ایران دریک فلات گرم و خشک قرار دارد و گرم شدن کره زمین و تغییر اقلیم و کم بارشی ها بر خشکی آن افزوده است؛ تاجاییکه خیلی از رودخانه ها، چشمه ها و قنات ها یا ناپدید شده یا به شدت کم آب شده اند. کم بارشی ها عامل مهمی است تا لب خشک زمین خشک تر شود و تولید برق و آب تصفیه شده با چالش های بسیاری مواجه شود به طوریکه برای خیلی از شهرها از شهرهای دور و نزدیک و انتقال آب کمک گرفته میشود تا هم آب شرب و هم آب دیگر مصارف مردم دچار مشکل نشده و زندگی مختل نشود.
کم آبی یک بخش ماجراست و کمبود برق در شرایط اوج مصرف بخش دیگری است که خاموشی های پی در پی را خصوصا در نواحی دور دست و جنوبی و کم برخوردار کشور به دنبال دارد. هر چند از اوج گرمای طاقت فرسای تابستان امسال در حال گذر هستیم اما کشور با چنان تنش ها و بحران های شدیدی در آب و برق مواجه است که حتی فصل پاییز و زمستان هم فرقی نمیکند و این تنش ها ادامه دارد.
باری بر دوش تولید انرژی
کارشناسان براین باورند که مصرف بهینه با جلوگیری از چکه کردن شیر آب و خاموش کردن یک لامپ اضافه در هر خانه ای بار بزرگی از دوش بخش تولید انرژی برمیدارد؛ امری که نیاز به فرهنگ سازی برای کاهش مصرف و صرفه جویی در منابع دارد.
عنوان می شود با صرفه‌جویی هر یک کیلو وات ساعت برق، در مصرف یک لیتر مواد سوختی صرفه‌جویی شده و یک مترمکعب گاز طبیعی سوزانده نمیشود که در این صورت یک ظرفیت بزرگ انرژی آزاد میشود. ذخیره یک متر مکعب گاز طبیعی در هر ساعت یعنی افزایش طول عمر ذخایر موجود انرژی، کمتر شدن آلودگی محیط زیست و ذخیره منابع برای آیندگان بدون سرمایه گذاری های سنگین.
ضرورت استفاده درست از حامل های انرژی
این امری واضح است که برای ذخیره منابع استفاده درست از حاملهای انرژی ضرورت دارد. به اذعان کارشناسان با تنظیم دمای یخچال بر روی درجه سرمایش زیاد تا 15 درصد بیشتر برق مصرف میشود. استفاده از ماشین ظرف‌شویی با ظرفیت کامل آن، باصرفه‌تر از شستشوی ظروف با دست است.
برای استحمام، با دوش گرفتن انرژی کمتری مصرف میشود تا استفاده از وان حمام. کسی که بدون بستن درب قابلمه آشپزی کند تا 30 درصد بیشتر گاز مصرف کرده است. چکه کردن عادی یک شیر آب باعث تلف شدن 2000 لیتر آب در سال میشود. لامپ‌های رشته‌ای التهابی فقط 5 تا 10 درصد برق مصرفی را به روشنایی تبدیل میکنند. با یک درجه کاهش دمای محیط، 6 درصد در مصرف سوخت گرمایش صرفه‌جویی میشود. امکان کاهش 12 درصد در مصرف برق با استفاده صحیح از لوازم برقی خانگی وجود دارد. این آمارها بدون آزمایش و تحلیل به دست نیامده و ثابت شده است؛ لذا مصرف بهینه می تواند کشور را از شرایط بغرنج آینده یعنی کم آبی و بی آبی و خاموشی نجات دهد.
شاید بازخوانی این موارد و ارائه این آمارها آن هم از سوی کارشناسان و متخصصان هرکسی را به فکر فرو برد، تا به فرهنگ درست مصرف کردن بیشتر توجه داشته باشد.
کارشناسان چه می گویند؟
حالا سوال اینجاست که چطور میتوانیم برای مردم توضیح دهیم که با مصرف بهینه‌تر آب وبرق میتوان آن را برای آیندگان به ارث گذاشت و از مشکلات ناشی از خاموشی و بی آبی نجات یافت؟
«هدایت الله فهمی» معاون اسبق دفتر برنامه ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو و پژوهشگر حوزه آب در این خصوص گفت: در شرایط فعلی می بایست هم دستگاه های متولی تولید و مصرف آب و هم مردم، خود را با شرایط کم آبی و بی آبی کشور هماهنگ کنند. این مسئله دوطرفه است هم دولت باید نحوه و حکمرانی آب را از یک حکمرانی که تاکنون مبتنی بر عمران و رشد بوده به حکمرانی با رویکردی مبتنی بر پایداری تغییر دهد و و هم مردم خود را با شرایط بی آبی سازگار کنند.
