پیام های سفر نواز شريف به عربستان و ايران

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/اسماعیل باقری

سفر نواز شريف، نخست وزير پاكستان به همراه فرمانده ارتش اين كشور به ايران، در اين مقطع زماني به دلايل متعدد مهم و حساس ارزيابي مي‌شود.
سفر دو مقام بلند‌پایه عربستان به پاکستان و سپس سفر نواز شريف و فرمانده ارتش پاكستان به عربستان و ايران در عرض كمتر از دو هفته، نشان دهنده اهمیت موضوع اختلاف ایران و عربستان است، به ويژه كه پاكستان با هدف كاهش تنش‌ها بين ايران و عربستان، ماموريت ميانجي‌گري را به عهده گرفته است.
اسلام‌آباد نمی‌خواهد تنش‌های فرقه‌ای افزایش یابد و از تنش‌های موجود ایران و عربستان، گروه‌هاي تروريستي - تكفيري سود ببرند. به همين جهت اسلام‌آباد محتاطانه عمل كرده و سعي مي‌‌كند تنش‌هاي موجود بين رياض و تهران را كاهش دهد.
نواز شريف، نخست وزیر پاکستان، در بدو ورود به ایران مورد استقبال حسین دهقان، وزير دفاع جمهوری اسلامی ايران قرار گرفت و سپس با حجت‌الاسلام حسن روحان،ی رئیس جمهوری اسلامی ایران و اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری دیدارهايي داشت. نواز شریف در این دیدار، علاوه بر ابلاغ تبریک دولت و ملت پاکستان به مقامات ایرانی به مناسبت لغو تحریم‌ها، رسما از آقاي روحانی برای سفر به اسلام آباد دعوت کرد.
لازم به ذكر است كه مقامات پاكستاني روز دوشنبه 28 دي نيز به عربستان سفر كرده و نواز شریف به اتفاق ژنرال راحیل شریف، با ملک سلمان، پادشاه عربستان دیدار کردند و سرتاج‌عزیز، مشاور امور خارجی و طارق فاطمی، دستیار ویژه نخست‌وزیر پاکستان، نواز شريف، را در این سفر همراهی می‌کنند.
در شرایط کنونی پاکستان اعلام کرده است که علاقمند به میانجیگری میان ایران و عربستان برای حل اختلاف‌های دیپلماتیک دو کشور از طریق مسالمت‌آمیز اقدام کند و این شیوه را به نفع جهان اسلام می‌داند.  این در حالی است که وزیر دفاع پاکستان هم روز سه شنبه 29 دي، با اشاره به سفر جاری سران دولت و ارتش پاکستان به تهران، برای کمک به حل تنش میان ایران و عربستان، اعلام كرد كه دیدار روز گذشته محمد نواز شریف با پادشاه عربستان امیدوار کننده بوده و پاسخ مثبت از عربستان دریافت شده است و در تهران نيز تلاش‌ها براي برطرف کردن تنش‌ میان ایران و عربستان ادامه خواهد داشت.
روزنامه اردو زبان «جنگ» نيز روز گذشته از ریاض گزارش داد كه ملک سلمان در دیدار نوازشریف و ژنرال راحیل شریف، فرمانده ارتش پاکستان، از ابتکار و نقش اسلام آباد برای کمک به رفع تنش‌ها تمجید کرده و گفته است: «خواستار رفع مسالمت‌آمیز تنش‌های فعلی با ایران هستیم.»
 در تحليل سفر نواز شريف و راحيل شريف، بايد به چند نكته اساسي اشاره كرد:
1- پاكستان به عنوان يك كشور اسلامي و عمدتا سني مذهب، از يك سو روابط راهبردي با عربستان سعودي دارد و همواره از كمك‌هاي اقتصادي و انرژي ارزان عربستان بهره‌مند بوده و شخص نواز شريف، سال‌‌ها مورد حمايت رياض قرار داشته است. از سوي ديگر اين كشور در همسايگي ايران، روابط گسترده تاريخي و فرهنگي با تهران دارد و به همين جهت اسلام‌آباد قادر به ايفاي نقش ميانجي‌گري بین ایران و عربستان است.
دولت پاكستان و نواز شريف به نوعي خود را وامدار عربستان احساس مي‌كند و بر اساس آمار موجود حجم مبادلات تجاری عربستان و پاکستان طی 10 سال گذشته به نزدیک 32 میلیارد دلار رسيده است. به همين جهت در تلاش است تا براي جلب رضايت خاطر مقامات آل سعود و تداوم كمك‌هاي اقتصادي عربستان، به ميانجي‌گري ميان ايران و عربستان اقدام کند. البته در خصوص ائتلاف خودساخته عربستان که با هدف مقابله با تروریسم شكل گرفته و پاکستان هم عضوی از آن است، بايد گفت كه هنوز این ائتلاف بطور کامل شکل نگرفته است و میزان و نوع مشارکت پاکستان در آن همچنان مبهم است.
2- تنش‌هاي موجود ميان ايران و عربستان سعودي، عمدتا بر پايه‌ي ايدئولوژي و بازي‌هاي ژئوپلتيكي شكل گرفته و ساختار قدرت دو كشور ايران و عربستان، حاضر به عدول از راهبردهاي خود نيستند.
