رسانه های رسمی روسیه صبح سه شنبه 23 شهریور از سفر بشار اسد رئیس جمهوری سوریه به مسکو و ملاقات وی با ولادیمیر پوتین همتای روس خود در کاخ کرملین خبر دادند.
بشار در سال 2015 نیز در گیرو دار بحران سوریه، یک بار به روسیه سفر کرده بود.
مناسبات روسیه و سوریه دارای سابقه طولانی است. روسیه به عنوان هم پیمان راهبردی سوریه، از ابتدای بحران در این کشور تا کنون، در کنار دمشق ایستاده است.
در سال های اولیه بحران، عمده حمایت های مسکو از سوریه در حمایت های سیاسی در سطح بین الملل به ویژه در مجامع رسمی (مانند شورای امنیت) خلاصه شده بود، اما از سال 2015 روسیه به طور جدی وارد پرونده سوریه شده و به نقش آفرینی و حضور نظامی پرداخت.
جلسه محرمانه روسای جمهوری روسیه و سوریه ۹۰ دقیقه به طول انجامید و پس از آن، وزیر خارجه سوریه و وزیر دفاع روسیه در جلسه حاضر شدند و جلسه ۴۵ دقیقه دیگر به طول انجامید.
موضوعات نشست
طبق اعلام منابع روس، مهمترین محورهای نشست شامل مناطق تحت کنترل تروریست های جبهه النصره در استان ادلب در شمال غرب سوریه و نیز موضوعات اقتصادی از جمله کمیسیون مشترک سوریه و روسیه در زمینه واردات گندم به سوریه، راه اندازی نیروگاه های برق و همکاری در زمینه فناوری اطلاعات بوده است.
اسد و پوتین همچنین روند آستانه و کمیته بررسی قانون اساسی سوریه را بررسی کردند، ولی بیشتر تمرکز آنان روی مسائل اقتصادی و آزادسازی اراضی سوریه بود.
در این نشست وضعیت میدانی سوریه هم بررسی شد به ویژه این که به تازگی بخش های مهمی از درعا در جنوب سوریه آزاد شده و قرار است بخش های دیگر آن نیز آزاد شود.
ناظران مسایل سوریه بر این باورند که پیوستن وزیر دفاع روسیه به این جلسه، نشانگر این است که مسکو در کنار دمشق، در پی تکمیل آزادسازی اراضی تحت سیطره تروریست ها می باشد.
پوتین در این ملاقات حضور نیروهای بیگانه در سوریه بدون اجازه مقامات و دولت این کشور را یکی از مشکلات و مسائل اساسی پیش روی سوریه برشمرد و تاکید کرد حضور نیروهای بیگانه در سوریه مانع به ثمر رسیدن تلاش های این کشور در مسیر ثبات و بازسازی می شود.
پوتین ضمن تبریک پیروزی بشار اسد در انتخابات ریاست جمهوری سوریه تاکید کرد که دولت بشار اسد تلاش زیادی برای ایجاد زمینه گفت و گو با مخالفان سیاسی و بازسازی و تقویت سوریه انجام می هد و به رغم تمام چالش های سال های گذشته در سوریه، مردم این کشور به وی اعتماد دارند.
بشار اسد نیز در این دیدار با بیان این که فرآیندهای سیاسی که حکومت سوریه اجرا کرد، سه سال است متوقف شده است، گفت این مساله دلایل مشخصی دارد؛ برخی حکومت ها بر فرآیندهای سیاسی در سوریه تاثیر مخرب دارند. عوامل دیگر وجود دارند و ما تلاش می کنیم تمام اقدامات ممکن را برای حل این مسائل انجام دهیم.
رئیس جمهوری سوریه در بخش دیگر سخنان خود از کمک های انسانی روسیه و تحویل محموله های واکسن اسپوتنیک وی برای واکسیناسیون کرونا قدردانی کرد.
