در هفته‌های گذشته شاهد افزایش روند درگیری و تنش‌ها در بخش‌های شمالی و شمال غرب سوریه که بوده‌ایم. روسیه، آمریکا، ترکیه و ارتش سوریه هرکدام با ارسال تجهیزات نظامی به متحدان خود مواضع میدانی‌شان در مناطق مزبور را تحکیم کرده‌اند. در این راستا خبرهایی منتشر می‌شود که ارتش سوریه با اعزام نیروها و تجهیزات سنگین به حومه جنوبی ادلب، درحال برنامه‌ریزی برای انجام عملیات گسترده در ادلب و حلب با هدف پاک‌سازی مناطق تحت اشغال از بقایای نیروهای تروریستی به خصوص تحریرالشام (جبهه‌النصره سابق) است که مورد حمایت ترکیه است.
اهمیت راهبردی ادلب
ادلب که در همسایگی استان‌ها حلب، لاذقیه و حما قرار دارد، با جمعیت حدود 3 و نیم میلیون نفری یکی از مناطق مهم سوریه است که در شمال غربی این کشور قرار دارد. روسیه، ترکیه و ایران سه بازیگر مهم خارجی در این استان به شمار می‌روند. عبور بزرگراه‌های M4 و M5 باعث اهمیت راهبردی این استان در سوریه شده است. بزرگراه M4 از سواحل مدیترانه‌ای لاذقیه آغاز می‌شود و با ورود به غرب ادلب مسیر خود را تا شرق ادامه داده و در شهر سراقب به بزرگراه M5 متصل می‌شود.
البته در بین این دو جاده، بزرگراه M5 که 474 کیلومتر طول دارد و مناطق غربی سوریه را از مرزهای اردن – سوریه به حلب متصل می‌کند و به شاهراه بین‌المللی معروف است، از اهمیت استراتژیکی برخوردار است. ضمن اینکه وجود مراکز تجاری، کارخانجات و زیرساخت‌های صنعتی در امتداد این جاده قرار دارند، جایگاه ویژه‌ای به آن داده است. تا پیش از آغاز بحران در سال 2011، دولت سوریه از محل تجارت ترانزیتی این مسیری سالانه بالغ بر 3 و نیم میلیارد دلار درآمد داشت.
دولت ترکیه دو بزرگراه مذکور را به عنوان مرز میان گروه‌های تروریستی و دولت سوریه، خط قرمز خود قلمداد کرده و در هر شرایطی دنبال جلوگیری از پیشروی دولت سوریه از این خطوط ترانزیتی است.
ادلب؛ مهم‌ترین سنگر گروه‌های تروریستی
همان‌گونه که در سطور قبلی اشاره شد، در حال حاضر ادلب در کانون توجه تحولات میدانی و نظامی سوریه قرار دارد. ارتش سوریه درحال برنامه‌ریزی برای دور جدیدی از اقدامات خود جهت آزادسازی مناطق اشغالی در ادلب و اطراف آن است. همزمان ارتش ترکیه نیز کاروان نظامی جدیدی متشکل از ده‌ها خودروی حامل سلاح، مهمات و مواد لجستیکی وارد حومه ادلب کرده است!
ادلب مهم‌ترین پایگاه حضور تحریرالشام و ارتش آزاد است که نیروهای نیابتی ترکیه در این استان به شمار می‌روند. تحریرالشام که زمانی شاخه القاعده در سوریه محسوب می‌شد، بعد از داعش مهم‌ترین گروه‌های تروریستی در این کشور به شمار می‌رود که متشکل از گروه‌های الزنکی، لواءالحق، جبهه فتح شام، جبهه انصارالدین و جیش‌السنه است. البته جنبش نورالدین زنکی بعدها از این سازمان جدا شد و به همراه سایر گروه‌های شورشی به جبهه تحریر سوریه پیوست. در ژانویه ۲۰۱۹ تحریرالشام کنترل بخش‌های بزرگی از استان ادلب در شمال غرب سوریه واقع در مرز ترکیه را به دست گرفت.