مصرف امانتدارانه
وی افزود: مردم و دولت باید امانتمدارانه با منابع آبی برخورد کنند چرا که قرار نیست تنها این نسل از آب استفاده کنند باید برای نسل های بعدی هم باقی بماند لذا مردم با کاهش مصارف غیر ضرور و مدیریت مصرف و هم دولت با تدبیر و مدیریت درست مشکل را حل کنند. باید تاکید کرد این مسئله امکان ندارد بدون مشارکت واقعی مردم حل شود هر دولتی هم ادعا کند بدون مردم می تواند این مشکل را حل کند یقینا با شکست مواجه می شود.
فهمی با تاکید بر مدیریت و مصرف بهینه توسط مردم و جلوگیری از هدر رفت آب گفت: تنها راه این است که یک عزم ملی در کشور ایجاد شود و حاکمیت و مردم با هم وارد صحنه شوند و در تصمیم گیری و تصمیم سازی ورود و همکاری کنند.
جلوگیری از چکه کردن آب
مهندس «رحمان نبوت»، کارشناس حوزه آب هم گفت: صرفه جویی در مصرف آب باعث میشود سایر هموطنان در نقاط کمتر برخوردار نیز بتوانند از این نعمت الهی استفاده کنند از طرفی مصرف بی رویه آب نه تنها بحران کم آبی را تشدید کرده و هزینه قبض آب را افزایش میدهد، بلکه موجب تولید فاضلاب بیشتری شده و مشکلات زیست محیطی و اقتصادی فراوانی را در دفع بهداشتی آن به وجود می آورد.
وی تاکید کرد: همواره شیرها را بررسی کرده و در صورت خرابی در مورد رفع آن اقدام کنیم. چکه کردن و نشت آب از شیر و لوله ها موجب هدر رفت مقدار زیادی آب در هر شبانه روز میشود. تعویض واشر یا مغزی شیر آب برای جلوگیری از چکه کردن آب کار دشواری نیست.
لامپ اضافه خاموش
مهندس «محمدحسین دیده بان» کارشناس ارشد برق هم معتقد است: خاموش کردن یک لامپ در هر خانه ای و مدیریت مصرف می تواند نقش موثری در تولید برق داشته باشد پس نباید فراموش کرد که لامپ های اضافی را خاموش کنیم.
این کارشناس برق با تاکید بر اینکه مصرف برق بیشتر مساوی است با آسیب بیشتر به محیط زیست گفت: بیشتر برق ما برق حرارتی است و از طریق سوخت فسیلی تولید می شود لذا کمتر مصرف کردن یعنی کمتر آسیب زدن به محیط زیست و کمتر مصرف شدن منابع سوختی .
وی بااشاره به نقش مصرف بهینه در رسیدن برق به مناطق گرمسیری و عدم خاموشی ها افزود: تولید ما با مصرف اینطور نیست که هر چقدر مصرف کنیم را بتوانیم تولید کنیم انتهای تابستان انتهای پیک مصرف کشور نیز هست به همین دلیل چون تولید ما محدود است اگر هرکس بتواند در مورد خودش مدیریت مصرف را به کار ببندد، میتواند در رسیدن برق به مناطق گرمسیر و دوردست کمک کند. وسایلی مثل جاروبرقی پر مصرف هستند اگر ما بتوانیم از این دستگاه در زمان پیک مصرف استفاده نکنیم خود کمکی به مصرف بهینه برق مخصوصا در مناطق گرمسیری است.
شبکه برق سراسری است
مهندس «حسین افضلی»، کارشناس دیگر برق منطقه ای بر این باور است که به میزان صرفه جویی ما در مصرف برق، تولید کمتری صورت می گیرد و ادامه داد: این مورد را باید در قالب آمار برای مردم توضیح داد که قابل درک باشد که به اندازه تعداد لامپ‌هایی که خاموش میکنند چقدر خانواده‌های مناطق دوردست تر و گرمسیرتر از نعمت برق استفاده کنند. شبکه برق ما یک شبکه سراسری است و در هر نقطه‌ای که صرفه جویی شود در نقطه دیگر قابلیت مصرف داریم.
قطعا صرفه جویی در مصرف برق نقش موثری در ذخیره سازی انرژی و جلوگیری و هدر رفت منابع دارد هرچند مهندس «مهاجری» کارشناس صنعت برق نظر دیگری داشته و معتقد است: با خاموش کردن یک لامپ اتفاق خاصی نمی افتد ولی اینکه در هر خانه ای یک لامپ خاموش شود قطعا می تواند تاثیر گذار باشد با این حال باید نیروگاه ها به روز شود و جلوی صادرات بی رویه هم گرفته شود.