یادداشت: باز این چه شورش است که در خلق عالم است
باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است
از منظر «مرحوم حاج ملاعلی آقا واعظ‌‌تبریزی» ترکیب‌بند مشهور «محتشم» اگر محتشم شعرها شده، به واسطه یُمن توجّه امیرالمؤمنین(ع) و سرودن مصرع ابتدایی آن از سوی ایشان و بذل عنایت امام زمان(عج) در ادامه آن بوده است.
شورش و غوغایی که قیام بزرگ امام حسین(ع) ایجاد کرده، تمام نشدنی و تا قیامت مانا خواهد بود؛ چرا که واجد و حامل پیام سترگی است؛ «برای حفظ دین باید فداکاری کرد و در راه قرآن از همه چیز گذشت».
آری «عاشورا یک حادثه نیست، یک فرهنگ است»؛ فرهنگی که منظومه‌ای از خوبی‌ها و زیبایی‌ها را در خود جا داده و به ثمن «اشک»، که زبانِ دل و پاسدار خون شهید است و «گریه»، که فریاد مظلومیّت و بصیرت عبرت‌آموز است، جرعه جرعه در کام جان و روان عاشقانش می‌ریزد و پله پله شیفتگانش را تا خدا عروج می‌دهد و «کربلا» در این میان فراتر از قطعه‌ای زمین، حرم حق است و مثالى است «براى این که در مقابل عظمت دشمن، انسان نباید دچار تردید شود.»
به درستی سید اهل قلم، شهید آوینی در کتاب «فتح خون»، عاشورا را تحولی می‌داند که قادر است به عنوان منبعی تمام‌نشدنی در هر دوره و زمانه‌ای، وضعیتی جدید در برابر آدمی قرار دهد و نجات‌دهنده او از جهان تنگ و روزمرگی‌های کوچک و ننگ‌آور او باشد. روایت محرم می‌تواند احساس حیرت‌انگیز وجود و حضور در جهان را به خواننده‌اش یادآوری کند. از این منظر، درون‌مایه عاشورا عشق است و عشق زبان جهانی دارد و جذبه مغناطیس آن رباینده انسان است با هر زبان و آئین و حسین مظهر و ارباب عشق است که یک جهان عاشق راه اوست. اوج مباحثه و مناظره پرفسور فرانسوی «هانری کربن» با علامه بزرگوار طباطبایی در مورد ادیان، آنجایی است که کربن خود به مبلغ شیعه تبدیل می‌شود. وی در پاسخ به سؤال علامه که شما زمانی که هنگامه رفتن به کلیسا و یک‌شنبه نیست ولی دلتان می‌خواهد با خدای خودتان راز و نیاز کنید چه می‌کنید؟ می‌گوید این نقد شما را قبول دارم ولی من خودم زیارت عاشورای شما را می‌خوانم! از نظر من، شیعه بالنده‌ترین آئین و پویاترین مذهب است؛ چون توقف و بن‌بست ندارد و آینده روشنی را پیش‌روی بشر ترسیم می‌کند.