تحلیلگران مسائل راهبردی، آزادی دیرالزور را از آن جهت مهم می دانند که نقطه عطف مهمی در خروج سوریه از بحران است. اگر آزادی این شهر مهم تر از آزاد سازی حلب نباشد، کم اهمیت تر از آن نیست. آزادسازی حلب نقطه عطفی در تغییر اساسی معادلات میدانی و سیاسی در جنگ سوریه بود، اما آزاد سازی دیرالزور نقطه عطف حذف گروه تروریستی داعش از جغرافیای سوریه است.
ارتش سوریه روز جمعه 12 آبان اعلام کرد شهر دیرالزور در شرق این کشور را به طور کامل از اشغال گروه داعش آزاد کرده است. محاصره دیرالزور اواسط شهریور ماه گذشته شکسته شده بود و اینک سوریه و متحدانش شاهد دستاورد بزرگ دیگری در نبرد علیه تروریسم تکفیری با محوریت داعش هستند.
آزادسازی دیرالزور در ساحل رود فرات، پس از ماه‌ها نبرد سنگین رخ داد. یگان هایی از ارتش و نیروهای مسلح با ادامه پیشروی خود در تعقیب تروریست های داعش داخل محلات باقیمانده تحت کنترل آنها در دیر الزور، عملیاتی را علیه مواضع داعش در حومه جنوبی شرقی انجام دادند.
به گزارش خبرگزاری سانا، ارتش سوریه و نیروهای متحد آن شامگاه پنجشنبه توانستند محله های باقیمانده در کنترل داعش واقع در شرق دیرالزور را به طور کامل پاکسازی کنند. نزدیک به هزار تن از عناصر داعش در مناطقی از شهر موضع گرفته و بیش از 6 محله از جمله شیخ یاسین، حمیدیه، حویقه و رشدیه را در اختیار داشتند، تا این که ارتش توانست این محله ها را کاملا پاکسازی کند.
در پی آزادی کامل شهر دیرالزور به دست نیروهای ارتش سوریه و متحدانش، این نیروها به عملیات خود به سمت جنوب استان ادامه می دهند. مقصد بعدی آنان شهر مرزی «بوکمال» است که آخرین پناهگاه داعش در سوریه محسوب می شود. با آزادی بوکمال که پیش بینی می شود در آینده ای نزدیک محقق شود، خاک سوریه به طور کامل از لوث وجود داعش پاکسازی خواهد شد.
اهمیت آزادی دیرالزور
مقامات سیاسی و نظامی سوری آزادی دیرالزور را یک پیروزی راهبردی قلمداد می کنند، زیرا دیرالزور به عنوان بزرگترین شهر در منطقه شرق سوریه، در تقاطع ارتباطی شرق، شمال و مرکز این کشور واقع شده است.
گروه تکفیری داعش اواخر بهار ۱۳۹۳ با آغاز تحرکات برق آسای خود، بخش‌های بزرگی از غرب عراق و مناطق شرقی سوریه را تصرف کرد. طی سه سال گذشته مرکز استان دیرالزور بین نیروهای دولتی و داعش تقسیم شده بود. اینک آزادی کامل دیرالزور، دستاورد مهمی برای دمشق محسوب می شود.
تحلیلگران مسائل راهبردی، آزادی دیرالزور را از آن جهت مهم می دانند که نقطه عطف مهمی در خروج سوریه از بحران است. اگر آزادی این شهر مهم تر از آزاد سازی حلب نباشد، کم اهمیت تر از آن نیست. آزادسازی حلب نقطه عطفی در تغییر اساسی معادلات میدانی و سیاسی در جنگ سوریه بود، اما آزاد سازی دیرالزور نقطه عطف حذف گروه تروریستی داعش از جغرافیای سوریه است.
از طرفی، تسلط دولت سوریه بر بخش‌های شرقی جغرافیایی این کشور طرح های نیروهای متجاوز و تروریست ها را برای تجزیه بخش های شرقی سوریه و قراردادن آن تحت نفوذ آمریکا در قالب طرح موسوم به طرح B خنثی کرد.
