کنگره آمریکا روی موج نقض برجام

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/روح الله صالحی

به رغم اجرای تعهدات ایران در برجام، اما آمریکا همچنان به سنگ اندازی های خود در عمل به تعهداتش ادامه می دهد. کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اخیرا طرح هایی را بررسی کرده که در صورت تصویب، دولت آمریکا را به تدوین راهبردی برای مقابله با آنچه «اقدامات ایران در منطقه خاورمیانه» خوانده شده، در پرتو برجام ملزم می‌کند. به نظر می رسد مخالفت مقامات کاخ سفید با طرح های جدید تنها نمایش تبلیغاتی در مقابل جامعه جهانی است.  

در حالی که پس از اجرای توافق هسته ای میان ایران و گروه 1+5، به نظر می‌ رسید امریکا به تحریم های خود علیه ایران پایان دهد، اما شواهد حاکی از آن است این اقدامات خصمانه تمامی ندارد و هر روز بر ابعاد تحریم های ظالمانه افزوده می شود. ایران بر اساس توافقات هسته ای به همه تعهدات خود عمل کرده و یوکیو آمانو، دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بارها در گزارش های خود این مسئله را تایید کرده است، اما با این حال بدعهدی آمریکا در عمل به تعهداتش در برجام همچنان ادامه دارد.  

غرب در یک دهه گذشته با موج سواری روی برنامه هسته ای ایران و تهدید خواندن آن برای صلح جهانی، تحریم هایی گسترده ای را علیه کشورمان اعمال کرد، اما با توافق هسته ای و از بین رفتن تهدیدهای ادعایی، واشنگتن مسائل دیگر از جمله مسائل «حقوق بشری و حمایت از تروریسم» را دستمایه قرار داده تا همچنان ساختار تحریم ها علیه ایران را حفظ کند.  

تمدید تحریم تا 2031

مقامات دولت باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، این روزها از تریبون های متفاوت می گویند هیچ مانعی بر سر راه اجرایی شدن برجام نیست و واشنگتن به تعهدات خود در قالب توافق هسته ای پایبند است، اما این ظاهر قضیه است و در اصل کنگره آمریکا همچنان در مسیر متفاوتی حرکت می کند. کنگره آمریکا که پس از برجام به بهانه های مختلف مثل «آزمایش های موشکی ایران»، تحریم هایی را علیه کشورمان تصویب کرده بود، این روزها طرح های تحریمی جدیدی را در دست بررسی دارد که به دولت آمریکا این اجازه را می دهد تا فشارها علیه ایران را تشدید کند.  

جمهوری‌ خواهان سنای آمریکا در حال برقراری ارتباط بین نزاع بر سر تحریم های ایران و لایحه سیاست دفاعی آمریکا و همچنین به‌ دنبال تمدید تحریم ها علیه تهران تا سال 2031 هستند. قانونگذاران آمریکایی معمولاً این لایحه را ابزاری مناسب جهت معرفی طرح‌ های ضد ایرانی و تحریم‌ علیه این کشور می ‌بینند. طرح جدید کنگره با عنوان «راهبردهای خاورمیانه در پرتو توافق هسته‌ای با ایران» که روز پنجشنبه (6 خرداد) در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا بررسی شد، وزیر خارجه آمریکا را با همکاری وزیر دفاع، سایر اعضای شورای امنیت ملی و سران وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولت آمریکا ملزم به تدوین راهبرد ذکر شده می ‌کند. قانونگذاران آمریکایی به علاوه از دولت این کشور خواسته‌اند برای اطمینان ‌بخشی به متحدان خاورمیانه ‌ای واشنگتن در دوران پسا برجام تلاش کند.  

آمریکا در سال های اخیر به خصوص پس از برجام، برای اینکه بتواند امنیت متحدان خاورمیانه ای خود را بیش از پیش تضمین کند از اقدامات ایران در منطقه که به گفته آنها اقدامات «بی ثبات ساز» است انتقاد کرده است. حتی واشنگتن سال گذشته برای تضمین دهی بیشتر به کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که از توافق هسته ای ایران با غرب نگران بودند، وعده داد تا سپر موشکی خود در خلیج فارس را برای مقابله با تهدیدات احتمالی ایران مستقر کند. 

