گرگوری آفتاندیلیان؛ عضو غیرمقیم مرکز عرب واشنگتن دی سی و استاد دانشگاه جرج میسون
دولت جو بایدن بار دیگر موافقت کرد تا در روند مذاکرات غیرمستقیم وین (با میانجی گری اتحادیه اروپا) با ایران تعامل دیپلماتیک داشته باشد. پس از بن بست های متعدد در مذاکرات هسته ای وین و مخالفت شدید مقام های ارشد اسرائیل با توافق هسته ای، برخی سران کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و همچنین اعضای کنگره آمریکا متعجب هستند چرا بایدن و تیمش در مواجهه با چنین ناملایمات غیرقابل حل، از مذاکرات هسته ای با ایران دست برنمی دارد؟
مهم ترین دلیلی که می توان برای سؤال فوق ذکر کرد، این است که دولت بایدن در تضاد و اختلافات ایدئولوژیک با مخالفان توافق (جمهوری خواهان)، به پیروزی در عرصه سیاست خارجی نیاز دارد و امیدوار است حل موضوع هسته ای ایران به کاهش تنش در سرتاسر خلیج فارس منجر شود و به واشگتن اجازه دهد تا توجهات خود را به منطقه هند و اقیانوس آرام و جنگ اوکراین معطوف کند.
بایدن و تیمش بر این باور هستند که توافق هسته ای می تواند جلوی دستیابی ایران به سلاح اتمی را بگیرد
در وهله نخست، مهم است به یاد داشته باشیم بایدن معاون اول باراک اوباما، رئیس جمهور اسبق بود؛ دولتی که با کمک سایر کشورهای عضو ۵+۱ با موفقیت توانست با ایران به توافق هسته ای دست یابد. توافق هسته ای ایران یکی از دستاوردهای برجسته دولت اوباما بود و بایدن به عنوان یکی از مقام های ارشد این دولت به دنبال این است تا آن را حفظ کند. از این رو زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق برجام را بدترین توافقی دانست که تا به حال مذاکره شده است، بایدن را تحقیر کرد و به همین دلیل بایدن احیای برجام را بخشی از میراث دوران ریاست جمهوری خود می داند.
دوم، اینکه بایدن و تیمش بر این باور هستند که توافق هسته ای می تواند جلوی دستیابی ایران به سلاح اتمی را بگیرد؛ اما برخی از منتقدان توافق معتقدند این توافق به برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای ایران نپرداخته است. برخی از منتقدان توافق پیشنهاد می کردند ایران حتی نباید حق غنی‌سازی اورانیوم تا سطح پایین برای مقاصد غیرنظامی انرژی هسته‌ای داشته باشد، کاری که ایران به صراحت در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای مجاز به انجام آن است.
طبق مفاد برجام، ایران باید به آژانس بین المللی انرژی اتمی اجازه می داد تا بازرسی های سرزده از سایت های هسته ای خود را انجام دهد (شرطی که تهران از آن خوشش نمی آمد، اما به عنوان بخشی از برجام با آن موافقت کرد). طبق شهادت علنی رؤسای اطلاعات آمریکا در مقابل کنگره، تا زمانی که ترامپ در ماه می 2018 از توافق خارج شد، ایران به مفاد آن پایبند بود. پس از خروج ترامپ از توافق و اعمال تحریم‌های شدید علیه تهران، دولت ایران به تدریج شروع به تعلیق تعهدات خود نسبت به برجام و شروع به تولید اورانیوم بسیار غنی‌شده کرد. بایدن و تیمش معتقدند کوتاه تر شدن زمان گریز هسته ای ایران، خاورمیانه را مکانی بسیار خطرناک تر می کند. ایران اتمی احتمالاً رقبای منطقه ای خود را به ویژه عربستان، ترکیه، امارات و مصر را مجبور می کند تا به سمت تولید سلاح اتمی قدم بردارند.
سوم، اینکه پس از عقب نشینی نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، دولت بایدن خواهان این است در عرصه سیاست خارجی به پیروزی دست یابد. گرچه مخالفان رئیس جمهور بدون شک وی را به دلیل تلاش برای احیای برجام مورد حمله قرار می دهند؛ اما بایدن تلاش خواهد تا این توافق را مشابه روش دولت اوباما (با تأکید بر اعمال محدودیت های شدید بر برنامه هسته ای ایران) به شهروندان آمریکایی به فروش برساند. گرچه مردم آمریکا همچنان به دلیل بحران گروگان گیری ۱۹۷۹-۱۹۸۱ نگاه منفی نسبت به ایران دارند؛ اما مشتاق جنگ با ایران نیستند. نظرسنجی های اخیر نشان می دهد ۷۸ درصد آمریکایی ها از دیپلماسی حمایت می کنند تا به این وسیله برنامه هسته ای ایران را محدود کنند.
چهارم، اینکه دولت بایدن بر این باور است کاهش تنش های منطقه ای حاصل احیای برجام می تواند خاورمیانه را به مکانی امن تر تبدیل کند و به آمریکا این امکان را می دهد تا در نهایت برای مقابله با قدرت فزاینده چین، توجهات خود را به شرق آسیا معطوف کند. این منطق همچنین باعث شد که دولت بایدن تلاش‌های دولت عراق برای میزبانی از مذاکرات ایران و عربستان را ستایش کند (تحولی که در راستای منافع آمریکا است)، زیرا عراق مدت‌هاست ناخواسته به عنوان میدان عرصه نبرد نیابتی قدرت های منطقه ای تبدیل شده است. بایدن در سفر اخیر خود به جده تلاش کرد تا به شرکای عرب خلیج‌فارس واشنگتن اطمینان دهد ایالات متحده به حمایت و پشتیبانی از آنها ادامه خواهد داد، اما برای سیاست‌گذاران آمریکایی، موضوع چین بزرگ‌تر از امنیت خلیج فارس است.
دولت بایدن بر این باور است کاهش تنش های منطقه ای حاصل احیای برجام می تواند خاورمیانه را به مکانی امن تر تبدیل کند و به آمریکا این امکان را می دهد تا در نهایت برای مقابله با قدرت فزاینده چین، توجهات خود را به شرق آسیا معطوف کند
یکی دیگر از دلایلی که باعث شده تا احیای برجام برای آمریکا از اهمیت بالایی برخوردار باشد، حمله نظامی روسیه به اوکراین و تأثیر آن بر بازارهای جهانی و افزایش سرسام آور قیمت های نفت و کالاهاست. اگر مذاکرات هسته ای وین موفق آمیز باشد، برجام احیا شود و تحریم های نفتی دوران ترامپ لغو شوند، نفت ایران وارد بازار انرژی شود و این موضوع می تواند زمینه کاهش قیمت بنزین را برای مصرف کننده آمریکا فراهم کند.
با وجود همه این مزایایی که از نظر دولت بایدن از بازگشت به برجام حاصل می‌شود، مقام های این کشور تلاش کرده‌اند تا شانس یک نتیجه موفقیت‌آمیز را کم‌اهمیت جلوه دهند و به این وسیله نمی‌خواهند انتظارات عمومی را بیش از حد بالا ببرند، در عین حال به ایرانی‌ها نشان دهند اگر به لجبازی خود ادامه دهند، آمریکا از مذاکرات کناره گیری می کند.
منبع : راهبرد