دیرالزور از لحاظ اقتصادی هم اهمیت بالایی دارد. علاوه بر آن این شهر در کرانه فرات واقع شده و دسترسی به آب فراوان، همواره موجب رونق کشاورزی آن بوده است؛ حدود 40 درصد ذخایر نفت و گاز موجود در سوریه نیز در استان دیرالزور واقع شده است.
از سوی دیگر، نامه بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به رهبر انقلاب به مناسبت شکست حصر دیرالزور، نشانگر اهمیت بالای این شهر است. از نگاه ناظران، این پیام تنها حاوی تبریک و تشکر یک پیروزی نبود، بلکه متضمن این نکته مهم است که جمهوری اسلامی ایران در سوریه دارای یک نقش بی بدیل است.
انتقام کور داعش
داعش که این روزها با سرعت بالایی قلمروی جغرافیایی خود را یکی پس از دیگری از دست می دهد، دست به یک انتقام کور در دیرالزور زد. روز گذشته، یکشنبه، یک خودروی بمب گذاری شده توسط داعش در جمع آوارگان شهر دیرالزور منفجر شد. شبکه المیادین گزارش داد در پی انفجار این خودروی انتحاری در شرق فرات، بیش از 100 تن کشته و چندین نفر دیگر زخمی شدند. این انفجار در منطقه تحت کنترل نیروهای کُردی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه و یگان‌های مدافع خلق رخ داده است. این انفجار خونین دو روز پس از جشن مردم دیرالزور صورت گرفت و ذائقه مردم این شهر را تلخ کرد.
به طور کلی یکی از گزینه های داعش پس از شکست های میدانی چه در عراق و چه در سوریه، آن است که به فاز امنیتی روی می آورد. عناصری از این گروه که از معرکه گریخته و در میان مردم مخفی شده اند، تلاش دارند با دسترسی به مواد و امکانات لازم، دست به انفجارات انتحاری بزنند؛ به ویژه آن که هنوز در میان آن ها افرادی که انگیزه انتحار دارند، وجود دارد.
مقصد بعدی: بوکمال
پس از آزادی و پاکسازی دیرالزور، آخرین دژ داعش در سوریه شهر مرزی بوکمال در شرق این کشور است. بر اساس آخرین گزارش های میدانی، ارتش سوریه و نیروهای مقاومت خود را به فاصله کمتر از 30 کیلومتری شهر بوکمال رسانده و پس از تثبیت مواضع خود، به سمت این شهر حرکت خواهند کرد تا آن را از دست داعش آزاد کنند.
نیروهای سوریه که از ایستگاه نفتی موسوم به تی 2 در ریف جنوبی دیرالزور حرکت کرده بودند، خود را به اطراف میدانی نفتی عکاش رسانده اند. پیش بینی می شود ارتش سوریه از حمایت طرف عراقی نیز که بخش شرقی را امن خواهد کرد، استفاده کند و نیروهای عراقی در پوشش زمینی و هوایی این نبردها کمک خواهند کرد. طی روزهای اخیر بالگردهای ارتش عراق، تحرکات داعش در نزدیکی شهر بوکمال در داخل اراضی سوریه را هدف قرار دادند. نیروهای حشدالشعبی عراق نیز در مناطق همجوار این شهر مرزی، مواضع خود را تثبیت کردند تا مانع از حرکت داعش به سمت شرق یعنی شهر القائم شوند.
در شمال رود فرات هم یگان های کردهای سوری موسوم به «نیروهای دموکراتیک سوریه» به سمت شهرک «هجین» در موازات رود فرات واقع در ریف شرقی دیرالزور پیشروی کرده و داعش را تحت فشار قرار داده اند. این نیروها تحت حمایت امریکا هستند و آمریکا تمایل زیادی دارد که آزادی بوکمال و اخرین ضربه به داعش را به نام خود تمام کند، اما وضعیت میدانی حاکی از پیشروی بیشتر نیروهای سوریه و متحدانش در اطراف بوکمال بوده و در عین حال، هماهنگی با نیروهای عراقی، نقطه قوت آن ها محسوب می شود.
نقش سپاه و نیروی قدس
حضور سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با محوریت نیروی قدس در سوریه و نقش تعیین کننده آن در روند جنگ و مدیریت بحران، بر کسی پوشیده نیست. در عملیات دیرالزور نیز نیروی قدس و فرمانده شجاع و هوشمند آن سردار قاسم سلیمانی نقش اساسی داشت. نقش سپاه در سوریه عمدتا مستشاری است و فرماندهان قدیمی سپاه، تجارب نظامی خود را در اختیار ارتش سوریه قرار می دهند.
