هدف اصلی تروئیکای اروپایی از دو اقدام اخیر ضدایرانی چیست؟

پایگاه بصیرت / گفتگو با سیامک باقری

 

بصیرت: روند کلی رفتار اروپایی ها را در موضوع برجام پس از کاهش تعهدات برجامی ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟
ابتدا باید عرض کنم که متاسفانه رفتار و مواضع سه کشور اروپایی در قبال دو رویداد خروج امریکا از برجام و کاهش تعهدات برجامی ایران پس از یکسال از خروج امریکا نامتوازن و غیرصادقانه و عموما در پازل طراحی شده کاخ سفید بوده است. در حالی که خروج امریکا از برجام و اعمال فشارهای حداکثری و تهدیدات نظامی نقض فاحش برجام و قطعنامه 2231 بوده اما سه کشور اروپایی تنها به ابراز تأسف اکتفا کرده و  بدون اینکه جبران تعهدات امریکا و خسارت های وارده بر ایران را انجام دهد، تعهدات خود را نیز به بهانه ترس از تحریم های امریکا معلق نمود. از سوی دیگر وقتی جمهوری اسلامی ایران پس از یکسال صبر و براساس مفاد برجام تعهداتش را کاهش داد، اروپایی ها ابتدا مواضع تند و هشدار آمیزی اتخاذ کردند و در عین حال با وعده های توخالی حدود دو سال دولتمردان ایران را سرکار گذاشتند.
زمانی که ایران گام چهارم خود را که کاملا قانونی و مبتنی بر بندهای 26 و 27 برجام بود برداشت، اروپایی ها به جای حل واقعی مسئله و تن دادن به تعهدات برجامی خود، مسیرهایی را برگزید که نتیجه آن همان چیزی است که ترامپ از ابتدای ورود به کاخ سفید در قبال توافقنامه دنبال کرد. این مسیرها چیزی نیست جز توسل به تهدید و فشار. تهدید و  فشار از طریق استفاده از مکانیزم ماشه و توسل به نقض قطعنامه 2231 و درخواست از شورای امنیت برای بررسی آن.
 بنابراین، روند رفتار شناسی اروپایی نشان می دهد آنها از موضع خنثی و بی‏تحرکی در مقابله با اقدامات ضدبرجامی و وعده های توخالی برای نگهداشتن ایران در برجام، به موضع هشدار زبانی توأم با وعده های سرخرمنی تکمیلی متمایل شده اند. در واقع به نوعی سیاست هویجی که برای حفظ برجام منهای امریکا را دنبال می کردند کنار گذاشته و اکنون سیاست چماق و هویج توأمان را برگزیده و در این مسیر با توسل به مکانیزم ماشه و  درخواست از شورای امنیت برای رسیدگی به نقض قطعنامه 2231 توسط ایران، راه شورای امنیت سازمان ملل به مثابه چماق و  اعلام پیوستن چند کشور اروپایی به اینتکس به عنوان هویج را انتخاب کرده است.     

