اجرای عملیات های متعدد پهپادی و موشکی نیروهای یمنی علیه عربستان و ناکارآمدی پدافند هوایی عربستان در پاسخگویی به این حملات، نشان از توان بالای نیروهای انصارالله و عدم برآورد صحیح عربستان از توان یمنی ها دارد.
در چند روز اخیر شاهد شدت گرفتن حملات پهپادی و موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن به سمت مواضعی در عمق خاک عربستان سعودی بودیم.حملاتی که در آن‌ها از تاکتیک‌ها و تجهیزاتی استفاده شده است که تجهیزات پیشرفته عربستانی را به چالش کشیده و تردید‌های جدی درباره توان واقعی ارتش عربستان در مواجهه با یک گروه مقاومت و ارتش نه چندان قوی یمن ایجاد کرده است.در ادامه نگاهی داریم به توان نیروی پدافند هوایی ارتش عربستان و راهکار‌هایی که نیرو‌هایی یمنی برای از کار نداختن این توان به کار بسته‌اند.نیروهای دفاع هوایی سلطنتی عربستان (RAFF) یکی از ستون‌های اصلی جنگ عمومی به همراه نیروهای زمینی و دریایی، نیروهای هوایی و نیروهای موشکی استراتژیک است که در ساختار سازمانی نیروهای مسلح عربستان تحت مدیریت وزارت دفاع عربستان سعودی قرار دارد. پس از انتصاب شاهزاده سلطان بن عبدالعزیز به عنوان وزیر دفاع و حمل و نقل هوایی در سال ۱۹۶۲، وی برنامه جامعی برای ارتقا پدافند هوایی عربستان اجرا می‌کند که در نتیجه آن پدافند هوایی عربستان به رادار‌های پیشرفته، سامانه‌های ارتباطاتی، فرماندهی و کنترل و ترکیبی از هواپیما‌های رهگیر و موشک‌های ضد هوایی، سامانه‌های توپخانه‌ای تجهیز می‌شود.از این زمان به بعد، عربستان سعودی مطالعاتی بر روی سیستم‌های پدافند هوایی آغاز کرد و به این منظور تعدای از کارشناسان خود را به آمریکا، انگلیس و فرانسه فرستاد. در سال ۱۹۶۵، عربستان سعودی تصمیم گرفت توسعه دفاع هوایی را از طریق یک پروژۀ جامع دفاع هوایی در همکاری با ایالات متحده و انگلیس آغاز کند و پس از جنگ ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل، عربستان برای تقویت بنیه دفاعی هوایی خودش به سراغ آمریکا، انگلیس فرانسه و سوئیس رفت.از سال ۱۹۷۱ عربستان تقویت بنیه پدافند هوایی خود را شروع کرد و در این مسیر سامانه‌ها و جنگنده‌های مختلفی را خریداری کرد.مهمترین سامانه‌های پدافند هوایی عربستان شامل سامانه‌های پدافند هوایی هاوک آمریکایی، سامانه پدافند هوایی ارتفاع پست کورتال فرانسوی و سامانه توپخانه‌ای ۳۵ میلیمتری اورلیکن سوئیسی بود.
سامانه پدافندی هاوک
سامانه پدافندی اسکای گارد
سامانه پدافندی کورتال سفارش عربستان
عربستان دو نسخه از سامانه کورتال فرانسوی شامل کورتال ان جی و یک نسخه به نام شاهین که روی شاسی نفربر‌های ام ۱۱۳ سوار بود را دریافت کرد. در ادامه، عربستان موشک‌های پدافندی ارتفاع پست و کوتاه برد میسترال ساخت فرانسه و دوش پرتاب استینگر ساخت آمریکا را نیز خرید.
این سامانه‌ها همچنان هم در خدمت پدافند هوایی عربستان هستند و در سال‌های بعد، سامانه پاتریوت پک ۲ آمریکایی نیز به این سامانه‌ها اضافه شد.
پس از پایان جنگ کویت و با پیشرفت قدرت موشکی جمهوری اسلامی ایران، عربستان که از این ناحیه احساس خطر می‌کرد، بیشتر سامانه‌های پدافندی و سامانه‌های ضد موشکی خود مانند پاتریوت را در مرز‌های شرقی این کشور برای مقابله با آنچه تهدید هوایی از سوی ایران می‌نامید مستقر کرد. اما با آغاز جنگ یمن، عربستان بیشتر سامانه‌های پدافندی خود را به جنوب این کشور و مناطق هم مرز با یمن فرستاده است.
آرایش سامانه‌های پدافندی عربستان پیش از جنگ با یمن (دایره‌های قرمز سامانه پاتریوت و دایره‌های نارنجی سامانه هاوک است)
در جنگ یمن سامانه‌های پاتریوت عربستانی در مقابله با موشک‌های بالستیک برکان یمن عملکرد خوبی در کشف و رهگیری این موشک‌ها از خود نشان دادند، اما نتواستند در انهدام این موشک‌ها نیز عملکرد قابل توجهی داشته باشند و عموماً بقایای موشک‌های یمنی پس از فرود در خاک عربستان، موجب وارد آمدن خساراتی می‌شد.