علاوه بر این، با ایجاد یک قرارگاه مشترک، کلیه نیروهای میدان، اعم از ارتش سوریه، نیروهای مردمی سوریه، حزب الله لبنان، فاطمیون و حیدریون با هماهنگی کامل وارد عملیات شده و طراحی و اشراف اصلی عملیات بر عهده سپاه است. ارتش روسیه نیز طی هماهنگی با ارتش سوریه و مستشاران ایرانی، ضمن آن که در میدان حضور دارد، با حملات هوایی خود به پشتیبانی عملیات های زمینی می پردازد.
نکته دیگری که در باره نقش سپاه در آزادی دیرالزور قابل توجه است، حمله موشکی نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به مراکز تجمع تکفیری های داعش در این شهر در خردادماه گذشته است. در اطراف دیرالزور مقرهای فرماندهی، مراکز ساخت و تولید خودرو‌های انتحاری و انبارهای سلاح و مهمات متعددی وجود داشت که این مراکز با 6 فروند موشک سطح به سطح ذوالفقار سپاه با دقت بسیار بالایی هدف قرار گرفت.
ذوالفقار یکی از دقیق‌ترین موشک‌های ساخت سپاه است که حدود یک سال پیش وارد زرادخانه موشک‌های بالستیک ایران شد. به اعتراف منابع غربی این موشک در ارتفاعی پایین به طور دقیق هدف خود را مورد اصابت قرار می دهد و بردی در حدود 700 کیلومتر دارد.
داعش در اثر شلیک های سهمگین سپاه، به لحاظ مادی، معنوی و سازمانی، دچار آسیب زیادی شد و بسیاری از فرماندهان عالی خود را از دست داد. پس از آن بود که ضعف داعش در عرصه میدانی در مناطق شرقی آشکار شده و در اثر آن، پیشروی های ارتش سوریه و نیروهای مقاومت تسریع شد.
علاوه بر موشک‌های پیشرفته زمین به زمین، سپاه در مواردی از هواپیما‌های بدون سرنشین (پهپاد)، بمب های هوشمند، سامانه های راداری و پدافندی و جنگ الکترونیک نیز در جنگ علیه داعش استفاده کرده است که در تغییر معادله نبرد نقش بسزایی داشته است.
پیامدها و دورنما
سلسله عملیات های موفق در عراق و سوریه طی چندماه گذشته، داعش را در آستانه نابودی قرار داده است. عملیات بزرگ آزادسازی موصل، و پس از آن تلعفر و حویجه در عراق، عملیات ارتش لبنان و حزب الله در پاکسازی ارتفاعات عرسال و منطقه راس بعلبک در لبنان، عملیات های متعدد در استان های حمص و حماه، آزادسازی رقه و اینک آزادی دیرالزور، حلقه های زنجیره نبرد مقاومت با داعش را تکمیل کرده و چیزی تا برپایی چشن نابودی این گرو تکفیری در عراق و سوریه باقی نمانده است.
در بعد سیاسی، سوریه با کسب پیروزی های اخیر، گام بزرگ دیگری به سمت ثبات و امنیت و تمامیت خود برداشته و در عین حال برگه برنده مهمی در مذاکرات آتی درباره روند سیاسی و سرنوشت آینده این کشور به دست آورده است.
از سوی دیگر آزادی دیرالزور و نابودی تروریسم در سوریه، تغییرات اساسی در معادلات منطقه ای و موازنه قدرت بین کشورهای عضو محور مقاومت و روس ها از یک سو و آمریکا و متحدان منطقه ای آن از جمله رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی از سوی دیگر ایجاد خواهد کرد.
موضوع مهمی که نگرانی دشمنان به ویژه رژیم صهیونیستی را برانگیخته است، آن است که محور ممتد میان تهران، بغداد، دمشق، بیروت و نوار غزه به طور کامل شکل گرفته و نفوذ و موقعیت جمهوری اسلامی در منطقه بیش از گذشته تثبیت شده است./