عبرت‌آموزی از مذاکره

بحث پردامنه «مذاکره» و رابطه با آمریکا طی چند دهه گذشته، به ویژه روز‌های اخیر مورد توجه تحلیلگران و افکار عمومی داخل کشور بوده است. سؤال مهم در این باره این است که الزامات یک مذاکره منصفانه و بی‌طرفانه و عاری از تحمیل و تحکم چیست؟ از مذاکرات آمریکا در گذشته چه با ما و چه با دیگران چه درس‌ها و عبرت‌هایی آموختنی است؟ به ویژه ماجرای دیدار و تحقیر زلنسکی از سوی ترامپ، برای دولتمردان و مردم جمهوری اسلامی ایران چه درس‌هایی در بر دارد؟ 

اولین نکته عبرت‌آموزی که در این قضیه مهم باید به آن توجه کرد، این است که ماجرای اخیر میان آمریکا و اوکراین به‌وضوح نشان می‌دهد دل بستن به مذاکره با آمریکا برای حل مشکلات کشور، سرابی بیش نیست. آمریکایی که با متحدان خود‌ـ چه اوکراین و چه کشور‌های اروپایی‌ـ چنین برخورد می‌کند، آیا گامی برای حل مشکلات ایران برمی‌دارد؟ رهبر فرزانه انقلاب، حدود یک ماه پیش، درباره مذاکره با آمریکا و اثر آن بر حل مشکلات کشور فرمودند: «مذاکره با آمریکا هیچ تأثیری در رفع مشکلات کشور ندارد؛ این را باید ما درست بفهمیم. این‌جور به ما وانمود نکنند که اگر نشستیم پشت میز مذاکره با آن دولت، فلان مشکل یا فلان مشکل حل می‌شود؛ نخیر، از مذاکره با آمریکا هیچ مشکلی حل نمی‌شود. دلیل؟ تجربه.» 

عبرت مهم دیگر این ماجرا آن است که عاقبت اتکا به بیگانه در هر میدانی، جز تحقیر و متضرر شدن نیست. ایران نیز در جریان جنگ جهانی دوم و هجوم متفقین به ایران، چنین وضعیت تحقیرآمیزی را تجربه کرده است. ارتش ایران هیچ مقاومتی از خود نشان نداد و حکومت وابسته رضاخان، پس از سه روز، اعلام تسلیم کرد و آن‌همه ادعا و تجمل، در چشم‌بر‌هم‌زدنی از هم فروپاشید. سه سال پیش، در همین روزها، رهبر فرزانه انقلاب در این باره فرمودند: «پشتیبانی قدرت‌های غربی از کشور‌ها و دولت‌هایی که دست‌نشانده آنها هستند، یک سراب است، واقعیت ندارد؛ این را همه دولت‌ها بدانند. آن دولت‌هایی که پشت‌گرمی‌شان به آمریکا و به اروپاست، ببینند وضع امروز اوکراین و دیروز افغانستان را.» 

درس دیگر ضرورت اتکا به مردم است. کشوری که در مقاطع حساس و خطیر از پشتیبانی واقعی و گسترده مردمی برخوردار نباشد، به‌ناچار مجبور است در مقابل بیگانگان سر خم کند و آن‌گونه تحقیر شود. موضوعی که رهبر حکیم انقلاب نیز در ابتدای جنگ روسیه و اوکراین به آن اشاره کردند: «مردم، مهم‌ترین پشتوانه دولت‌ها هستند. اگر مردم در اوکراین وارد میدان می‌شدند، وضع دولت اوکراین و مردم اوکراین این‌جوری نمی‌شد.»