از همین رو، نیروی پدافند هوایی عربستان تصمیم گرفت تا سامانه پاتریوت پک ۳ را جایگزین سامانه‌های پاتریوت پک ۲ خود کند و اخیراً این سامانه را عملیاتی کرده است.
همچنین در سال ۲۰۱۷ عربستان علاوه بر سامانه‌های پدافندی موجود، سامانه تاد آمریکایی و اس ۴۰۰ روسی را نیز سفارش داده است که هنوز به این کشور تحویل نشده است.
اما چه عاملی موجب شده تا پدافند هوایی عربستان با وجود سامانه‌های پیشرفته پدافندی و صرف هزینه‌های گزاف، نتواند در مقابل حملات پهپادی و موشک‌های کروز یمنی‌ها عملکرد قابل قبولی از خود نشان دهد؟
نیروهای یمنی با شناخت درست و دقیق از نقاط قوت و ضعف پدافند هوایی عربستان، از تجهیزاتی برای ضربه زدن به عربستان استفاده کرده اند که تجهیزات پدافند هوایی عربستان توان مقابله با آن را ندارند.
یمنی‌ها به درستی دریافته‌اند که سامانه‌های پدافند هوایی عربستانی برای مقابله با اهدافی در ارتفاع متوسط و بالا تعریف شده اند و برای مقابله با اهدافی که در ارتفاع پست پرواز می‌کنند، توان قابل توجهی ندارند.
از سوی دیگر سامانه‌های پدافندی عربستان هر چند در مقابله با موشک‌های بالستیک از توانمندی خوبی برخوردار هستند، اما در مقابل راکت‌های کوتاه برد یمنی مانند راکت بدر، بدر-P و بدر F هم ناکارآمدند، زیرا این راکت‌ها از ابعاد کوچکتری نسبت به موشک‌های بالستیک برخوردار هستند و سطح مقطع راداری کمتری دارند که همین امر موجب می‌شود سامانه‌های عربستانی قادر به کشف و رهگیری این راکت‌ها نباشند.
همچنین اگر در گذشته نیروهای یمنی تنها قادر بودند تعداد محدودی موشک بالستیک برکان را به سمت مواضع عربستانی شلیک کنند، با توجه به سادگی و هزینه کم تولید راکت‌های بدر، امروز توان شلیک تعداد بیشتری از این راکت‌ها را به سمت مواضع عربستانی دارند که همین موجب افزایش هزینه پدافند هوایی عربستان برای مقابله با این راکت‌ها شده است.
نکته بعدی آن است که حملات پرتعداد پهپاد‌های انتحاری یمن به خوبی نشان داد که ارتش عربستان برآورد درستی از توان هوایی یمن در اختیار نداشته و عدم توانایی پدافند هوایی عربستان برای مقابله با این تاکتیک ارتش و کمیته‌های مردمی یمن، خود گویای این امر است.
در مورد حملات پهپادی یمن با پهپاد‌های قاصف-K۲ و پهپاد‌های صماد (تا کنون تصویری از این پهپاد منتشر نشده است) یک نکته، قابل توجه است و آن فاصله اهدافی است که این پهپاد‌ها توانسته اند آن‌ها را مورد هجوم قرار دهند.
برد این پهپاد آن طور که خود یمنی‌ها اعلام کرده اند ۱۵۰ کیلومتر است، اما در حمله اخیر پهپاد‌های یمن به خطوط انتقال نفت عربستان، تأسیسات نفتی عربستان فاصله‌ای ۷۰۰ کیلومتری با خاک یمن داشتند.
در اینجا دو فرضیه را می‌توان متصور بود. نخست آنکه نیروهای یمن از نوع پیشرفته تری از پهپاد استفاده کرده باشند که برد و مداومت پروازی بالاتری نسبت به پهپاد‌های قبلی آن‌ها دارد.
آن طور که پیشتر نیز گفته شد، با شروع تهاجم عربستان علیه یمن، نیروی پدافند هوایی عربستان تعدادی از سامانه‌های پدافندی و رادار‌های پیش اخطار خود را برای مقابله با حملات موشکی و پهپادی یمن به مناطق مرزی خود با یمن منتقل کرد.
اما علی رغم این اقدام عربستان، هنوز هم مناطق زیادی مابین استان عسیر عربستان و استان صعده یمن و همچنین استان حضرموت یمن از پوشش مناسب پدافندی برخوردار نیستند و نیروهای یمنی با درک همین موضوع، از این خلأ پدافندی بیشترین استفاده را کرده و با نفوذ به این مناطق توانسته‌اند پهپاد‌های خود را به پرواز در آورده و آن‌ها را به سمت هدف مورد نظر هدایت کنند.
