خانواده، نهادی مهم در جامعه است که سلامت آن نقش مهمی در سلامت افراد جامعه دارد. به فرمایش رهبر معظم انقلاب، هر کشوری که در آن بنیان خانواده مستحکم باشد بسیاری از مشکلات اخلاقی و معنوی آن به برکت خانواده ی سالم و مستحکم برطرف می شود یا اصلاً به وجود نمی آید.
خانواده کوچکترین واحد، اما مهم ترین نهاد اجتماعی است که کلیه نهاد‌های جوامع انسانی از اعضای این نهاد اصلی تشکیل می‌یابند پس سرنوشت هر جامعه ای به سرنوشت خانواده هایش گره خورده است. هر فردی مهم ترین و طولانی‌ترین دوران زندگی خود را در خانواده سپری می کند و خانواده اهمیت بسیاری در شکل بخشیدن شخصیت افراد بالاخص در کشور اسلامی ایران دارد
به دلیل اثر بخشی خانواده، اسلام سفارش بسیاری برای تشکیل آن دارد. روش اسلام در ترویج این امر مقدس، ابتدا برطرف کردن موانع ازدواج است و سپس تشویق به آن. عوامل مهمی همچون مسائل اقتصادی، اعتقادی، شخصیتی و اجتماعی افراد از جمله موانع ازدواج هستند:
اعتماد به وعده های خداوند
نگرانی از تأمین معاش خانواده، یکی از اصلی ترین موانع ازدواج است و در اثر جدی گرفتن این مانع، آمار ازدواج در کشور در حال کاهش و سن ازدواج رو به افزایش است. این نوع نگرش حاصل عدم شناخت و بی اعتمادی به خدای متعال است . اگر این اندیشه که خداوند ضامن روزی انسان است، جایگزین نگرانی و اضطراب تحصیل معاش گردد، از یک سو انسان به آرامش رسیده و از سوی دیگراز زندگی لذت خواهد برد. بر اساس وعده ی خداوند، ازدواج باعث توسعه ی مادی در زندگی می‌شود و این یک قانون الهی است که باید به آن اعتماد داشت. اشتباه اینجاست که افراد فکر می کنند باید همه ی مخارج زندگی آینده از هم اکنون در مقابلشان باشد تا تصمیم برای ازدواج بگیرند. راه نجات از این بحران، تنها باور داشتن قانون الهی است و آن تضمین روزی مقدرآدمی است که با تلاش و کسب روزی حلال حتماً نصیب انسان می شود.
نگاه مفهومی به خانواده: نگاه های متفاوت به خانواده از جمله نگاه کارکردگرایی از دیگر موانع ازدواج است. بر اساس تعاریف نظریه پردازان غربی، چند نگرش برای ازدواج می‌توان تصور کرد
ارتباط جسمانی: بر اساس نظر آنتونی گیدنز، ازدواج می تواند به عنوان پیوند جنسی از نظر اجتماعی به رسمیت شناخته شود.
معامله و قرارداد: ازدواج یک معامله است و موجب قرارداد می شود و به وسیله آن، یک مرد، قدرت تصاحب زنی را دارا می شود.
نیروی کار: نیروی کار برای دورانی که خانواده اقتصاد محور بود.
اشتراک زندگی: این دیدگاه، همسر را صرفاً شریک زندگی می داند
دیدگاه اسلام: در متون اسلامی و از نگاه اسلام، مرد و زن مکمل یکدیگرند و با قرار گرفتن در کانون خانواده به آرامش می رسند. اسلام غایت های متعددی همچون: آرامش روانی، سازندگی اخلاقی و اجتماعی و گسترش آرمان توحید را از کارکردهای خانواده می داند، اما مهم ترین هدف تشکیل خانواده را در رسیدن به (کمال زوجین) تعریف می کند. هدف تکامل نیز با ایثارو ترجیح دیگری بر خود اتفاق می افتد. هر یک از زن و مرد در جایگاه مادری، پدری و همسری، دیگر خود را نمی بیننند و دیگر "من" نیستند.
تشویق به ازدواج:
اسلام، ازدواج را امری مقدس می شمارد و با تأکید بر اهمیت آن، افراد را به این امر تشویق می کند. در برخی روایات خانواده محبوب ترین بنا نزد خداوند و در برخی دیگر سنت پیامبران دانسته شده و عبادت افراد متأهل، ارزشمندتر از مجردین توصیف شده است. پیامبر اکرم(ص) نکاح و تکیل زندگی مشترک را سنت خود معرفی کرده و در اهمیت آن فرمایش‌های مفصلی بیان نموده‌اند. مجموعه ی امور تشویقی دین مبین اسلام در خصوص ازدواج، جایگاه رفیعی برای آن ترسیم می کند و در این راستا، مسئولیت هایی هم برای خانواده و جامعه قائل می شود. کمک به ازدواج فرزندان را از حقوق فرزند بر پدر می داند و پاداش های بزرگی مانند ثواب یک سال عبادت و تزویج حورالعین را به کسانی که واسطه ی ازدواج گردند، لحاظ می کند.