نیروهای سوری در اواخر ۲۰۱۹ عملیاتی را برای آزادسازی ادلب اجرا کردند اما این عملیات در پی مداخله ترکیه در اوایل سال ۲۰۲۰ متوقف شد. براساس توافقنامه سوچی که در 5 مارس 2020 امضا شد، ترکیه متعهد شده بود تمام نیروهای تحت امرش به ویژه تحریرالشام را از ادلب خارج کرده و گروه‌های مسلح را مجبور کند تا جاده بین‌المللی حلب – دمشق موسوم به M4 باز کند.
در یک سال گذشته ترکیه نه تنها هیچ اقدام عملی در این زمینه انجام نداده بلکه با نقض مفاد مورد توافق باعث تشدید تنش‌ها و اقدامات ضد تمامیت ارضی سوریه شده است.
استان ادلب حدود 130 کیلومتر مرز مشترک با استان هاتای (اسکندورن) دارد. این موضوع در کنار ارتباط وسیع ترکیه با تحریرالشام، باعث شده است که آنکارا نفوذ گسترده‌ای در این منطقه داشته باشد. ترکیه به دنبال تجزیه و در غیر این صورت خودمختاری ادلب و تحکیم نفوذ و قدرت نیروهای نیابتی خود در این استان است.
اینکه چرا ترکیه به هر قیمتی دنبال حضور و نفوذ در ادلب است را باید دلیل آن را در چهارچوب سیاست‌های کلان منطقه‌ای دولت اردغان جست. آنهم در شرایطی که حضور نیروهای ترکیه در این استان نقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی سوریه قلمداد شده و نقض صریح قوانین و مقررات حقوق بین‌الملل محسوب می‌شود. طمع ترکیه به ادلب که با استان هاتای ترکیه هم مرز است، یک قطعه کوچکی از پیشبرد سیاست‌های نوعثمانی‌گری ترکیه در منطقه است. البته باید توجه داشت که هاتای همان استان اسکندرون است که تا پیش از سال 1939 جزو سرزمین سوریه به شمار می‌رفت. طوری که حتی امروز نیز در کتب درسی به عنوان استان پانزدهم سوریه نامیده می‌شود!
پیامدهای راهبردی
هدفگذاری ارتش سوریه برای آزادسازی کامل استان ادلب که حدود 7000 کیلومتر مربع مساحت دارد، یک «نقطه عطف» مهم در تحولات میدانی و نظامی چند سال اخیر در سوریه محسوب می‌شود. چرا که نابودی گروه‌های تروریستی و عناصر مزدور وابسته به ترکیه که در نیمی از این استان حضور دارند، می‌تواند به آزادی دومینووار سایر مناطق اشغالی در شمال سوریه از عفرین تا خط مرزی اعزاز – جرابلس منجر شود.
دولت سوریه که در حال برنامه‌ریزی برای انجام عملیات در این استان است، در مقایسه با قبل از نظر توان رزمی، موقعیت میدانی و نظامی و همچنین ژئوپلیتیکی در شرایط بسیار خوبی قرار دارد. به ویژه اینکه باید توجه داشت بر اثر زیاده‌خواهی ترکیه و گروه‌های تروریستی وابسته به آن در ادلب، صبر دمشق نیز لبریز شده که این خود یک عامل بسیار قوی در ترسیم چشم‌انداز پیروزی برای ارتش سوریه است.
آغاز قریب‌الوقوع ارتش سوریه در ادلب که آثار و نتایج آن در مناطق دیگر خود را نشان خواهد داد، نه تنها به ارتقاء موقعیت نظامی، سیاسی و میدانی دولت سوریه خواهد انجامید بلکه از طریق بازپس‌گیری سرزمین‌های تحت اشغال تروریست‌ها، نقطه پایانی بر بحران 10 ساله در سوریه خواهد شد.