معترضان قبل از به آتش کشیدن کنسولگری، چندین ساعت مقابل آن شعارهایی علیه ایران می دادند. از جمله این شعارها اتهام ایران به قطع آب و برق بصره و نیز دخالت در امور داخلی عراق بوده است. ساعتی پس از این حادثه، وزارت خارجه ایران وقوع ماجرا را تأیید کرد و اطمینان داد که کارکنان کنسولگری از این حمله محفوظ مانده اند.
گزارش ها حاکی از آن است که معترضان همچنین به ساختمان های دولتی در بصره و ساختمان احزاب مرتبط با ایران حمله کرده اند. اقامتگاه استاندار بصره، دفاتر شبکه های تلویزیونی العراقیه، الغدیر، الفرات و رادیو نخیل و مقر احزاب و گروه های سیاسی از جمله حزب الدعوه، سازمان بدر، مجلس اعلای عراق، عصائب اهل حق و کتائب حزب الله در شمار اماکنی هستند که مورد حمله قرار گرفته اند.
دور تازه اعتراضات در شهر نفت‌خیز بصره از روز دوشنبه در واکنش به ناکارآمدی دولت در ارائه خدمات عمومی همچون آب آشامیدنی و برق و مشکل بیکاری آغاز شده است. بنابر گزارش های واصله، در اعتراضات بصره تا کنون دست کم ١١ نفر جان باخته اند. روز چهارشنبه نیز معترضان فعالیت بندر ام القصر، بزرگ‌ترین بندر عراق، را که مهم‌ترین مبادی ورود کالا به این کشور محسوب می‌شود، مختل کرده بودند.
واکنش ها
ناآرامی های بصره و خصوصا حمله به کنسولگری جهوری اسلامی ایران در این شهر، واکنش های متعددی را در پی داشت. وزارت خارجه کشورمان در واکنش به حمله به کنسولگری ایران در بصره، ضمن محکوم کردن این عمل وحشیانه، دولت عراق را به اهمال کاری و تعلل در محافظت از کنسولگری متهم کرد و تاکید کرد تهران انتظار دارد تا بغداد هر چه سریع‌تر نسبت به شناسایی، دستگیری و مجازات آمران و عاملان این جرم سنگین اقدام کند.
سخنگوی وزارت خارجه نسبت به دست های آشکار و پنهانی که در صدد تخریب روابط دوستانه دولت و ملت ایران و عراق هستند هشدار داد و و اعلام کرد سفیر عراق در تهران به وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران نسبت به این حمله به وی ابلاغ شد.
برخی از مقامات عراقی نیز نسبت به این حمله واکنش نشان دادند. وزارت خارجه عراق در پی حمله عناصر نفوذی و مشکوک به ساختمان کنسولگری ایران این اقدام را محکوم کرده و خواستار حمایت از نمایندگی‌های دیپلماتیک خارجی در عراق شد. از طرفی، شماری از شخصیت ها و گروه های سیاسی خواستار استعفای حیدرالعبادی، نخست وزیر عراق شده اند.
سید مقتدا صدر رهبر جریان صدر در پی افزایش ابعاد بحران در بصره، به حیدر العبادی نخست وزیر عراق هشدار داد. وی در توئیتی از نخست وزیر عراق که دوره قانونی مسئولیتش رو به پایان است، خواسته است اعتبارات تخصیص یافته به بصره را تأمین کند تا عملیات خدمات رسانی به این استان آغاز شود.
مرجعیت نجف اشرف نیز نگرانی خود را از حوادث بصره اعلام کرد. شیخ عبدالمهدی کربلایی نماینده آیت الله سیستانی در خطبه نماز جمعه کربلا ، سیاستمداران عراقی را مسئول وضعیت کنونی دانست. پیش از این، مرجعیت از مردم معترض بصره خواسته بود اعتراضات به شکل مسالمت آمیز پیگیری شود و دست به تخریب اموال عمومی و خصوصی نزنند و متقابلا نیروهای دولتی نیز با مردم برخورد خشونت آمیز نکنند. متاسفانه رویدادهای چند روز اخیر نشان داد هیچ یک از دو طرف به توصیه های مرجعیت توجهی نکرده اند.
با توجه به شرایط بحرانی در بصره، حیدر العبادی به عنوان فرمانده کل نیروهای مسلح در این شهر اعلام حکومت نظامی کرده است. در این حال منابع عراقی از اعزام گسترده نیرو از بغداد به استان بصره به دنبال گسترده شدن دامنه اعتراضات در این استان خبر می دهند.
دست های پشت پرده
از نگاه ناظران مسایل عراق، به خشونت کشیده شدن اعتراضات و خصوصا حمله به کنسولگری ایران در بصره یک اقدام کاملا مشکوک است. تحلیلگران معتقدند بعثی ها و برخی گروه های تندرو، اعتراضات اقتصادی مردم در بصره را منحرف کرده اند. طبق گزارش منابع امنیتی عراق، بازماندگانی از داعش از استان های غربی مانند الانبار به بصره گسیل شده اند تا دست به آشوب و تخریب بزنند.
از سوی دیگر، با توجه به شرایط خاص سیاسی در عراق و اشتغال گروه های سیاسی به تشکیل پارلمان و دولت جدید عراق، به نظر می رسد دست های پنهانی مشغول ایجاد آشوب در عراق است تا بدین وسیله روند سیاسی در عراق دچار خلل و تاخیر شود.
آمریکا و عربستان سعودی متهان ردیف اول این تحریکات و اقدامات هستند، زیرا از وضعیت فعلی سیاسی عراق ـ خصوصا آن چه مربوط به ائتلاف میان گروه های شیعی و تشکیل فراکسیون اکثریت توسط آنان است ـ خشنود نیستند.
در چنین شرایط ملتهبی دقیقا معلوم نیست که آیا دولت العبادی می تواند به سرعت در قبال این حوادث واکنش مناسب و اقدام بازدانده انجام دهد یا نه؟ حوادثی که از ابتدا صبغه مردمی و اعتراض آمیز داشتند، اما با هدایت خارجی، مورد سوء استفاده بعثی ها و برخی جریانات افراطی قرار گرفته است، تا جایی که دامنه آن به کنسولگری کشورمان هم کشیده شده است.
از سوی دیگر پیش از این، تحلیلگران در خصوص تلاش دست های پشت پرده برای برهم زدن روابط دوستانه ایران و عراق که در مناسبات گسترده سیاسی، اقتصادی و امنیتی ـ خصوصا در مبارزه با داعش ـ متجلی شده بود، هشدار داده بودند.
این سناریو از مدت ها قبل با اقدام رسانه ای و عملیات روانی نسبت به زائران عراقی در مشهد آغاز شده و اینک با حمله به کنسولگری ایران در بصره وارد مرحله تازه ای شده است.
مخالفان دوستی و ارتباط میان تهران و بغداد، خصوصا در آستانه تشکیل دولت جدید عراق در صدد تیرگی روابط دو طرف هستند تا به زعم خود از نفوذ و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در عراق بکاهند. این همان طرح مشترک مثلث ترامپ، بن سلمان و نتانیاهو برای انزوای منطقه ای جمهوری اسلامی ایران است و اینک با حوادث بصره، پرده دیگری از این سناریو آشکار شده است.
امید است دولت عراق با قاطعیت و در عین حال دوراندیشی، به مهار این حوادث پرداخته و از طرفی، گروه ها و جریانات سیاسی عراق، با تسریع در تشکیل دولت جدید، نقشه های بدخواهان عراق و ایران را نقش برآب نمایند.