از سوی دیگر، «کلی آیوت»، سناتور جمهوری‌خواه آمریکا پیشنهاد کرده طرح توسعه تحریم های موشکی علیه ایران که از حمایت 18 سناتور دیگر هم برخوردار است به لایحه بودجه دفاعی آمریکا اضافه شود. در شرایطی که دیپلمات های سازمان ملل و ایرانی بارها گفته اند که آزمایش های موشکی ایران نقض برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازان ملل نیست، کنگره آمریکا اصرار دارد که این آزمایش ها نقض آشکار برجام است تا به این بهانه تحریم های جدیدی را علیه ایران تصویب کند.   

همچنین طرح هایی مبنی بر تحریم نفرات ایرانی دخیل در دستگیری تفنگداران آمریکایی در آبهای خلیج فارس، در حال بررسی است. در این زمینه جان کورنین، سناتور ایالت تگزاس متمم را پیشنهاد داده است که خواستار تحریم مقامات ایرانی به خاطر بازداشت 10 تفنگدار دریایی امریکایی شده است؛ تفنگداران دریایی امریکایی پس از ورود به آب‌های سرزمینی ایران در خلیج فارس بازداشت شدند، اما پس از عذرخواهی واشنگتن، در دی ماه سال گذشته آزاد شدند.

تحریم شرکت هواپیمایی ماهان، منع عقد هر گونه قرارداد با کسانی که با ایرانی ‌های تحت تحریم یا با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارتباط دارند، از دیگر برنامه های کنگره برای مقابله با ایران است.   

«قانون تحریم ایران» مصوب سال 1996 است و زیربنای بسیاری از تحریم های وضع شده علیه ایران به بهانه‌های مختلف را تشکیل می‌ دهد. این قانون در دسامبر 2016 منقضی می ‌شود و نمایندگان کنگره در ماه‌های گذشته بارها گفته‌اند قصد دارند این قانون را برای 10 سال دیگر تمدید کنند، اما کاخ سفید خواستار اجتناب از شتابزدگی شده و تهدید کرده است که هر گونه اقدام نمایندگان در این باره را وتو خواهد کرد.  

ممنوعیت خرید آب سنگین از ایران 

در شرایطی که قرار بود طبق توافقات انجام شده آمریکا 30 تن آب سنگین از ایران خریداری کند، اعضای مجلس نمایندگان امریکا در تلاش برای تضعیف توافق هسته ‌ای میان ایران و 1+5، به ممنوعیت خرید آب سنگین از ایران رای دادند تا اقدام خصمانه دیگری علیه ایران بردارند. ممنوعیت خرید آب سنگین از ایران در حالی به تصویب مجلس نمایندگان می رسد که طرحی مشابه در سنا که ماه گذشته مطرح شده بود، به واسطه مخالفت نمایندگان دموکرات نتوانست آرای لازم را کسب کند و به تصویب برسد. به این ترتیب، اکنون باید دید که سنا بار دیگر در قبال مطرح شدن این مورد در قالب لایحه انرژی این کشور چه واکنشی نشان خواهد داد. گفتنی است دولت باراک اوباما، رئیس جمهور امریکا ماه گذشته میلادی قرار داد خرید 38 تن آب سنگین از ایران را به ارزش 8.6 میلیون دلار نهایی کرد.

سناتورهای جمهوری ‌خواه که نتوانسته ‌اند مانع از اجرای توافق هسته‌ای ایران شوند، هنوز سرخوردگی و ناامیدی خود را از این توافق ابراز می ‌کنند. جمهوری‌ خواهان در شرایط کنونی همه تلاش خود را برای مقابله با تصمیم دولت آمریکا در خرید آب سنگین از ایران متمرکز کرده‌ اند.  

مخالفت نمایشی کاخ سفید 

مقامات کاخ سفید طرح های جدید کنگره را در راستای تداخل در اجرای برجام اعلام کرده و مخالفت خود را با آن ابراز کرده اند. آدام زوبین، معاون وزارت خزانه داری آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی ضمن مخالفت با این طرح ها، گفته است:«اگر بنا باشد که قوانین جدید از طریق از میان برداشتن تعهداتی که ما داده ایم، توافق هسته ای را مخدوش کند، این یک مشکل خواهد بود» زوبین گفته است:«به طور حتم متحدان ما در سراسر جهان، پس گرفتن بخش زیادی از تخفیف تحریم ها را سوء نیت ما محسوب می کنند». 