  
بصیرت: چرا اروپایی ها در حالی که به اذعان خودشان حفظ برجام برایشان اهمیت راهبردی دارد، متوسل به طرح استفاده از مکانیسم ماشه و به ویژه طرح نقض قطعنامه 2231 توسط ایران در ارتباط با برنامه موشکی ایران شده اند؟
 به نظر می رسد دلیل بسیار حائز اهمیتی که سبب دو اقدام اخیر اروپایی ها شده، موضوع انقضای محدودیت های برنامه های تسلیحاتی و موشکی ایران در برجام و قطعنامه 2231 است.  براساس مفاد برجام و قطعنامه 2231 که تضمین برجام به شمار می رود، محدودیت بخشی از برنامه های تسلیحاتی ایران پنج سال پس از «روز قبول توافق» برجام یا تا تاریخی که آژانس گزارشی در تأیید «نتیجه‌گیری گسترده‌تر» ارائه دهد، برداشته می شود و بخش دیگری از محدودیت های مربوط به تسلیحلت سنگین و موشکی ایران نیز براساس قطعنامه 2231 در تاریخ 2023 منقضی خواهد شد. نزدیک شدن به این زمان اروپایی ها را به این فکر انداخته است که از شرایط فشارهای حداکثری امریکا و مشکلاتی که از این طریق به ایران وارد شده، استفاده کرده و زمان محدودیت های اعمال شده را تمدید نمایند. یعنی همان چیزی که ترامپ و تیم او در کاخ سفید از ابتدا دنبال می کردند.
در همین خصوص با توجه به صحبت های صریح آقای پمپئو وزیر خارجه آمریکا در سال گذشته مبنی بر اینکه پرونده جمهوری اسلامی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل خواهیم برد و در برنامه موشکی، برجام و قطعنامه 2231 محدودیت ایجاد خواهیم کرد، هر چقدر به پایان سال نزدیک تر شویم اروپایی ها بیشتر سعی می کنند محدودیت های مورد اشاره آمریکا اعمال شود. همچنین وزیر خارجه امریکا در توئیتی تصویر ساعت شماری را قرارداده است که پایان شمارش محدودیت های تسلیحاتی و ممنوعیت سفر سردار قاسم سلیمانی را نشان می دهد. با این حال همه تلاش  اروپا در روزهای اخیر که بخشی از آنها در نامه ای به گوترش در خصوص نقض قطعنامه 2231 و بخشی دیگر در بیانیه های سه کشور عضو برجام تجلی یافته اند، این است که ایران نتواند از لغو تحریم های تسلیحاتی که به موجب برجام و قطعنامه 2231 پایان می یابد منتفع گردد. یکی از شواهدی که می توان برای این حرف آورد، محتوای نامه اروپایی به سازمان ملل است که سراسر نشان دهنده اراده سیاسی برای تغییر یک امر حقوقی متعهد شده در سال 2015 است.

بصیرت: به نظر شما می توان غیر از هدف اصلی از دو اقدام اروپا یعنی نامه ادعای نقض قطعنامه 2231 به دبیرکل سازمان ملل و تهدید به استفاده از «مکانیزم ماشه»؛ هدف ها یا احتمالات دیگری را هم در نظر داشت؟
به نظرم به غیر از انگیزه ای که ذکر کردم اروپایی ها را وادار به دست زدن به اقداماتی نماید که حتی ممکن است بقای برجام را تهدید کند، هدف های دیگری را هم مدنظر دارند. در واقع سه هدف فرعی را هم دنبال می کنند:
هدف اول: اروپایی ها به دنبال جلوگیری از برداشتن گام بعدی جمهوری اسلامی ایران هستند. آنها با توجه به روند محتوایی گام های برداشته شده می دانند جمهوری اسلامی ایران بدون تعارف گام مهمتری از گام چهارم برخواهد داشت. به تعبیر برخی محققان اروپایی و ناظران بین المللی جمهوری اسلامی ایران با بر داشتن گام بعدی تقریبا می تواند برجام را به سمت فروپاشی ببرد. در مجموع یکی از دلایل مطرح کردن مکانیزم ماشه؛ پیش گیری از گام بعدی ایران می باشد.
هدف دوم: اروپایی ها به دنبال نوعی فرافکنی برای سرپوش گذاشتن به عدم اجرای تعهدات خودشان در خصوص برجام هستند. چرا که مقام‌های اروپایی پس از اعلام خروج امریکا از توافق هسته‌ای، در اردیبهشت ماه سال جاری اعلام کردند که به همکاری با ایران ادامه خواهند داد و مانع از فروپاشی برجام خواهند شد. اما تاکنون رضایت ایران را بدست نیاوردند. آنها با دو اقدام انجام شده تلاش کردند جای محکوم و شاکی را جابجا نمایند و از این طریق ناتوانی و ضعف های خود را بپوشانند. 
هدف سوم اروپایی ها ممکن است به برگزاری انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال جاری برگردد که برای اروپایی ها از این جهت که چه جریانی اکثریت کرسی های مجلس را بدست خواهد گرفت، بسیار حائز اهمیت است. آنها بین وضعیت آینده برجام با همه خلف وعده ها با هویت مجلس آینده ارتباط علّی-معلولی می بینند. از این رو فکر می کنند با اعمال یکسری فشارها می توانند بازخوردی در شرایط انتخاباتی آتی بگیرند.

