طی روزهای اخیر شاهد بیش فعالی دوباره بازیگران اروپایی در قبال پرونده احیای برجام هستیم. بخشی از این فعالیتهای تبلیغاتی و سیاسی، معطوف به وضعیت آشفته اروپاییان در جنگ اوکراین و تبعات آن ( خصوصا در حوزه انرژی ) و بخشی دیگر از آن، معطوف به منازعات جاری در منطقه و بحرانی است که در صورت کارشکنی دوباره اروپاییان در انتظار آنها خواهد بود! در چنین شرایطی مقامات ارشد اروپایی به بازی دوگانه و البته هدفمند خود در قبال توافق هسته ای ادامه می دهند! آنها به صورت همزمان سیگنالهای ایجابی و سلبی در قبال این توافق را به نظام بین الملل ارسال می کنند تا خود را حامی دیپلماسی و بانی ارائه راه حل های مشترک در مسیر احیای برجام معرفی کنند. دریکی از تازه ترین این موارد، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقاله‌‌ای در روزنامه فایننشال‌تایمز چاپ لندن نوشته است که پس از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین با اعضای توافق هسته ای برجام و ایالات متحده «فرصت برای مصالحه های بیشتر بر سر مسائل مهم، به پایان رسیده است.»
بورل از کدام متن سخن می گوید؟
بر اساس گزارش شبکه بی بی سی ، بورل گفته است «من اکنون متنی را روی میز گذاشته ام که با جزئیات دقیق به لغو تحریم ها و همچنین گام های هسته ای مورد نیاز برای احیای برجام می پردازد. این متن بهترین معامله ممکن است که من به عنوان تسهیل کننده مذاکرات، آن را امکان پذیر می دانم. این یک توافق کامل نیست، اما به همه عناصر اساسی می‌پردازد و شامل مصالحه بر سر مواردی است که همه طرف‌ها به سختی آن را به دست آورده‌اند.»
مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفته است «اکنون باید تصمیم هایی گرفته شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای رسیدن به موفقیت استفاده شود» و نوشته «من هیچ جایگزین جامع یا مؤثر دیگری را در دسترس نمی بینم.»
واقعیت امر این است که بورل صراحتا از " مصالحه" سخن گفته است نه " توافق"! توافق زمانی شکل می گیرد که خواسته های بر حق جمهوری اسلامی ایران که بخشی از آنها معطوف به ماهیت و آینده توافق هسته ای می باشد برآورده گردد. در جریان برگزاری مذاکرات دوحه، بازیگران اروپاییدر مواضع پنهان و آشکار خود تاکید داشتند که باید به جای " توافق" روی به " مصالحه" آورد! منظور آنها نیز از مصالحه، کوتاه آمدن جمهوری اسلامی ایران در خصوص دو درخواست مهم یعنی ارائه تضمینهای اعتباری از سوی آمریکا و دیگری لزوم ترتیبات اجرایی توافق هسته ای ( برمبنای امضا، تایید، راستی آزمایی و اجرا) بوده است.
ادعای بورل وزانتی حقوقی ندارد
در چنین شرایطی بورل نمی تواند ادعا کند که در مسیر احیای برجام، نقش یک "بازیگر متعهد" را ایفا کرده است! نباید فراموش کرد که امضای سه وزیر امور خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه در سند توافق هسته ای وجود دارد. بنابراین، اروپاییان قاعدتا در این معادله باید به"اصل سند برجام" و " قواعد احیای آن" پایبند باشند. مقامات اروپایی در جریان برگزاری سلسله نشست های احیای این توافق بارها اذعان کرده اند که با توجه به خروج یک جانبه آمریکا از توافق هسته ای در دوران ریاست جمهوری ترامپ و همچنین تشدید بازدارندگی شرکتها و موسسات اعتباری و بین المللی جهت حضور در بازار ایران، کشورمان حق دارد نسبت به آینده این توافق ابراز تردید کند اما زمانی که این نگرانی را به رسمیت می شناسند، دست به ارائه راهکارهایی مغایر با ادعای اولیه خود می زنند! تروییکای اروپایی طی هفته های اخیر، بارها ایران را به دلیل اصرار بر "رفع عملیاتی تحریمها" مورد سرزنش قرار داد و در مقابل، آمریکا را بازیگری دانست که در صدد احیای توافق هسته ای با تهران می باشد! در چنین شرایطی نباید به پیامها و سیگنالهای ادعایی آمریکا اعتماد کرد. فراموش نکنیم که انریکه مورا نماینده ویژه اتحادیه اروپا و جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی این مجموعه، در آستانه مذاکرات دوحه نیز از نقش آفرینی فعال خود در حل و فصل اختلافات موجود در مسیر احیای توافق هسته ای خبر دادند اما پای میز مذاکره، اتفاق دیگری رخ داد! مسئول مذاکره کننده اروپایی با دستانی خالی و بدون هیچ گونه ایده عملیاتی قابل توجه ( جهت تامین منافع اقتصادی ایران در ازای احیای توافق هسته ای ) پا به میدان مذاکرات گذاشت و صرفا از کشورمان خواست تا در پروسه احیای برجام ، عوامل بیرونی را بیشتر از عوامل داخلی و حقوقی مدنظر قرار دهند! برخی تحلیلگران صراحتا اعلام کرده اند که با توجه به چنین رویکرد تکراری و خسته کننده ای از سوی اروپاییان،اساسا نشست رجامی اخیر چیزی جز اتلاف زمان نبوده است.
نقض غرض اروپاییان!
جوزپ بورل در ادامه ادعایی را مطرح کرده است که موضع واقعی اتحادیه اروپا در قبال مذاکرات وین و دوحه را نشان می دهد:
«هر روز بدون توافق در وین، منافع اقتصادی ملموس برای مردم ایران را که از طریق رفع قابل توجه تحریم‌های آمریکا قابل دسترسی است و همچنین مزایای عدم اشاعه برای جهان را به تعویق میاندازد. انعقاد توافق در حال حاضر سود اقتصادی و مالی قابل توجهی را به همراه خواهد داشت و همچنین امنیت منطقه ای و جهانی را تقویت می کند. رد کردن آن موجب ضرر هر دو طرف می‌شود.»
به راستی بورل چگونه از توافقی که حفظ آن حتی تا قبل از سال 2024 در هاله ای از ابهام قرار دارد و تضمینی نیز در آن به شرکتهای سرمایه گذار خارجی در کشورمان ارائه نشده است، به مثابه یک توافق منفعت محور( برای مردم ایران) یاد می کند؟! نکته دیگر اینکه اگر بورل و دیگر مقامات اروپایی اگر ذره ای به فکر منافع ملت ایران بودند، در دوران ریاست جمهوری ترامپ و زمانی که اینستکس و دیگر کانالهای مثلا اعتباری اروپا برای تجارت با ایران حتی از ارسال دارو و تجهیزات پزشکی به کشورمان نیز اجتناب می کردند، اقدامی واقعی صورت می داد! در حال حاضر، اتحادیه اروپا در حال ارائه آدرس های هدفمندی است که خروجی و نهایت آن، اعمال فشار بر ایران جهت عقب نشینی از ارائه تضمین های اعتباری از سوی آمریکا باشد. بدون شک در این برهه زمانی حساس و سرنوشت ساز باید مراقب آدرس غلط اروپاییان باشیم....