به رغم مخالفت کاخ سفید با طرح های جدید، نمی توان روی اظهارنظرهای مقامات دولت اوباما چندان حساب باز کرد و به نظر می رسد این مخالفت ها نوعی خیمه شب و نمایش تبلیغاتی در مقابل ایران و جامعه جهانی است تا نشان دهد که دولت آمریکا در ظاهر به دنبال اجرای برجام است. این ادعا با توجه به اقدامات مخربانه و بدعهدی دولت آمریکا در عمل به تعهداتش در دوره پسا برجام عینیت پیدا می کند و حتی شرکت های اروپایی تا کنون از ترس تحریم های آمریکا حاضر به مبادله با ایران نشده اند. در واقع یکی از دلایل عدم حضور جدی شرکت های اروپایی در ایران، انفعال دولت آمریکا در مقابل طرح های تحریمی کنگره علیه ایران است. اروپائیان می دانند که دولت چند ماهه اوباما اراده ای جهت ایستادن جدی در مقابل اقدامات مجلس نمایندگان آمریکا علیه ایران را ندارد و باید منتظر دولت جدید آمریکا باشند و البته نامزدهای حاضر در صحنه رقابت های انتخاباتی آمریکا که دولت جدید را تشکیل خواهند داد، در اظهارات خود بسیار تندتر از کارگزاران دولت اوباماعلیه ایران و برجام صحبت کرده اند. بنابراین مقصر اصلی عدم رغبت بخشی از کشورهای اروپایی به گسترش روابط اقتصادی با ایران، دولت آمریکاست.   

در حال حاضر، محدودیت های بانکی آمریکا به دلایلی که سران کاخ سفید درباره حمایت از تروریسم و آزمایش موشک بالستیک توسط ایران ادعا می کنند، باقی مانده است. آمریکا مبادلات دلاری ایران را ممنوع کرده و هیچ ‌گونه مبادلات مالی به دلار انجام نمی ‌شود. مقامات ایران می گویند آمریکا باید به بانک های خارجی اطمینان دهد که حضورشان در ایران باعث نمی شود آن ها بعدا تنبیه شوند و خواستار اقدامات بیشتر آمریکا در این باره شده اند، اما جمهوری خواهان می گویند آمریکا نباید دیگران را به سرمایه گذاری در ایران تشویق کند.

در این زمینه حرف های جان کری در دیدار با بانکداران اروپایی گواه مستندی بر این ادعاست که دولت آمریکا همچنان به حفظ فشارها به ایران تمایل دارد. جان ‌کری در بین نمایندگان 9 بانک بزرگ اروپایی در انگلیس اعلام کرد که از داشتن تعامل و مبادله با ایران نگران نباشند، اما در آن زمان هم برخی بانک‌ها سخنان کری را دوپهلو خواندند. آن ها گفتند کری از یک ‌سو بانک‌های اروپایی را برای تعامل و همکاری با ایران تشویق می‌کند و از سوی دیگر شرکت‌ها و بانک‌های اروپایی را از این کار منع می‌کند. سخنگوی وزارت خارجه امریکا پس از نشست کری با اروپایی ها به طور صریح گفت که وزیر خارجه امریکا در این دیدار به اروپایی ها گفته است که می توانند با ایران مبادله کنند، ولی واشنگتن از اقدامات بی ثبات ساز ایران در منطقه نگران است. 

این سخنان نشان می دهد که کری به طور غیرمستقیم به بانکداران اروپایی هشدار داده که ایران همچنان تهدیدی برای واشنگتن است و مبادله با ایران ممکن است تبعاتی برای آن ها داشته باشد. زیرا که آمریکا همه تحریم های ضد ایرانی در دوران پسابرجام را به اقدامات منطقه ای ایران وصل می کند. 

با این اوصاف، دولت امریکا نه تنها به هیچ یک از تعهدات برجامی خود عمل نکرده، بلکه در دوره پسابرجام با مهر تایید زدن به مصوبات ضد ایرانی کنگره و موافقت با طرح «دیوان عالی آمریکا» برای غارت 1.57 میلیارد دلاری از پول های بلوکه شده ایران در بانک های آمریکایی در راستای نقض برجام قدم برداشته است و به نظر می رسد در صورت تصویب طرح های جدید کنگره، دولت آمریکا با آن همراهی خواهد کرد.

دولت اوباما به عنوان امضا کننده توافق هسته ای تنها شش ماه دیگر بر سر قدرت خواهد بود و به گفته کنگره، رئیس جمهور بعدی امریکا می تواند توافق هسته ای را لغو کند. از این رو، اوباما در این مدت کوتاه باقی مانده از ریاست خود سعی دارد در ظاهر با مخالفت های تلویحی این مدت را به پایان رساند تا انگ نقض برجام به نام نخورد.    

