وزارت خارجه مصر، در پی امضای توافق ازسرگیری روابط میان ریاض و تهران در پکن، در روز جمعه گذشته (۱۰ مارس)، اعلام کرد که «با علاقه این توافق را دنبال می‌کند و مشتاقانه منتظر است که این توافق به کاهش تنش در منطقه کمک کند».
وزارت خارجه مصر در بیانیه خود به همین موضع‌گیری بسنده کرد اما در کمتر از ۲۴ ساعت بعد؛ ریاست‌جمهوری آن، بیانیه دیگری صادر و اعلام کرد: «مصر از این گام مهم و رویکرد عربستان سعودی در این زمینه قدردانی می‌کند». در عین حال ابراز امیدواری کرد که این تحول بر سیاست‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایران تأثیر مثبت بگذارد.
از سوی دیگر «ناصر کنعانی» سخنگوی وزارت خارجه ایران، در نشست خبری دوشنبه (۱۳ مارس)، تاکید کرد: «مصر، کشوری مهم است و ایران و مصر برای هم در منطقه اهمیت قائلند و منطقه به ظرفیت مثبت و هم‌افزایی ایران و مصر نیاز دارد. آخرین گفت‌وگوهای دوجانبه‌ای که بین مقامات دو کشور انجام شد، در حاشیه اجلاس بغداد-۲ در امان پایتخت اردن بود. گفت‌وگوهای کوتاه و در عین حال مثبتی بین وزیر خارجه کشور ما و با عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر در حاشیه این اجلاس انجام شد. ما قطعا در ارتباط با روابط با مصر معتقد به ضرورت برداشتن گام‌های جدید برای ارتقای مناسبات دو کشور هستیم. اما در هر صورت، همواره روابط سیاسی بین کشورها یک مسیر دوجانبه است و باید ببینیم که اراده طرف مقابل در مسیر دوجانبه چیست».
روزنامه «العربی الجدید» چاپ لندن نزدیک به قطر، با انتشار گزارشی در این خصوص به بررسی این موضوع پرداخت که روابط ایران و مصر در پی توافق ریاض و تهران به کجا می‌رسد.
بی‌طرفیِ منعطف مصر
سرتیپ «صفوت الزیات» پژوهشگر نظامی و افسر سابق نیروهای مسلح مصر می‌گوید که « موضع مصر در قبال ماهیت متزلزل روابط در خلیج [فارس] با ایران، همچنان مبتنی بر پایبندی به بی طرفی انعطاف پذیر، بدون دخالت قابل ملاحظه است و این موضع کاملا صحیح است».
وی در گفت‌وگو با العربی الجدید تصریح کرد: «این همان چیزی است که قاهره در آینده روی آن کار خواهد کرد، به‌ویژه پس از آن‌که درس خود را در خروج از این رویکرد در بحران قطر و خلیج‌فارس گرفت و پس از آشکار شدن گشایش‌ها در این پرونده، کاملا به حاشیه رانده شد.
الزیات افزود: «مصر در حال حاضر در یک تلاش بین المللی مشترک برای ایمن سازی ناوبری دریایی و مقابله با جرایم دریایی سازمان یافته در مناطق خلیج فارس، خلیج عمان، دریای [مکران] (بحر العرب) و اقیانوس هند از طریق سه گروه ویژه (CTFs) مشارکت دارد. نکته مهم اضافه شدن چهارمین نیروی مشترک CTF 153 در ۱۷ آوریل ۲۰۲۲ برای بر عهده گرفتن وظایف امنیتی دریایی و مقابله با جرایم سازمان یافته در منطقه ای از خلیج عدن و از طریق باب المندب تا دریای سرخ بود.
وی ادامه داد که مصر از دسامبر گذشته، مصر، رهبری دوره‌ای این گروه را بر عهده گرفته است لذا به دلیل مشارکت در این تلاش بین‌المللی دریایی با محدودیت‌های مربوط به تهدید و قوانین سختگیرانه تعامل برای این ائتلاف بین‌المللی مقید شده است و این امر به دلیل سیاست‌های متوازن میان طرف‌هی درگیری در منطقه، معضلات بزرگی را بر مصر تحمیل می‌کند.
فشار آمریکایی - اسرائیلی بر مصر
«محمد نشطاوی» کارشناس روابط بین‌الملل می‌گوید که تاکنون هیچ موضع روشنی از سوی مصر نمایان نشده؛ لذا می‌توان منتظر ماند تا روزهای آینده موضع روشن مصر را در قبال این تفاهمات ایران و عربستان ببینیم، مگر اینکه فشار آمریکا و اسرائیل بر مصر وارد شود.