انتخاب آگاهانه:
برای برخورداری از آرامش و نشاط در زندگی، نکات مهمی در روایات سفارش شده است که عمل کردن به هر کدام از آن‌ها می تواند ضامن سعادت انسان گردد و مهم ترین آن بنای ازدواج است که به وسیله ی انتخاب همسر شایسته رقم می خورد. انتخاب در این مسیر مهم و حساس برای زندگی بشر، قطعاً انتخاب آسانی نخواهد بود و فرد انتخاب کننده باید با آگاهی کامل و با شناخت کامل از طرف مقابل اقدام به چنین انتخابی نماید. چه بسا افراد خوش خیال و عجولی که بدون بررسی‌های لازم اقدام به انتخاب می‌کنند و این انتخاب زندگی نکبت‌باری را برای آنان بوجود می‌آورد. باید با آگاهی کامل و با رعایت اصول بیان شده توسط دین اسلام و ائمه(علیهم‌السلام)، مردان و زنان عفیف و پاکدامن را برای داشتن شریک زندگی و زندگی سالم، بی‌دغدغه و عاری از نفرت و سرخوردگی انتخاب کرد.
هم کفو بودن:
عوامل متعددی هستند که رکن و اساس انتخاب همسر با توجه به آن معیارها شکل می گیرد. سفارش به تناسب در انتخاب همسر، از جمله مهم ترین سفارشات در این زمینه است . تناسب به معنی "کفویت" "همتایی" و "همسانی" است و ایمان مبنای اصلی همسانی همسر در اسلام دانسته شده است. ایمان یعنی رسیدن به آرامش روحی، جسمی، عاطفی، اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی. ایمان تنها تدین ظاهری نیست. در روایات ایمان را صداقت و امانتداری توصیف کرده‌اند و نه به عبادت بسیار و سجده های طولانی. فرد با ایمان در نظر دارد که همسرش امانتی الهی نزد اوست و باید امانت دار خوبی باشد. همسران با ایمان و پایبند به ارزش های دینی هیچ گاه به دلیل ناهمسانی‌های جانبی دچار تعارضات و ستیزه های خانوادگی نمی شوند.
همسانی فرهنگی:
از نظر پژوهشگران عرصه ی خانواده، اشتراک فرهنگی به دلیل تأثیری که در جلب محبت متقابل و کاهش سوء تفاهم ها دارد، مهم است چرا که نبود همسانی فرهنگی، امکان برقراری رابطه ی مثبت را کاهش می دهد و افراد را به صورت جزیره های مستقل از هم در می آورد . از نظر این پژوهشگران، تفاوت همسران در سطح قومی، طبقاتی و بعضاً جغرافیایی باعث بروز اختلافات خانوادگی می گردد. هر فرهنگ برای اعضای وابسته ی خود، زمینه های مشترک فراهم می کند و باعث یگانگی رفتار آن‌ها می شود.
نقش الگویی خانواده:
هر فرد به جهت جامعه پذیری اولیه از خانواده، الگوپذیری اخلاقی و عادتی خود را از این نهاد دریافت می کند. در خانواده‌ای که ناهنجاری‌ها ارزش تلقی می شوند، نمی توان انتظار داشت فرزندان آن‌ها در این فضا رشد کرده، تربیت یابند ولی اصلاً متاثر از آن نباشند و بالعکس در خانواده ای که الگوی مناسب اخلاقی رعایت می شود و اعضای خانواده خود را ملزم به ارزش‌های اخلاقی می دانند، نمی توان تصور کرد که فرزندان این خانواده با آرامش بیگانه باشند و از اثرات تربیتی مناسبی بهره مند نباشند. بر اساس تکوین زیست شناختی افراد، هر فردی اولین باورهای خود را از خانواده دریافت می کند.
برای انتخاب مناسب، علاوه بر جهت گیری های کلی، موارد دیگری نیز وجود دارد که در این مجال نمی گنجد، اما آنچه مهم است نگه داری خانواده از تکانه هایی است که باعث رخت بر بستن نشاط و آرامش از خانواده گشته و ازهم گسیختگی آن را رقم می زند، تا جایی که ممکن است این تکانه‌ها به مبغوض ترین حلال الهی یعنی طلاق بینجامد.