بصیرت: چرا اروپایی ها در کنار تهدید به بررسی مکانیسم ماشه، بحث موشکی ایران را هم مطرح کرده اند؟
همان طور که گفته شد اروپا دو مسیر را برای فشار بر ایران در دستور کار قرارداده است. مسیر اول که طرح مکانیزم ماشه است برای وادارسازی ایران به تن دادن به مذاکره مجدد است. یعنی آنچه کاخ سفید در این دو سال و اندی دنبال کرده است. آنها از این مسیر فکر می کنند می توانند ایران را به میز مذاکره کشانده و خواسته های جدید خود که یکی از آنها دائمی کردن محدودیت های غنی سازی یا به صفر رساند غنی سازی در ایران و دیگری مهار برنامه های موشکی ایران است، تحمیل نمایند. راه دوم هم از طریق طرح ادعای نقض قطعنامه 2231 در خصوص برنامه های موشکی ایران است که نتیجه آن بخشی از همان راه مکانیزم ماشه است، می باشد. درحالیکه برنامه موشکی ایران به هیچ وجه با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل مغایرت ندارد، باید اذعان کرد که هدف این سه کشور اروپایی تضعیف توان بازدارندگی ایران است که به نظرم اروپایی ها به همراه تیم اوباما از ابتدا در سر می پرورنداند، منتهی توافق کرده بودند که گام به گام توان ملی ایران را در چارچوب برجام های یک سپس دو و سه و چهار تضعیف نمایند.

بصیرت: برای مقابله با هدف جدید اروپایی ها، مقامات ایران چه کارهایی را باید انجام دهند؟
البته اروپایی ها در نشست کمیسیون مشترک برجام اعلام کردند که بنا ندارند فعلا از مکانیزم ماشه استفاده کنند اما رصد روندی موضع و رفتار آنها نشان می دهد که اگر ایران بر موضع برحق خود پافشاری کند، آنها فشارهای ماشه ایی خود را مجددا احیا می کنند یعنی این موضوع به مثابه شمشیر داموکلسی است که بر فراز سر ما نگه داشته اند. از این رو در مقابله با اهداف جدید اروپایی ها، مقامات ایرانی باید فعال تر و هوشمندانه تر برخورد کنند و به طور عملی و واقعی از خوش بینی نسبت به اروپا برحذر باشند. همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند. راهبرد رهبر معظم انقلاب اسلامی ضرورت امید نبستن به خارج از کشور؛ کار و راهبرد اساسی «مصون سازی اقتصاد از آسیب تحریم ها از طریق تقویت و رونق تولید داخلی» است.  به این موضوع باید اذعان کرد و حساس شد که در این زمینه اروپایی ها با برخوردهایشان به دنبال تغییر محاسبات تصمیم سازان و تصمیم گیران در داخل جمهوری اسلامی ایران هستند. اگرچه اروپایی ها از طریق حرکت های نمادین مکانیزم ماشه را خواستند فعال کنند یا نقض قطعنامه را پیش کشیدند، اما این واقعیت را نیز می توان ملاحظه نمود که تحریم های ظالمانه و فشارهای حداکثری آمریکا علیه ایران در نقطه پیک یا اوج خود قرار گرفته و به اذعان معماران تحریم در امریکا، تحریم از این پس آن کارکردهای اولیه را نخواهند داشت.