جو بایدن رئیس جمهوری آمریکا طی مقاله ای در مجله «واشنگتن پست» از دلایل و اهداف سفر خود به خاورمیانه پرده برداشت. مهمترین نکته ای که بایدن در این مقاله بر آن تاکید دارد ادعای بهبود اوضاع منطقه و نیز مشارکت بیشتر آمریکا در حفظ ثبات و امنیت منطقه غرب آسیاست.
وی شیوه های نرم و دیپلماتیک را بر اقدامات سخت و دخالت نظامی ترجیح می دهد و معتقد است آمریکا توان تحمل نظامی گری و تبعات آن را در منطقه ندارد. به همین دلیل عقب نشینی از افغانستان و عراق را می ستاید و افتخار می کند که ماموریت رزمی نیروهایش در منطقه پایان یافته و تنها به امور آموزشی و مشاوره می پردازند.
بایدن ادعا دارد که وضعیت منطقه نسبت به 18 ماه پیش که وی بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا تکیه زده بسیار بهتر از قبل شده است. او گفته است خاورمیانه ای که به آن سفر می کنم به مراتب از زمانی که بر سرکار آمدم باثبات تر شده است، زیرا در آن زمان سفارت ما در بغداد در معرض بزرگترین حمله موشکی قرار گرفت و حمله به نیروها و دیپلمات های ما چهار برابر سال پیش از آن بود.
بایدن در ادامه به دونالد ترامپ تاخته و گفته رئیس جمهور پیشین بارها هواپیماهای بی 52 را از آمریکا به منطقه و بالکعس گسیل کرد تا مانع این حملات شود، اما موفق نشد و حملات تداوم یافت. به ادعای بایدن آمریکا به تهدیدات علیه آمریکایی ها پاسخ داد و میانگین حملات ایران نسبت به دو سال قبل کاهش چشمگیری یافت.
وی در ادله خود مبنی بر ثبات منطقه به آتش بس در یمن اشاره کرده و تاکید کرده در آن دوره جنگ در یمن شدت یافت و یکی از بزرگترین فجایع انسانی را در جهان رقم زد و این در حالی بود که هیچ اقدام سیاسی برای پایان دان به جنگ در دوردست دیده نمی شد؛ اما اکنون با رایزنی هایی که با ائتلاف سعودی انجام دادیم صلح و آرامش به یمن بازگشته و کمک های انسانی به این کشور سرازیر شده است.
بایدن در ادامه ادعای ثبات منطقه گفته دشمنان قدیم با یکدیگر رابطه برقرار کرده اند و پروژه های زیرساختی مشترک در حال انجام است؛ عراق که قبلا کانون صادرات جنگ و درگیری و رقابت منطقه ای بود اکنون تبدیل به پایگاه دیپلماسی از جمله میانجی گری بین ایران و عربستان شده است؛ سفر این هفته من در خدمت به این هدف خواهد بود.
بایدن درباره انرژی و مسایل اقتصادی و تجاری معتقد است معابر آبی و مبادی واردات که از آن بهره می گیریم برای تجارت جهانی ضروری است و منابع انرژی در این منطقه برای کاهش تاثیرات جنگ روسیه در اوکراین برای آمریکا حیاتی است. به همین دلیل یکی از اهداف مهم بایدن رایزنی با رف سعودی در باره مساله انرژی و افزایش تولید نفت به منظور جبران تبعات جنگ اوکراین است.
بایدن در بخش دیگری از مقاله اش به مساله ایران و پرونده هسته ای پرداخته و اعتراف کرده که پس از آن که رئیس جمهور قبلی توافق هسته ای (برجام) را نقض کرد ایران قانون تسریع برنامه هسته ای را تصویب کرد و پس از آن دولت وقت آمریکا سعی کرد این اقدام ایران را در شورای امنیت سازمان ملل محکوم کند، اما آمریکا خود را در این ماجرا منزوی یافت.
رئیس جمهور آمریکا در ادامه افزوده در باره ایران بار دیگر با متحدان و شرکای اروپایی و جهانی نشست گذاشتیم و برخلاف آمریکا اکنون ایران منزوی شده است مگر آن که به توافق هسته ای که رئیس جمهور پیشین از آن عدول کرد بازگردد و راه جایگزینی برای این مساله وجود ندارد. در ماه پیش 30 کشور برای محکومیت عدم همکاری ایران با آژانس هسته ای بین المللی به ما پیوستند. به گفته بایدن دولت من افزایش فشارهای دیپلماسی و اقتصادی بر ایران را تا زمان بازگشت ایران به توافق هسته ای سال 2015 ادامه می دهد و من آماده انجام این امر هستم.
بایدن در باره منازعه در اراضی اشغالی مدعی است به پایان دادن به جنگ غزه کمک کردیم که ممکن بود چندین ماه به طول بینجامد اما با تلاش ما یازده روزه به پایان رسید و در این راه با اسرائیل و مصر و قطر و اردن برای حفظ صلح همکاری کردیم و به تروریست ها اجازه مسلح شدن مجدد ندادیم.
