مرتضی علی (علیه‌السلام) گفته بود: «بی‌گمان کسى که حوادث عبرت آموز تاریخ، بازتاب‌هاى هشدار‌دهنده خود را فرا رویش نهاده باشد، پرهیزکارى ـ حاصل از تجربه‌هاى تلخ ـ او را از فرو افتادن در امواج فتنه‌ها و شبهات بازخواهد داشت». کافی است سری به کتاب‌فروشی‌های میدان انقلاب بزینم و یک کتاب در مورد تاریخ معاصر ایران بخریم و بخوانیم، تا متوجه شویم این مردم چه التهابات، اضطرابات، ترس، ناامنی و... را از سر گذرانده‌اند تا به این امنیت رسیده و نفس راحتی کشیدند.
وقایع تلخی که در چهل و اندی روز گذشته بر این جامعه و مردم پیش آمد، لازمه آن را می‌طلبد که بدانیم چنین اتفاقاتی در آینده، چه سرنوشتی برای ایرانیان به ارمغان خواهد آورد. آیا حقیقت «زن، زندگی، آزادی» پایانی چون «نان، کار، آزادی»ای خواهد داشت که مارکسیست‌ها می‌گفتند و نهایتا جنایات سال ۶۰ را به ارمغان آوردند؟ آیا قوم‌گرایی غیرعقلانی عده‌ای بار دیگر چراغ سبزی برای صدامیان می‌شود تا جوانان را به خاک و خون بکشند؟ در این راستا بر آن شدیم تا با حجت‌الاسلام سعید فخرزاده پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر و مسئول دفتر تاریخ‌شفاهی حوزه‌هنری گفت‌وگویی داشته باشیم که در ادامه حاصل آن را می‌خوانید.
گذشته، چراغ راه آینده است
حجت‌الاسلام سعید فخرزاده گفت: یکی از روش‌های بررسی و تحلیل وقایع اخیر، توجه به موضوعات تاریخی معاصر کشور است. جمله معروفی است که اگر ما بر تاریخ تسلط داشته باشیم و بتوانیم ظرایف آن را شناسایی کنیم در تحلیل زمان حال حاضر موفق خواهیم بود. همانطور که گفته شده است، گذشته چراغ راه آینده است. چرا که وقایع تاریخی با توجه به حجم و اهمیتی که در زمان خود داشتند بر زمان‌های آینده و بعد از خود اثرگذاری‌های قابل توجهی دارند. بعضی از آن‌ها به قدری اثرگذارند که می‌توانند تا یک قرن جامعه و مسائل پس از خود را تحت تاثیر قرار بدهند. واقعه تاریخی و اتفاقی که در برهه‌ای از زمان می‌افتد یک موضوع مقطعی نیست، بلکه قابلیت جریان‌سازی و امتداد را دارد. به طور مثال دفاع مقدس تاثیراتی بر اقتصاد کشور گذاشت که تا الان ما درگیر آن هستیم؛ همچنین همین اتفاق دفاع مقدس بر فرهنگ مقاومت و استقامت ما هم اثرگذاری‌های مهمی داشته و دارد.
به کار‌گیری حافظه تاریخی
وی افزود: مثلاً برگزاری یادواره شهدا، وجود جانبازان و یادگاران جنگ، کسب تجارب نظامی که در طول دفاع مقدس عاید شد و... نمونه‌هایی از اثرات دفاع مقدس است که تا الان ادامه دارد. در حالی که روی ورق، جنگ هشت ساله ما سال ۶۷ به اتمام رسیده بود. یکی از راه‌های تحلیل وقایع امروزه ما توجه به تاریخ است. با این دید که آیا اتفاقاتی که امروز در سطح جامعه شاهد هستیم چه رگ و ریشه‌ای در گذشته دارد؟ یا شبیه به این اتفاقات را در گذشته شاهد بوده‌ایم یا خیر؟ اگر شاهد بوده‌ایم اثرات و نتایج آن چگونه است؟
تحریک قومیت‌ها، سیاستی بود که از فردای بعد از انقلاب کلید خورد
پژوهشگر حوزه تاریخ گفت: تقریباً از فردای پیروزی انقلاب اسلامی، شاهد آن بودیم که‌گروه‌های مختلف سیاسی که آن زمان مثل قارچ رشد کرده بودند در راستای کسب منافع خود فعالیت‌های اعتراضی و بلکه شورشی و اغتشاش‌آمیزی را در سطح جامعه ایران انجام دادند و این موجب شده بود که دولت موقت مهندس بازرگان دچار سردرگمی خاصی بشود. اما پس از گذشت مدت کوتاهی و انسجام دستگاه‌های مختلف دولتی کم‌کم این اعتراضات و اغتشاشات جای خود را نه در سطح شهرهای مهم کشور و پایتخت بلکه در مناطقی که قومیت‌های مختلف حضور داشتند، برد.