نقشه پراکندگی رادار‌های پیش اخطار عربستان
فرضیه دوم بر پایه انجام حمله از داخل خاک عربستان می‌تواند استوار باشد. بر این اساس، نیروهای یمنی می‌بایست با طی مسافت طولانی در خاک عربستان، خود را به نزدیکی اهدافشان رسانده باشند و از همان فاصله ۱۵۰ کیلومتری عملیاتشان را اجرا کرده باشند.
هر چند احتمال وقوع این فرضیه، ضعیف به نظر می‌رسد، اما اذعان سخنگوی نیروهای یمنی مبنی بر کمک مردم بومی منطقه به نیروهای یمنی، تا حدودی این فرضیه را تقویت می‌کند.
اما آنچه مهمتر از حملات پهپادی یمن به عربستان و همپیمانانش است، حمله چند روز گذشته نیروهای یمنی با موشک کروز تهاجم زمینی به فرودگاه اب‌ها در عربستان بود.
آن طور که خود نیروهای یمنی اعلام کرده‌اند، آن‌ها این حمله را با یک موشک کروز با برد ۲۵۰۰ کیلومتر انجام داده‌اند. البته تاکنون تصاویری از این موشک یمنی منتشر نشده است، اما در اینفوگرافی‌ای که شبکه المسیره از موشک کروز یمن منتشر کرده است، تصویر موشکی نمایش داده شده است که شبیه موشک HISAR ساخت ترکیه است؛ البته موشک مذکور یک موشک زمین به هوای پدافند هوایی است و احتمال آن که چنین موشکی با توجه به محاصره شدید یمن در اختیار نیروهای انصارالله قرار گرفته باشد، بسیار ضعیف است و امکان تبدیل موشک پدافند هوایی به موشک کروز نیز ممکن به نظر نمی‌رسد.
اما در سال ۲۰۱۷ نیز نیروهای یمن با یک فروند موشک کروز زمینی فرودگاه دبی را در خاک امارات مورد حمله قرار دادند. تصاویری که از این موشک منتشر شد نشان می‌داد که موشک مورد استفاده یمنی‌ها بسیار شبیه به موشک KH-۵۵ ساخت شوروی سابق است و بردی معادل ۲۵۰۰ کیلومتر دارد.
موشک کروز یمن
هر چند در مورد این موشک نیز هنوز مشخص نیست که چگونه به دست نیروهای یمنی رسیده است، اما آنچه از این هم مهمتر است، توانایی بکارگیری چنین موشکی توسط نیروهای یمنی است. استفاده از موشک کروز با برد ۲۵۰۰ کیلومتر که نیازمند هدایت ماهواره‌ای و یا ترکیبی از هدایت GPS و اینرسی است، نشان دهنده توان بالای یگان‌های موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن است.
در این مورد هم سامانه‌های پدافندی عربستان، توان مقابله با موشک‌های کروز را ندارند. زیرا موشک‌های کروز نیز مانند پهپاد‌های انتحاری یمن در ارتفاع پست پرواز می‌کنند و سامانه‌های پدافندی عربستان برای مقابله با اهدافی در ارتفاع متوسط و بلند تجهیز شده اند.
البته یک نکته دیگر هم در رابطه با حملات اخیر نیروهای یمنی قابل توجه است. نیروهای یمنی در حملات اخیر خود، مکان‌هایی را مورد حمله قرار داده‌اند که کمترین حفاظت پدافندی از آن‌ها به عمل می‌آمده است و این نشان از توان بالای اطلاعاتی نیروهای یمنی در شناخت نقاط ضعف نیروهای عربستانی دارد.
در مورد حمله به فرودگاه اب‌ها باید گفت که این فرودگاه با سامانه توپخانه‌ای اسکای گارد که از توپ‌های ۳۵ میلیمتری اورلیکن بهره می‌برد حفاظت می‌شود، اما در مقابل پایگاه هوایی خمیس مشیط که در نزدیکی این فرودگاه قرار دارد، سامانه موشکی پاتریوت برای حفاظت آن به کار گرفته شده است.
برآیند اتفاقات اخیر در جنگ یمن و عربستان فارغ از تمامی نکته‌های قابل توجهی که دارد، آن است که ارتش عربستان و همپیمانانش فاقد شناخت درستی از توان ارتش و کمیته‌های مردمی یمن هستند و بدون اشراف اطلاعاتی دقیق، پا به میدان جنگ با ملت یمن گذاشته‌اند. همین امر موجب شده تا ارتش عربستان علی رغم برخورداری از تسلیحات پیشرفته، نتواند به اهدافش در میدان نبرد برسد و در مقابل، ارتش و کمیته‌های مردمی یمن بتوانند به خوبی از پس سامانه‌های پیشرفته پدافندی عربستان برآمده و ضربات سنگینی را بر پیکره ارتش عربستان وارد کنند.
این شرایط شبیه همان شرایطی است که در جنگ ۳۳ روزه رخ داد؛ در آن زمان هم ارتش رژیم صهیونیستی برآورد صحیحی از توان موشکی و عملیاتی حزب الله نداشت و همین امر نیز سبب شد تا بزرگترین شکست نظامی این رژیم، از زمان تشکیلش رقم بخورد.