عربستان سعودی، ايران را به توسعه طلبي و مداخله در منطقه متهم مي‌كند و خواهان خروج ايران از عراق و سوريه بوده و به شدت از حمايت ايران از بشار اسد خشمگين است. اين در حالي است كه آل سعود طي چند سال گذشته با حمايت از جريان‌هاي تروريستي – تكفيري، به نوعي در جبهه غربي- صهيونيستي قرار گرفته و با حمايت‌هاي مالي، تسليحاتي و ايدئولوژيكي از داعش، جبهه‌النصره، احرار الشام و حتي بوكوحرام و الشباب و چندين گروه تكفيري تروريستي، نظم سياسي منطقه غرب آسيا را برهم زده است و اين امر موجب ايجاد فرصت براي رژيم صهيونيستي و آمريكايي‌ها شده است تا ضمن ايجاد تنش‌هاي سني – شيعي و سني – سني، روابط كشورهاي تاثيرگذار منطقه را نيز با يكديگر تيره كند.
بنابراین هرچند چنان که گفته شد، اسلام آباد با توجه به وابستگی های اقتصادی به ریاض و نزدیکی های فرهنگی با ایران، راغب به اعمال نقش میانجی گری بین تهران و ریاض است، اما با توجه به رويكردهاي منطقه‌اي ايران و عربستان، بعيد است كه پاكستان بتواند در حل درازمدت تنش بين دو كشور ايران و عربستان موثر واقع شود.
3- در خصوص سفر «عادل الجبير» وزير خارجه و «محمد بن سلمان» وزیر دفاع و جانشین ولیعهد عربستان سعودی به اسلام آباد كه طي ده روز پيش صورت گرفت، دو دیگاه وجود دارد. اولين ديدگاه، هدف عربستان در رابطه با سفر مقامات این کشور به پاكستان را شرکت پاکستان در ائتلاف نظامی جدید ریاض علیه تروریسم، کاهش و قطع روابط اسلام‌آباد با تهران، همکاری نظامی عربستان و پاكستان تلقي كرده است. جلب حمایت پاکستان برای تحت فشار قرار دادن ایران، مهم‌ترین محور سفر بن‌سلمان و وزير خارجه عربستان تحليل شد. (البته بايد عنوان كرد كه در صورت پیوستن پاکستان به محور عربستان، هند، رقیب سرسخت اسلام آباد، بیش از پیش به ایران نزدیک خواهد شد و این مساله می تواند به ضرر پاکستان که از لحاظ اقتصادی و نظامی و سیاسی حجم و جایگاهی به مراتب کمتر از هند دارد، تمام شود و حتی نقش آن را در افغانستان، تحت تاثیر قرار دهد.)
اما ديدگاه دوم اين است كه سفر مقامات عربستاني به اسلام‌آباد و ايفاي نقش ميانجي‌گري بين رياض و تهران، از سوي مقامات سعودي پيشنهاد شده است و بر خلاف سفرهاي گذشته، مقامات پاكستاني ابتدا به عربستان و سپس ايران سفر كردند و نيز محور اين سفرها هم با هدف ميانجي‌گري و كاهش تنش در روابط ايران و عربستان عنوان شده است.
نتیجه گیری
عربستان از یک سو به شدت تحت تاثير تبليغات سياسي منطقه است كه همواره و به طور مداوم از سوي غربي‌ها و رژيم صهيونيستي، تصویری خطرناک از قدرت شیعه و  قدرت منطقه‌اي ايران تبليغ مي‌کنند و از سوی دیگر آغاز بيداري اسلامي در غرب آسيا و شمال آفريقا و شكست سياست‌هاي عربستان و حاميانش در ساقط كردن حكومت قانوني بشار اسد و بدنامي حاصل از اين شكست‌ها براي عربستان به دليل حمايت ‌گسترده از داعش و گروه‌هاي تكفيري – تروريستي، عدم دستاورد مشخص در بمباران مردم مظلوم يمن، در كنار فاجعه منا و اعدام آيت‌الله شيخ نمر باقر النمر، و بسياري از اقدامات تخريب ديگر موجب شده است تا جايگاه منطقه‌اي عربستان سعودي بيش از پيش متزلزل گردد.
در این میان، جمهوری اسلامی ایران در مقابل اقداماتي كه عربستان عليه ايران و برخي كشورهاي منطقه انجام داده است، با بازيگري منطقي و مناسب، سعي كرده است سطح تنش‌ها را كنترل كرده و در دام تبليغات ضد ايراني رياض قرار نگيرد. اكنون چهره واقعي عربستان و نقش آن در ايجاد بحران‌هاي منطقه‌اي و اشاعه تروريسم، به وضوح مشخص شده است و بسياري از سياستمداران، نويسندگان و كارشناسان سياسي جهان، منتقد جدي سياست‌هاي عربستان هستند.
محمد جواد ظريف، .زیر خارجه کشورمان، در مقاله خود كه در نيويورك تايمز منتشر شد، به سياست‌هاي كثيف عربستان اشاره كرده بود. گردن زدن مخالفان سياسي نظير شيخ نمر، روحانی برجسته شيعيان عربستان و ناديده گرفتن حقوق اولیه اقليت‌ها از جمله زنان، بي‌توجهي به نقش مردم و بسياري از موارد اين چنيني،  اقداماتي نيستند كه از چشم افكار عمومي منطقه و جهان پنهان مانده باشند.
بنابر موارد فوق، اين گمانه بيشتر قابل دفاع است كه عربستان به دليل شكست‌ها و ضعف‌هايش و هم‌چنين عدم توانايي مقابله با سياست‌هاي ايران، مي‌خواهد از ظرفيت‌هاي پاكستان در ميانجي‌گري بين رياض و تهران استفاده كند. اگر چنين فرضيه‌اي را بپذيريم بايد نسبت به حل و فصل برخي تنش‌ها خوش‌بين بود. چرا كه نه عربستان و نه ايران خواهان آغاز جنگ ديگري در منطقه نيستند به ویژه این كه عامل اصلي تنش‌هاي دو كشور، به مداخلات غربي‌ها و رژيم صهیونیستی مربوط مي‌شود./