یک روز پس از سفر رهبران کشورهای اروپایی به اوکراین ، روسیه صادرات گاز به فرانسه را قطع کرد. این تصمیم در پی مواضع سلبی مکرون و دیگر مقامات اروپایی در قبال جنگ اوکراین اتخاذ شد. طی روزهای اخیر، مقامات غربی تلاش کرده اند تا با افزایش حمایت تسلیحاتی خود از کی یف و ترغیب آن به ادامه نبرد با روسیه، مانع از چینش موثر میز مذاکرات مستقیم روسیه و اوکراین شوند. مواضع ضد و نقیض فرانسوی ها و در راس آنها امانوئل مکرون رئیس جمهور این کشور نیز در این معادله به پاشنه آَشیل حوزه انرژی، اقتصاد و سیاست خارجی پاریس تبدیل شده است.
اصل ماجرا چیست؟
روزنامه فرانسوی فیگارو در گزارشی به نقل از شبکه انتقال گاز فرانسه اعلام کرد که این کشور دیگر گاز روسیه را از طریق خط لوله دریافت نمی‌کند. بر همین اساس، صادرات گاز روسیه به فرانسه که از ابتدای سال جاری در حدود۶۰ درصد کاهش یافته بود، از روز پنج‌شنبه ۱۶ ژوئن، قطع شده است. شبکه انتقال گاز فرانسه که پیش از این در حدود ۱۷ درصد از گاز مورد نیاز خود را از روسیه تامین می‌کرد گفته است که علت قطع شدن گاز روسیه را نمی‌اند. شرکت گاز پروم غول صنایع انرژی روسیه که صادرات گاز خود به برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، از جمله آلمان و ایتالیا را کاهش داده بود، بر کاهش بیشتر این انرژه به اروپا تاکید کرد است. الکسی میلر، مدیر شرکت گازپروم روز پنج‌شنبه در یک مجمع اقتصادی در سن پترزبورگ اعلام کرد که صادرات گاز روسیه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۶۰ درصد کاهش خواهد یافت. وی گفت که گازپروم «تامین‌کننده انرژی برای کشورهای دوست روسیه است». روسیه کشوهای غربی و اروپایی را از زمان آغاز جنگ اوکراین «غیردوست» توصیف کرده است.
استفاده روسیه از اهرم انرژی
مقامات روسی در مقابل مداخله گرایی غرب در معادله جنگ و اصرار آن مبنی بر استمرار تنش در حوزه پیرامونی مسکو، از اهرمی به نام انرژی استفاده کرده اند. گازپروم حدود یک ماه پیش (۲۱ مه ۲۰۲۲) و تنها سه روز پس از درخواست رسمی فنلاند برای عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی، صدارات گاز به این کشور را قطع کرد. این شرکت روسی همچنین صادرات گاز به لهستان و بلغارستان را نیز در ماه آوریل سال جاری در قطع کرد و دلیل اقدام خود را هم عدم پرداخت بهای گاز از سوی این دو کشور با روبل اعلام کرد.کشورهای اروپایی واردکننده گاز روسیه، کاهش و قطع گاز سوی اقدام گازپروم را اقدامی «سیاسی» خوانده و همواره آن را محکوم کرده‌اند.
در هر حال، فرانسوی ها که طی ماههای اخیر رویکرد "اتخاذ رفتارهای متناقض هوشمند " را در حوزه سیاست خارجی خود و خصوصا در قبال جنگ اوکراین پیاده سازی کرده بودند، اکنون خود را در بن بستی جدید گرفتار می بینند. چندی چیش کاخ الیزه اعلام کرد که قصد دارد به عنوان یک«بازیگر واسطه گر» کی‌یف و مسکو را وادار به کشف یک راه حل جدید در مسیر توقف بحران سازد! این در حالیست که فرانسوی ها حتی قبل از آغاز جنگ اوکراین نیز با اصرار بر پیوستن اوکراین به ناتو، یکی از عوال اصلی ایجاد این جنگ بوده اند.