بایدن در ادامه گفته روابط با فلسطینی ها را از سرگرفتیم و از طریق کنگره، دولت من حدود 500 میلیون دلار به فلسطین کمک کرد و بیش از 4 میلیارد دلار نیز به اسرائیل کمک کردیم که بزرگترین بسته کمکی در تاریخ کمک های آمریکا به رژیم اسرائیل بود.
بایدن در باره عربستان سعودی که مقصد مهم سفر قریب الوقوع اوست گفته در عربستان سیاست «چک سفید» را از گذشته رایج بود تغییر دادیم؛ گزارش اطلاعاتی قتل جمال خاشقجی صادر شد و مجازات های جدیدی از جمله علیه نیروهای واکنش سریع عربستان که در قتل او دست داشتند وضع شد و 76 مورد از ویزاها لغو شد؛ زیرا دولت من تاکید دارد که آمریکا با تهدیدات خارجی و فشار بر معارضان از سوی هیچ دولتی مماشات نخواهد کرد.
رئیس جمهور آمریکا در ادامه بر این نکته کلیدی تاکید می ورزد که از ابتدا هدف من بازنگری در روابط و نه قطع آن با کشوری بوده که حدود 80 سال است با آن مناسبات راهبردی داریم.
بایدن در باره مناسبات با عربستان ضمن اشاره به مسایل حقوق بشری مدعی است دیدگاه من در باره حقوق بشر روشن و طولانی مدت است و آزادی های اساسی همواره در دستور کار سفرهای خارجی من قرار دارد و در این سفر نیز نسبت به این موضوع تاکید دارم و در سفر به اسرائیل و کرانه باختری نیز چنین خواهد بود.
بایدن عربستان سعودی از جمله این کشورهایی می داند که واشنگتن برای پیشبرداهداف خود از جمله ثبات خاورمیانه و مقابله با تجاوز روسیه در اوکراین و نیز مهار چین به آن نیاز دارد.
در بخش دیگری از مقاله، بایدن در باره اهداف سفر منطقه ای خود، به تداوم پروژه عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای منطقه اشاره کرده و تاکید می کند در روز جمعه نخستین رئیس جمهوری خواهم بود که از اسرائیل به عربستان پرواز می کند؛ این سفر نماد روابط تازه و گام های جدی در عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای منطقه است که دولت من در جهت تقویت این روابط عمل می کند؛ در جده رهبران منطقه گرد می آیند و امکان رسیدن به خاورمیانه باثبات تر و کاملتر مورد بحث قرار می گیرد و آمریکا در این امر نقش رهبری و حیاتی خواهد داشت.
ارزیابی و جمع بندی
در مجموع به نظر می آید مقاله بایدن در باره اهداف سفر منطقه ای خود بیش از آن که مبتنی بر واقعیت باشد به نوعی رویاپردازی شبیه است و با خوش بینی مفرط بر این ادعاست که وضعیت منطقه پس از روی کار آمدن او به مراتب بهتر از گذشته شده و باسفر آتی خود این وضعیت بهتر نیز خواهد شد.
این در حالی است که نشانه هایی مانند عقب نشینی از منطقه که بایدن آن را نشان قوت آمریکا می پندارد، در واقع حاکی از ضعف ابرقدرت دنیا و اعتراف به شکست سیاست روسای پیشین در رویکرد نظامی گری و لشکر کشی به منطقه می باشد.
امید به حل و فصل مسایل اختلافی با ایران و یا پیشبرد روند عادی سازی مناسبات اسرائیل با کشورهای منطقه نیز از جمله امیدهای واهی بایدن است که نه تنها طی یک سفر، بلکه با انجام چندین سفر منطقه ای رئیس جمهور آمریکا به منطقه قابل تحقق نخواهد بود.
از طرفی، ادعای توافق دشمنان قدیم (در اشاره به توافق ابراهیم) دستاورد دولت پیشین آمریکا (دونالد ترامپ) است که بایدن او را به باد انتقاد گرفته و او را عامل تنش در خاورمیانه می داند.
در بحث انرژی نیز معلوم نیست بایدن موفق به مهار تبعات جنگ اوکراین شود، زیرا عربستان ضمن محدودیت ظرفیت تولید نفت، در جنگ اوکراین به طور کامل با واشنگتن همراه نیست.
ادعای مسایل حقوق بشری نیز یک ادعای واهی است، زیرا برخورد دوگانه آمریکا با این مساله از دیرباز در کارنامه همه دولت های آمریکا برجستگی خاصی دارد و دولت بایدن نیز از این امر مستثنی نیست، به ویژه در جنگ یمن و نیز حمایت یک جانبه از رژیم غاصب صهیونیستی و به فراموشی سپردن حقوق برباده رفته ملت مظلوم فلسطین. اعتراف به کمک 4 میلیارد دلاری به عنوان بزرگترین بسته کمکی آمریکا به اسرائیل، دلیل آشکار این دوگانگی محسوب می شود.