کودکان ما هر روز بیش از پیش در دام اعتیاد فرو می روند، آنقدر که توان خروج از خانه و دنبال توپ دویدن را هم از دست داده اند.
به گزارش گروه فرهنگی بصیرت به نقل از خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با نگاهی به گذشته نه چندان دور به یاد کوچه‌هایی می افتیم که هر روز تعداد زیادی از کودکان در آن مشغول دویدن و انجام بازی‌هایی چون هفت سنگ، وسطی و غیره بودند.
امروزه زندگی آپارتمان نشینی و کمبود فضای کافی از یک طرف و گسترش تکنولوژی و دسترسی آسان کودکان به رایانه و تلفن همراه از طرف دیگر، موجب رواج سریع و حتی نگران کننده ی بازی‌های رایانه ای در بین کودکان شده است.
بسیاری از والدین به این علت که ساعت‌های زیادی را مشغول کار یا تحصیل هستند، برای سرگرم کردن فرزندانشان از ابزارهایی چون رایانه و تلفن همراه استفاده می‌کنند و این لوازم را در اختیار آن‌ها می‌گذارند. آن ها نسبت به اینکه فرزندشان چگونه وقت خود را در فضای مجازی می‌گذراند توجهی نشان نمی‌دهند. در حالی که این واقعیت آشکار است که قبل از اینکه فضای مجازی در دسترس کودکان قرار گیرد، باید آموزش‌های لازم و فرهنگ و حدود استفاده از آن برای کودک روشن شود و والدین نظارت کافی را هنگام استفاده کودک از رایانه داشته باشند.
رقیه یار‌احمدی جامعه شناس و آسیب شناس در گفتگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ اظهار کرد: در گذشته بیشتر بازی‌ها گروهی بود و بازی‌هایی از جمله گل یا پوچ، هفت سنگ، گرگم به هوا، خاله بازی، عمو زنجیرباف، وسطی و غیره در میان کودکان رواج داشت، اما در حال حاضر با گسترش آپارتمان نشینی، بازی بچه ها به سمت استفاده از رایانه، گوشی‌های هوشمند، ایکس باکس، ایکس فور و غیره محدود شده است.
وی ادامه داد: بازی‌های گروهی در برقراری ارتباط با محیط‌های اجتماعی نقش اساسی دارد و باعث آموزش بسیاری از مهارت‌های اجتماعی می‌شود. همچنین کودکان در بازی‌های گروهی با قوانین، مقررات و سلسله مراتب آشنا می‌شوند و رقابت، رفاقت، همکاری، تعاون، تجربه و شکست را می‌آموزند.
یار‌احمدی با بیان اینکه امروزه سبک زندگی افراد انفرادی شده و با یکدیگر تعامل کمتری دارند که به همین دلیل کودکان هم انفرادی رشد می‌کنند و به بازی‌های تک نفره تمایل بیشتری دارند، تصریح کرد: در گذشته بعضی از بازی‌ها بر عملکرد جسم و نوع حرکات کودکان تأثیرگذار بود مانند بازی «یک قل دوقل» که برای تمرکز و توجه مفید بود، از طرفی کودکان با انجام بازی‌های گروهی مهربانی و صمیمیت را با هم تقسیم می‌کردند. لذا همین مشارکت آن‌ها را از منزوی بودن دور می‌کرد، در حالی که بازی کودکان امروزی بیشتر تک‌نفره شده و آن‌ها دیگر انگیزه‌ای برای دور هم جمع شدن ندارند.
این جامعه شناس در خصوص تاثیر بازی‌ها در تربیت کودکان خاطر نشان کرد: بیشتر بازی‌های کودکان امروزی رایانه‌ای است، به همین دلیل کمتر به بازی‌های گروهی می‌پردازند، بنابراین تمایل به گوشه گیری و انزوا به مرور زمان در روحیه و آینده آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود، بر این اساس باید کودکان را به سمت انجام بازی‌های دسته‌جمعی تشویق کنیم و صمیمیت را بین آن‌ها از طریق بازی منتقل کنیم تا در بازی‌های گروهی هم ذهن و هم جسم‌شان پرورش یابد و بازی بتواند خلاقیت آن‌ها را به کار بیندازد.
وی یادآور شد: ایجاد خلأهای عاطفی در رفتار کودکان، کوتاهی قد، چاقی یا لاغری اندام، کاهش استعداد، عدم توانایی در برقراری ارتباط با همسالان، گوشه گیری و انزوا، ضعف بینایی، کاهش اعتماد به نفس، پرخاشگری، تاخیر در تکامل زبانی و غیره از مهم ترین مضرات صرف وقت بیش از حد کودکان با تبلت، گوشی‌های هوشمند و رایانه و همچنین کاهش ارتباط و برقراری روابط عاطفی با والدین است.
