریکایی در ادامه می‌نویسد: «دیدار رئیسی و پوتین نمایش اتحاد دو کشور در برابر آمریکا بود. این دیدار، بیشتر یک نمایش ژئوپلتیکی در کرملین در یک برهه حساس برای واشنگتن و مخالفان آن بوده است. این ملاقات برای ولادیمیر پوتین فرصتی بود تا نشان دهد روسیه دوستانی دارد که می‌تواند در صورت مناقشه با غرب روی آنها حساب کند»
مقدمات نهایی شدن سند جامع همکاری‌های ایران و روسیه فراهم شد
رئیس جمهور در جریان سفر به مسکو در دیداری که با فعالان اقتصادی روسیه داشت با تأکید بر لزوم تحول در نظام پولی و بانکی بین ایران و روسیه، گفت: برای حل این مشکل بانک‌های مرکزی جمهوری اسلامی ایران و روسیه می‌توانند توافق کنند بانک‌های ایران و روسیه در هر دو کشور فعال شوند تا فعالان اقتصادی با سهولت مبادلات پولی و مالی خود را انجام دهند.
او در عین حال مواضع رؤسای جمهور ایران و روسیه را نزدیک و دارای اشتراکات فراوان توصیف و اعلام کرد: مقدمات نهایی شدن سند جامع همکاری‌های ایران و روسیه فراهم شده است.
پیش از این کاظم جلالی سفیر ایران در روسیه هم در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه ایران پیش‌نویس قرارداد راهبردی ۲۰ ساله را به روسیه ارائه می‌کند، گفته بود: در سطح عالی دو کشور توافق شد که یک قرارداد دو دهه‌ای یا بیشتر با هم داشته باشیم، این پیش نویس در اختیار طرف روس قرار خواهد گرفت و طبعاً طرف روسی نیز نیازمند این است که زمان برای بررسی داشته باشد و شاید نیاز باشد کمیسیون مشترکی برای توافق وجود داشته باشد و این مسائل زمان بر است.
دیدار با ایرانیان از برنامه‌های دیگر رئیس جمهور کشورمان در سفر به روسیه بود. او در این دیدار با بیان اینکه برخی از اقدامات برای اصلاح نظام اقتصادی در آغاز راه است که برخی از آنها خود را در بودجه ۱۴۰۱ نشان خواهد داد، گفت: سهم ما در بازار روسیه حتماً می‌تواند ارتقا پیدا کند.
تشویق‌های ممتد نمایندگان دومای دولتی برای رئیسی
سخنرانی سید ابراهیم رئیسی در مجلس دومای روسیه نیز که همزمان از چند شبکه خارجی از جمله «راشاتودی» پخش زنده می‌شد، مورد توجه ناظران سیاسی قرار گرفت.
زمانی که رئیس‌جمهور کشورمان وارد صحن مجلس شد تا پشت تریبون قرار گیرد، تمامی نمایندگان دومای دولتی از صندلی‌های خود برخواستند و او را به صورت ممتد تشویق کردند. این موضوع در پایان سخنرانی سید ابراهیم رئیسی هم تکرار شد.
رئیسی در این جلسه به سیاست خارجی جمهوری اسلامی اشاره کرد و گفت: «ایران به دنبال تعامل حداکثری با همه کشورهای جهان، بخصوص کشورهای همسایه و هم‌پیمان خود است.» او هدف و مبنای این همکاری و تعامل را منافع متقابل ملت‌ها و شکل‌دهی فزاینده به یک جامعه‌ی جهانی متمدن توصیف کرد.
رئیس‌جمهور در این سخنرانی به تجربه موفق همکاری ایران و روسیه در مقابله با جریانات تروریستی در سوریه، ائتلاف شیطانی آمریکا با تروریست‌ها، خطر حضور تروریست‌ها در قفقاز و آسیای مرکزی و تهدیدات ناتو علیه کشورهای مستقل، اشاره کرد.
رئیسی در این سخنرانی به بدعهدی آمریکا در برجام اشاره کرد و در عین حال سیاست جمهوری اسلامی در قبال عدم استفاده از سلاح هسته‌ای را مورد تاکید قرار داد.
از دیگر برنامه‌های رئیسی در سفر به مسکو سخنرانی در جمع دانشجویان دانشگاه ملی مسکو بود که پس از پایان این مراسم، دکترای افتخاری این دانشگاه به او اعطا شد.
سفر حجت‌الاسلام رئیسی به مسکو به عنوان یکی از مهمترین سفرهای خارجی وی پس از آغاز به کار دولت سیزدهم به شمار می‌رود، سفری که ثابت کرد او و دولتمردانش برای تقویت دیپلماسی همسایگی عزم جدی دارند.
این سفر، پیام روشنی هم برای غربی‌ها داشت و به تعبیر روزنامه نیویورک تایمز یک «نمایش ژئوپلیتیک» در مقابل غرب بود.
اما به اعتقاد کارشناسان، سفر سید ابراهیم رئیسی روی دیگر مخالفان دولت سیزدهم را نیز نمایش داد. برخی منتقدان دولت، در ماجرای این سفر ثابت کردند که منافع ملی را بیشتر در خدمت منافع جناحی‌شان می‌دانند و برای تخریب و سرکوب دولت غیرهمسو با خود، ولو به قیمت ذبح منافع ملی، از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کنند.