«عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته جهان عرب و سردبیر روزنامه رای الیوم در مقاله‌ای به تنش‌های اخیر میان عربستان سعودی و امارات متحده عربی در اوپک پلاس پرداخته و نوشت، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس طی سی سال گذشته همواره تمایل داشتند تا خود را از سایر اعراب جدا کنند و می‌خواستند این تمایز نه تنها در میزان ثروت بلکه از نظر توانایی این کشورها در کنترل امور خود و برقراری ثبات و جلوگیری از بروز انقلاب‌های مشابه سایر کشورهای عربی، منعکس شود.
این کشورها همچنین تلاش می‌کردند تا از هویت جمعی خود در منطقه خلیج فارس محافظت کنند و در اتحاد با یکدیگر باشند. اما نگاهی گذرا به نظام منطقه‌ای شورای همکاری خلیج فارس و روابط بین کشورهای این شورا طی دوره اخیر تصویری کاملا متفاوت از آنچه که کشورهای مذکور آرزو می‌کردند ارائه می‌دهد.
بعد از بحران روابط میان عربستان و امارات و بحرین و مصر با قطر اختلاف و درگیری میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس به وضوح مشاهده شد و اتحاد آنها در مسیر فرسایش قرار گرفت که این وضعیت اخیراً با تشدید اختلافات میان عربستان و امارات به اوج رسیده است.
اما این روزها شاهد تشدید اختلافات میان ریاض و ابوظبی هستیم که اخیراً به اوپک پلاس کشیده شده؛ جایی که امارات متحده عربی در درخواستی غیرمعمول با توافق روسیه و عربستان جهت افزایش تولید نفت از اوت تا دسامبر مخالفت کرد.
تنش‌های بی‌سابقه‌ای که طی دو روز گذشته میان شاهزاده «عبدالعزیز بن سلمان» وزیر انرژی عربستان و «سهیل المزروعی» همتای اماراتی وی آغاز شده بیانگر آغاز دور تازه اختلافات ریاض و ابوظبی است. وزیر انرژی عربستان در اقدامی بی‌سابقه انتقاد تندی از امارات به دلیل مخالفت آنان با توافق ریاض و مسکو در اوپک پلاس مطرح کرده و سهیل المزروعی در پاسخ، عربستان را متهم به تلاش برای تحمیل نظر خود و ترجیح دادن منافع خود به منافع دیگران کرده و گفت، امارات همواره از مواضع عربستان حمایت می‌کرد و فداکاری‌های زیادی برای آن کرده است اما اکنون می‌خواهد متناسب فداکاری‌ها و سرمایه‌های هنگفت خود در صنعت نفت سود عادلانه بدست بیاورد.
تنش میان عربستان و امارات حداقل طی سه سال گذشته در حال افزایش بوده و اختلاف در زمینه نفت بهانه تازه‌ای برای بروز مجدد این تنش‌ها شد.
اما برجسته ترین موارد اختلاف میان ریاض و ابوظبی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- رقابت اقتصادی میان دو کشور که با سیاست‌های آشکار «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی و اصرار برای رقابت با امارات در زمینه گردشگری با استفاده از سیاست‌هایی همچون رفع محدودیت‌های ویژه جامعه محافظه کار عربستان با اقداماتی همچون آزادی دادن به زنان در زمینه های مختلف دیده می‌شود. در حالی که 50 درصد گردشگران دبی را شهروندان سعودی تشکیل می‌دهند تصمیم محمد بن سلمان برای ساخت ابر شهر نئوم در دریای سرخ که از نظر جاذبه‌های گردشگری رقابت تنگاتنگی با دبی دارد موجب کاهش تعداد گردشگران سعودی در امارات می‌شود و همین امر موجب نگرانی ابوظبی شده است.
- آشتی سریع عربستان با قطر بدون هماهنگی با امارات که همچون صاعقه‌ای برای ابوظبی بود. توافقنامه آشتی برای رفع محاصره قطر که در منطقه العلا عربستان به امضا رسید یک توافق کاملاً دوجانبه میان ریاض و دوحه بود که همین امر خشم متحدان عربستان یعنی بحرین و امارات و شاید مصر را که با پیروی از ریاض اقدام به تحریم قطر کرده بودند، برانگیخت. در واقع این توافقنامه صرفا با بهبود روابط میان ریاض و دوحه همراه بود. اما در واقعیت شاید مواضع دوحه و ابوظبی منحصراً در ظاهر نسبت به یکدیگر تغییر کرده باشد. کسانی که شبکه الجزیره قطر و برخی دیگر از بازوهای رسانه‌ای این کشور را دنبال می‌کنند به خوبی می‌توانند این مطلب را درک کنند.
- عربستان سعودی اخیرا در یک تصمیم ناگهانی اعلام کرد که شرکت‌های فعال در اراضی آن باید مقرهای خود را از امارات به عربستان منتقل کنند و هر شرکتی که این دستور را نقض کند از تمام فعالیت‌های خود منع خواهد شد. این تصمیم ضربه مهلکی به اقتصاد امارات وارد می‌کند به ویژه برای دبی بسیار زیان بار خواهد بود؛ چرا که مقر اصلی شرکت‌های مذکور در آنجا قرار داشته و درصد زیادی از آنها سعودی هستند.
- تصمیم امارات برای خروج یک جانبه از جنگ مشترک یمن در سال 2019 که بدون هماهنگی و مشورت قبلی با ریاض صورت گرفت. ابوظبی به دلیل ترس از تشدید تلفات جانی و جلوگیری از حمله جنبش انصارالله به جبهه‌های داخلی امارات از جمله دبی و ابوظبی به صورت یک جانبه اعلام کرد که از جنگ یمن خارج می‌شود. اقدامات شورای انتقالی جنوب به عنوان نماینده امارات در جنوب یمن نیز موجب نارضایتی سعودی‌ها شده است.
- امارات عربستان را متهم می‌کند که این کشور آن را به سمت توافق عادی سازی با رژیم صهیونیستی و عجله در امضای توافق نامه‌های عادی سازی سوق داده؛ به این صورت که محمدبن سلمان در یک توافق محرمانه با ابوظبی متعهد شده بود که ریاض بلافاصله بعد از امارات به این توافقنامه‌ها می پیوندد. اما ولیعهد سعودی به دلیل ترس از واکنش‌های داخلی در عربستان و همچنین پس از شکست «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا که مهمترین حامی بن سلمان بود از اعلام برقراری روابط علنی با رژیم صهیونیستی خودداری کرده است. با وجود این که محمد بن سلمان سال گذشته در حضور «مایک پامپئو» وزیر خارجه پیشین ایالات متحده با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی برای بحث درباره روند توافق عادی سازی، در عربستان دیدار کرده بود اما به کلی منکر این ماجرا شد.
اما بزرگترین برنده توافق آشتی ریاض و دوحه، قطر و بزرگترین بازنده آن امارات بود و این موضوع پس از آن اتفاق افتاد که ابوظبی متحد سعودی خود را در جنگ یمن تنها گذاشت. علاوه بر آن شبکه العربیه عربستان که مقر آن در دبی است بسیاری از تابوها را شکسته و یک مصاحبه طولانی با «خالد مشعل» رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس در خارج از فلسطین، انجام داد.
باید منتظر باشیم و ببینیم آیا امارات ظرف چند روز آینده در یک اقدام تلافی جویانه با مسدود کردن شبکه‌های سعودی در خاک خود مانند العربیه و ان بی سی پاسخ عربستان را خواهد داد؟