وی افزود: مصر به پول زیادی نیاز دارد و صندوق بین المللی پول آن را به کاهش شدید ارزش پول محلی ملزم می‌کند. در حالی که متحدانش از کشورهای خلیج فارس شیرهای پول را بسته‌اند، لذا قاهره در حال حاضر موضع خاصی در قبال این تفاهم نمی‌گیرد. بنابراین اکنون موضعی در قبال این تفاهم ها ندارد.
تداوم قطع روابط به مصلحت نیست
«عبدالله الاشعل»، دستیار سابق وزیر امور خارجه مصر بر این باور است که « تداوم قطع روابط بین مصر و ایران مصلحت نیست. بلکه برعکس، منافع راهبردی قاهره در پس ازسرگیری این روابط نهفته است و این امر در صورت تحقق، به نفع دو کشور به ویژه طرف مصری خواهد بود».
وی توضیح داد که تامین امنیت آبراه کانال سوئز و تضمین عبور امن کشتی‌ها از باب المندب از جمله مزایای مصر در ازسرگیری این روابط است. ضمن اینکه گشایش مصر در قبال ایران، به رونق گردشگری کمک خواهد کرد و ممکن است سالانه بیش از ده میلیون گردشگر ایرانی که مشتاقانه منتظر بازدید از اماکن مذهبی و زیارتگاه های اهل بیت هستند به مصر بیایند. علاوه بر این امکان تبادل تجاری رو به رشد بین دو کشور وجود دارد و این امر به اقتصاد متزلزل مصر بسیار کمک خواهد کرد.
الاشعل توضیح داد: «عادی‌سازی روابط میان مصر و ایران به معنای ورود به بحران با ایالات متحده یا کشورهای خلیج [فارس] نیست. گشایش در برابر ایران به معنای پیوستن به بلوک‌های منطقه‌ای و بین‌المللی که تهران با آن درگیر است، نیست. بلکه ممکن است کار را برای قاهره آسان کند تا در بحران‌های منطقه‌ای که ایران نقش خوبی در آن ایفا می‌کند، نقش مثبت ایفا کند. با این حال، به نظر می رسد که هیچ اراده سیاسی از سوی مقامات مصری برای بازگرداندن نقش منطقه‌ای مصر که از دست رفته، وجود ندارد».
با وجود همه این تفاصیل، الاشعل در گفت‌وگو با العربی الجدید بعید دانست که دو کشور به از سرگیری روابط دیپلماتیک خود با توجه به تشدید نفوذ آمریکا بر تصمیم‌گیرندگان در مصر روی آورند. به خصوص که ایران در این زمینه امتیازی نخواهد داد و برای از سرگیری روابط با قاهره التماس نخواهد کرد زیرا این مصر بود که در سال ۱۹۷۹ روابط را قطع کرد و ایران چه در زمان رئیس جمهور حسنی مبارک چه بعد از انقلاب ژانویه، دست خود را برای از سرگیری این روابط دراز کرد، اما هیچ فایده‌ای نداشت».
تلاش برخی برای زدن هرگونه همگرایی قاهره و تهران
«حسن نافعه» استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه قاهره در خصوص تأثیرات نزدیکی مصر و ایران در صورت وقوع می‌گوید که «کشورهایی هستند که تلاش خواهند کرد تا هرگونه نزدیکی مصر و ایران را خنثی کنند، زیرا نقش این همگرایی به ایجاد تغییرات ژئواستراتژیک در منطقه منجر خواهد شد و تل‌آویو متضرر خواهد شد».
وی افزود: «این همگرایی که امیدواریم محقق شود و به ترمزی برای عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل منجر شود و پیامدهای توافق ابراهیم را محدود کند، چیزی است که سیاستمداران تل آویو از آن آگاه هستند و خود را بزرگترین متضرر این گام می‌دانند. ضمن اینکه این همگرایی و ایجاد کانال های دیپلماتیک ممکن است به کاهش تنش در عراق و یمن و سوریه و لبنان نیز کمک کند و امکان دستیابی به یک راه حل مهم برای بحران‌های این کشورها را میسر کند».
نافعه در ادامه از تاثیر این امر بر پرونده فلسطین سخن گفت و تصریح کرد: در صورت هرگونه نزدیکی میان مصر و ایران، تحولات مثبتی در سطح فلسطین ایجاد خواهد شد. فشارهای سیاسی و نظامی بر مقاومت فلسطین کاهش می‌یابد و وضعیت مقاومت بهتر می‌شود، زیرا از سیاست خندق و نبردهای منطقه‌ای رها خواهد شد و دست بازی در پاسخ به حملات رژیم اشغالگر خواهد داشت. البته این امر به میزان جدیت عربستان در عادی سازی روابط با تهران و وجود نزدیکی واقعی بین دو قدرت منطقه‌ای بستگی دارد.
منبع: فارس