گمانه زنی های رسانه ای
هر چند در سطح رسمی، اهداف این دیدار غیرمنتظره، پرداختن به پرونده همکاری های مشترک دوجانبه در زمینه های سیاسی، اقتصادی و امنیتی اعلام شده است، اما برخی رسانه ها و محافل سیاسی به گمانه زنی در باره اهداف محرمانه این دیدار پرداخته اند.
این محافل ادعا کرده اند با توجه به غیرمنتظره بودن سفر و دیدار شبانه پوتین و اسد، هدف آن بوده که پوتین اوامر و توجیهات خود را در باره فعال سازی کمیته تدوین قانون اساسی که قرار است در پایتخت سوئیس برگزار شود، به رئیس جمهوری سوریه ابلاغ کند. به ادعای این محافل؛ پیش از این نیز بشار اسد به منظور شرکت در روند سیاسی در ژنو، به شهر سوچی در روسیه احضار شده بود.
این در حالی است که سخنگوی کرملین گفته است محرمانه و کوتاه بودن سفر بشار اسد به روسیه به دلایل امنیتی بوده و به همین دلیل اخبار مربوط به سفر و دیدار دو طرف پس از بازگشت اسد به کشورش انجام شده است.
برخی تحلیلگران نیز گفته اند اخیرا روسیه و آمریکا در باره سوریه به توافقاتی رسیده اند و به همین دلیل روسیه اصرار دارد که دولت سوریه بار دیگر روند سیاسی را پس از وقفه طولانی فعال کند. به همین دلیل قرار است ششمین دور نشست کمیته تدوین قانون اساسی سوریه در آینده نزدیک برگزار شود.
از این نگاه، روسیه در مناسبات و رقابت های خود با آمریکا به پرونده سوریه تمسک جسته و قصد دارد از این طریق با طرف آمریکایی نوعی بده و بستان انجام دهد.
البته تجارب نشست های قبلی کمیته تدوین قانون اساسی نشان می دهد هیچ گونه توافق و پیشرفتی در این باره حاصل نشده و نشست ها عمدتا حالت صوری و تشریفاتی داشته است. نشست آتی ژنو نیز احتمالا همین سرنوشت را داشته باشد، اما به دلایلی از جمله شرط ارسال کمک های انسانی و کمک به بازسازی سوریه از سوی غرب، ممکن است به شکل جزئی توافقاتی در روند مذاکرات سیاسی بین دولت سوریه و معارضان سوریه رخ دهد.
مساله ایران
نکته دیگری که محافل غربی به آن اشاره دارند تلاش روسیه برای دور کردن سوریه از ایران (یا خارج کردن ایران از سوریه) است که بخشی از توافقات روسیه با آمریکا و نیز رژیم صهیونیستی محسوب می شود. نزدیک شدن سوریه به کشورهای عربی نیز از دیگر اموری است که روسیه با توجه به مناسبات سنتی که با کشورهای عربی دارد، از طرف پوتین دنبال می شود.
البته ایجاد فاصله بین ایران و سوریه به عنوان دو متحد راهبردی کار ساده ای نیست و از طرفی، روسیه نسبت به نقش و تاثیر ایران در سوریه آگاه است، لذا بعید است نسبت به خواست غرب و اسرائیل اقدام جدی و عملی انجام دهد.
ایران و روسیه با همکاری نزدیک یکدیگر طی سال های بحران، سوریه را از خطر تروریسم و سقوط نجات دادند و در مرحله پسابحران نیز همکاری دو کشور در ابعاد مختلف اعم از آزادسازی مناطق باقیمانده و نیز روند بازسازی، امری اجتناب ناپذیر محسوب می شود.
در پایان باید گفت به رغم گمانه ها و تحلیل هایی که عمدتا در جهت تخریب مناسبات سوریه با روسیه (و نیز جمهوری اسلامی ایران) صورت می گیرد، جایگاه سوریه به ویژه پس از انتخابات ریاست جمهوری اخیر این کشور در خردادماه گذشته، از چنان استحکامی برخوردار است که تحت تاثیر جریان سازی های رسانه ای از این دست قرار نخواهد گرفت.