تحریم های جدید نقض صریح برجام  

تحریم های جدید کنگره آمریکا علیه ایران به طور صرح نقض برجام به شمار می رود و می تواند روند اجرایی شدن آن را مختل کند. طرح های جدید برای مقابله با آزمایش های موشکی، تحریم برخی شرکت ها و افراد ایرانی می تواند در روند مبادلاتی ایران با خارج محدودیت های ایجاد کند و از این رو مغایر با روح برجام است. بر طبق توافق هسته ای نه تنها تحریم های قبلی علیه ایران باید برداشته شوند، بلکه نباید تحریم های جدیدی نیز وضع شود، اما واشنگتن برخلاف تعهداتش تاکنون گام اساسی برای برداشتن تحریم ها بر نداشته است و گام به گام و به بهانه های متعدد تحریم های جدیدی را اعمال کرده است. 

در واقع، اجرای تعهدات مالی آمریکا در برجام به مسائل و سیاست‌های منطقه‌ای و غیرمرتبط با برجام گره خورده است و تداوم همین سیاست موجب شده تا پیامدهای اقتصادی اجرای برجام برای ایران تنها بر روی کاغذ باقی بماند و در عمل هم آمریکا از انجام تعهدات خود شانه خالی کند. 

بر این اساس، سیاست تحریمی آمریکا نه تنها با تعهداتش مندرج در برجام مغایرت دارد، بلکه نشان می‌دهد که استفاده ابزاری از اقتصاد و تجارت برای پیشبرد سیاست خارجی همچنان در دستور کار ساکنان کاخ سفید قرار دارد. از همین‌ رو اوباما، بازگشت ایران به اقتصاد جهانی را زمان‌ بر خوانده به طوری که با گذشت چهار ماه از اجرای برجام، در همچنان روی پاشنه‌ فشارها و تحریم ها علیه ایران می‌ چرخد. در این میان جمهوری‌ خواهان و لابی‌های صهیونیست در آمریکا هم کماکان بر ادامه سیاست یکجانبه‌گرایی در استفاده از قدرت اقتصادی آمریکا و تحریم ها برای پیشبرد سیاست خارجی اصرار می ‌ورزند.  

نقض برجام مهر تاییدی است بر این دیدگاه مقامات ایرانی که طرف آمریکایی در حفظ توافق از حسن نیت لازم برخوردار نیست. این امر بر جهانیان روشن است که ایران با حسن نیت وارد مذاکرات شد تا از حق قانونی و بین‌المللی خود صیانت کند، اما طرف آمریکایی که هیچگاه قابل اعتماد نبوده، با نادیده گرفتن یک توافق بین‌المللی، به تعهدات خود عمل نکرد. 

به نظر می رسد آمریکا در مقابل جمهوری اسلامی هرگز سلاح تحریم و فشار را کنار نخواهد گذاشت. عرصه قدرت آمریکا حاصل نیروهای مختلف، متضاد و متکثر است، اما همگی ایران را نقطه مقابل خود می دانند و هر یک با روش های مختلف سعی در محدودسازی ایران داشته و دارند، بنابراین در زمینه تحریم های آمریکا علیه ایران، این کشور چنان روش های پیچیده و در هم تنیده ¬ای را برای اعمال محدودیت های مالی، بانکی در طول چند دهه اخیر به کار برده و می برد که پازل تحریم ها تا زمانی که اراده ای برای فروپاشی کامل آن از ریشه وجود نداشته باشد، هم چنان پا برجاست. بررسی تاریخی عهدشکنی آمریکا در یک قرارداد مدون و مکتوب میان ایران و آمریکا پس از انقلاب نشان می ¬دهد، بدعهدی عادت همیشگی این کشور است. از این رو دستگاه دیپلماسی ایران باید در گام های بعدی به سوی مقابله به مثل برود و در مقابل اقدامات مستقیم و غیرمستقیم آمریکا که برجام را نقض می کند، ضروری است که ایران نیز تعهدات خود را تا زمانی که آمریکا عهدشکنی را کنار بگذارد، متوقف سازد. نباید فراموش کرد که یکی از ضرورت های اساسی برجام، همزمان بودن اقدامات ایران و آمریکا در اجرای تعهدات است و وزارت خارجه ایران باید در مقابل انجام تعهدات ایران در برجام، از آمریکائی ها بخواهد که چه میزان به تعهدات خود عمل کرده اند. دولت اوباما باید به شکل عینی مشخص کند چه پاسخی برای این موضوع دارد نه این که در مقابل طرح های تحریمی کنگره شعار بدهد./