شهید اصغر وصالی، از رزمندگانی که با تجزیه‌طلبان کردستان مقابله کردحمله صدام به ایران، نتیجه ناامنی‌هایی بود که تجزیه‌خواهان به وجود آوردند
مسئول دفتر تاریخ‌شفاهی حوزه‌هنری تصریح کرد: از کردستان تا بلوچستان، از ترکمن صحرا تا آذربایجان، سعی کردند با تحریک قومیت‌های مختلف، کار خویش را پیش ببرند. با بررسی کوتاهی به آن خواهیم رسید که سردمدار و رهبر تمام این اتفاقات، جریان استعمار غربی است که با به وجود آمدن انقلاب اسلامی منافع خود را در خطر دید. نکته مهم این است که همین قومیت‌گرایی افراطی و غیرعقلانی بود که راه را برای حمله عراق به ایران باز کرد، جمعیت خلق عرب با دروغ پراکنی‌های رسانه‌ای و شایعات در بین کشورهای عربی و برگزاری شورای همکاری خلیج فارس چنین القا کرد که خطر جامعه عربی از سوی ایران و انقلاب اسلامی است و در همین راستا صدام حسین به عنوان ناجی اعراب و احیاگر ناسیونالیسم عربی، جنگی به ایران تحمیل کرد که هشت سال به طول انجامید.
او که ادعا کرده بود یک هفته‌ای تهران را فتح خواهد کردگویا مردم ما ناامنی‌های گذشته و دوران پرالتهابی را که از سر گذرانده‌اند، فراموش کردند
سعید فخرزاده افزود:کردستانی که تا دیروز مردم به راحتی از شهر خود به بانه می‌رفتند و اجناسی را که از مرز وارد می‌شد، خریداری می‌کردند و به خانه و کاشانه خویش برمی‌گشتند به خاطر موضوع تجزیه‌طلبی غائله‌ای را به چشم خود دید که تا پنج سال طول کشید و بعد از مدت‌ها دوباره امنیت به این بخش از کشور بازگشت. آنچه نمایان است اینکه گویا مردم ما ناامنی‌های گذشته و دوران پرالتهابی را که از سر گذرانده اند، فراموش کرده‌اند و توجه نمی‌کنند که اتفاقات اخیر می‌تواند به شکل بدتری تاریخ را تکرار کند و باز سایه و ناامنی جنگ و اضطراب بر این سرزمین پهن شود.
وقتی نیروی امنیتی را مشغول جزئیات کنیم، داعش حمله می‌کند
البته طبیعی است که نسل جدید، تصوری از ناامنی نداشته باشد؛ چرا که نه به خوبی به آنان تاریخ منتقل شده است و نه خود در آن دوران وجود داشتند که بخواهند آن شرایط را درک و فهم کنند. ولی باید با اتفاقی که در حرم مطهر شاه‌چراغ اتفاق افتاد، تلنگری به خود وارد کنند که اگر ناامنی در جامعه به وجود بیاید، داعش و تروریست‌های بی‌رحم تکفیری از این فرصت بهره می‌برند تا چنین جنایتی را بر مردم اعمال کنند و نیروی امنیتی که باید وقت خود را صرف موضوعات مهم‌تری کند، مجبور است انرژی خود را برای اغتشاشات صرف کند.