یار‌احمدی بیان کرد: انجام بازی‌های مجازی از طریق گوشی و تبلت بسیار اعتیاد آور است، در حالی که شاید از نظر والدین انجام بازی اینترنتی باعث ایجاد خلاقیت در کودکان می‌شود، اما این امر نه تنها باعث خلاقیت و هیجان واقعی در آن‌ها نمی شود بلکه باعث کاهش قدرت تخیل در کودک نیز می‌شود. به همین دلیل از جمله فرهنگ‌های غلط و موارد اشتباهی که در اغلب خانواده‌ها رواج یافته است شاید همین امر باشد که والدین و خانواده‌ها قبل از آگاهی رسانی و آموزش امکانات، فضای مجازی را به راحتی در اختیار کودکان قرار می‌دهند که این بی‌توجهی خطرات بسیاری را برای فرزندان در پی خواهد داشت.
این جامعه شناس با بیان اینکه نقش والدین در اعتیاد فرزندان به بازی‌های رایانه‌ای بسیار مهم است، افزود: برخی والدین در مهمانی‌ها و یا مکان‌هایی که می‌خواهند کودک خود را ساکت و به نوعی از شلوغ کاری او پیشگیری کنند، گوشی تلفن همراه خود را به عنوان سرگرمی در اختیار آنان قرار می‌دهند و یا اغلب اوقات والدین در زمانی که مشغول صحبت با اطرافیان هستند و می‌خواهند کودک مزاحم آن‌ها نشود، از تبلت و رایانه به عنوان بهترین ابزار برای ساکت کردن فرزندشان استفاده می‌کنند که این موضوع موثرترین و مهم‌ترین عامل برای سوق دادن فرزندان به فضای مجازی است.
از علل علاقه مفرط کودکان به بازی‌های رایانه‌ای، جاذبه و هیجان زیاد آن ها است. به طوری که کودک غرق در حوادث و سلسله اتفاق‌های بازی می‌شود و خود را جزئی از آن اتفاق‌ها می پندارد. یکی از تاثیرات منفی بازی‌های کامپیوتری بر ذهن و رفتار کودکان خشم و پرخاشگری است.
محمد چینیان شهمیرزادی در کتاب پیشگیری و درمان بیماری ها در مدارس، در رابطه با پرخاشگری بیان می‌کند: «پرخاشگری عبارت است از رفتاری که هدف آن صدمه زدن به خود یا دیگری است. پرخاشگری به منظور توصیف مجموعه ای از رفتارهای برون ریزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد که در همه آن ها مشخصه تجاوز به حقوق افراد دیگر اجتماع و تاثیر آزارنده این رفتار مشترک است. بعضی پرخاشگری را رفتاری می‌دانند که به دیگران آسیب می رساند یا بالقوه می‌تواند آسیب برساند. پرخاشگری ممکن است بدنی باشد، مانند لگد زدن و گاز گرفتن و یا لفظی مانند فریاد زدن و رنجاندن. از علل پرخاشگری می‌توان به عامل یادگیری اشاره کرد؛ اجتماع و عوامل بیرونی به طفل یاد می دهد چگونه پرخاشگری خود را ظاهر سازد.»
طبق تعاریف بالا و سایر تجربیات می‌توان گفت پرخاشگری جزء هیجانات منفی به حساب می آید و در صورت استمرار از وجود اختلال رفتاری در کودکان خبر می‌دهد. در حقیقت، بازی‌های رایانه ای این باور را به کودک القا می‌کنند که می‌تواند با خشم و زور به خواسته خود برسد. بدون شک کودک با دیدن صحنه ها و شخصیت های پرخاشگرانه بازی‌ها از آن‌ها تقلید می‌کند. به مرور زمان در حین بازی و جنگ‌ها و شکست‌های آن یاد می‌گیرد که به هنگام ناکامی می تواند انتقام بگیرد و خواسته های خود را با زور یا حتی کتک به دست آورد.
در پایان باید یادآور این نکته شویم که می‌توانیم تمامی مشکلات ناشی از استفاده بیش از حد از فضای مجازی و بازی‌های رایانه ای را کاهش دهیم؛ به شرطی که ساعات استفاده کودکان از آن، توسط والدین کنترل شده و به حد متعادل برسد. همچنین ضروری است از محتوا و هدف اینگونه بازی‌ها آگاه شویم و بازی‌هایی را که سبب افزایش دقت و تمرکز کودک یا آموزش برخی موضوعات و مهارت‌های زندگی می‌شوند، جایگزین بازی‌های نامناسب کنیم.