استیصال فرانسه در مقابل معمای اوکراین
مقامات روسی و شرکت گاز پروم ، فرانسوی ها رادر مقابل یک دوراهی آشکار قرار داده اند : نقش آفرینی واقعی در پایان دادن به بحران اوکراین یا مقابله با روسیه و پرداخت هزینه های آن! پیام اقدام اخیر شرکت گاز پروم در قطع صادرات گاز به فرانسه این است که کاخ کرملین ارزشی برای بازی نامتوازن دولت مکرون در قبال جنگ اوکراین قائل نیست! واقعیت امر این است که سیگنال‌های متناقض ارسال شده از سوی رئیس جمهور فرانسه نشان دهنده افزایش تصاعدی هزینه‌های ادامه بحران اوکراین برای اروپاست. اگرچه افرادی مانند بوریس جانسون هنوز در برابر درک این حقیقت مقاومت می‌کنند، اما گریز از حقیقت معمولا یک تاکتیک مناسب در مواجهه با بحران‌هایی مانند جنگ اوکراین محسوب نمی‌شود. در مقابل، اوکراینی‌ها خود را اصلی‌ترین بازنده این دیالوگ‌ها تلقی می‌کنند. زلنسکی و همراهانش به وضوح مشاهده می‌کنند که بخشی از غرب خود را برای معامله با روسیه بر سر بخشی از خاک اوکراین آماده ساخته است! این در حالی بود که از زمان وقوع انقلاب نارنجی در اوکراین در صدد پیوستن به ناتو بوده اند. اتفاقا یکی از کشورهای اروپایی که مانع از تحقق این مسئله شده، فرانسه بوده است!
باید مشاهده کرد که آیا اقدام اخیر روسیه، منجر به چرخش فرانسوی ها از بازی غیر متعارف و نامتوازن انها در قبال جنگ اوکراین خواهد شد یا خیر! دیگر بر همگان مشخص است که امانوئل مکرون بر خلاف ادعاهای همیشگی خود، قواعد حداقلی بازی راهبردی، تاکتیکی و رفتاری را در حوزه سیاست خارجی کشورش نمی داند.
اکنون، آمریکا و اعضای اروپایی ناتو که بر روی گسترش پیمان آتلانتیک شمالی به شرق اصرار داشته و اوکراین را وارد این جنگ ناخواسته با روسیه کرده‌اند، در حال بررسی راهکارهایی برای مهار خشم کرملین هستند! در این میان برای مقامات غربی اهمیتی ندارد که چه سر اوکراین می‌آید و بخشی از خاک آن جدا خواهد شد یا خیر. چنانچه مشخص است، بازیگران غربی حتی در معامله با هم پیمانان و مهره‌های خود نیز محدودیتی برای خود قائل نیستند! نزدیکترین متحدان و هواداران غرب نیز هر کجا لازم باشد، به راحتی از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا قربانی می‌شوند. طی روزهای اخیر بسیاری از مقامات اوکراینی اذعان کرده‌اند که اعتماد آنها به غرب و ناتو بدترین اشتباه ممکن بوده است. شاید بهترین راه برای اوکراینی‌ها در برهه کنونی، فاصله‌گیری از بازیگران آتلانتیکی مولد بحران باشد.
در صورتی که اوکراین به عنوان کشور و بازیگری مستقل پای میز مذاکره با مسکو بنشیند، قدرت مانور بیشتری در این مواجهه خواهد داشت. با این حال، تاکنون آمریکا و اروپای واحد مانع از چینش موثر میز مذاکره میان کی‌یف و مسکو شده‌اند! اگر این روند ادامه پیدا کند، اوکراین بیش از پیش به یک «زمین سوخته» تبدیل شده و همین «زمین سوخته» نیز در نهایت به ابزار معامله غرب در مواجهه با روسیه مبدل خواهد شد. این همان حقیقت تلخی است که غربگرایان اوکراینی هرگز تصور تحقق آن را در سال 2022 میلادی نمی‌کردند.