برای اینکه تحلیل نسبتا دقیقی از تحولات سیاسی اخیر پاکستان ارائه دهیم، بررسی سابقه و ساختار سیاسی پاکستان به روشن شدن چرایی جریانات انحلال پارلمان این کشور بسیار کمک می کند.
قدرت در پاکستان از سه ضلع تشکیل شده است. اولین ضلع مهم وتاثیر گذار در اداره پاکستان در دست ارتش است، به گونه ای که ارتش و نظامیان نقش مهمی در اداره اقتصاد کشور دارند به طوری که 40 درصد از ظرفیت های اقتصادی اعم از مراکز تولید یا بودجه سالانه سهم ارتش است.
رکن دوم در پاکستان، رکن دولت است. در واقع دولت در شرایط حزبی قرار دارد و تابع وضعیت احزاب است. احزابی که مقبولیت بیشتری کسب کنند پارلمان را در اختیار می گیرند. این احزاب از این طریق دولت، رئیس جمهور و رئیس پارلمان را تعیین می کنند.
در غیر این صورت، اگرحزبی موفق به کسب آرای اکثریت نشود مناصب به ناگزیر بین احزاب تقسیم می شود. رکن سوم در پاکستان، سیستم اطلاعاتی این کشور است. قدرت اطلاعاتی پاکستان یکی از مهمترین رکن هایی است که در تعیین سرنوشت این کشور و مسائل سیاست داخلی و خارجی تاثیر گذار است.
لازم به ذکر است که نهاد اطلاعاتی پاکستان تا حد زیادی تحت تاثیر ارتش این کشور قرار دارد. هر چند نهاد اطلاعاتی قدرتمند است اما در عین حال خارح از تاثیر ارتش نیست، با اینکه به صورت مستقیم زیر نظر ارتش فعالیت نمی کند، اما در برخی مواقع ارتباط تنگاتنگی بین سرویس اطلاعاتی پاکستان بخصوص "آی اس آی" با ارتش وجود دارد، به گونه ای که فرماندهان و مسوولان اطاعات خارجی یا داخلی پاکستان از عناصر ارتش تشکیل شده اند یعنی همواره یک ژنرال رئیس ستاد اطلاعاتی پاکستان بوده است.
بعد از تضعیف و از دور خارج شدن خاندان بوتو از قدرت در پاکستان و حزب مسلم لیگ که قدرت سنتی خود را از دست دادند جریان جدیدی روی کار آمد با عنوان" تحریک انصاف " یا ( حزب انصاف) این حزب در انتخابات گذشته پاکستان توانست اکثریت کرسی ها را به خود اختصاص دهد در حالی که در بیست سال گذشته در حاشیه قرار داشت. به همین دلیل علاوه بر نخست وزیر، رئیس جمهور و رئیس پارلمان نیز از همین حزب انصاف انتخاب شدند.
لازم به ذکر است که اصل این موضوع که قدرت سیاسی در پاکستان در دست یک حزب متمرکز باشد اساسا با سیاست های ارتش و سرویس اطلاعاتی این کشور همخوانی ندارد، به این دلیل که ارتش و سرویس اطلاعاتی پاکستان مایل هستند تا پست نخست وزیری و رئیس مجلس در اختیار طیف های مختلف باشد تا قدرت متمرکز نباشد و یک حزب نتواند رقیب اصلی ارتش در تاثیر گذاری در مسائل داخلی و خارجی باشد.
بنابراین از روز نخست به روی کار آمدن حزب انصاف به رهبری آقای عمران خان، ارتش نگاه منفی به سیستم حاکم داشت. علی رغم نگاه منفی ارتش به سیستم حاکمیتی، ارتش قادر به کودتا نبود به این دلیل که کودتای گذشته ارتش هزینه های زیادی ایجاد کرده بود، لذا ارتش پاکستان از نظر افکار عمومی تمایلی نداشت تا خود را نقطه مقابل افکار عمومی قرار دهد اما درصدد بود تا از طریق فعالیت های نرم، تمرکز قدرت را بشکند، بنابراین به دنبال موقعیت و زمان لازم برای تحقق خواسته ی خود بود.
افزایش مشکلات اقتصادی در پاکستان، فضا را در اختیار ارتش قرار داد تا بتواند جریان تحریک انصاف را از حالت اکثریت خارج کند. برای این منظور دو کار انجام شد:
اول اینکه ارتش توانست برخی احزاب مخالف را تحریک کند، در وهله دوم به درون حزب انصاف نفوذ کرد به گونه ای که فراکسیون تحریک انصاف در مقابل نخست وزیر صف آرایی کردند.
وضعیت به گونه ای پیش رفت که پیش بینی ها این شد طرح استیضاح نخست وزیر که قرار بود چهارشنبه هفته گذشته در پارلمان مطرح شود رای می آورد. در چنین هنگامه ای آقای عمران خان دچار خطای تاریخی شد. هنگامی که وی متوجه رای آوردن استیضاح خود در پارلمان شد درخواست انحلال پارلمان را صادر کرد. براساس قانون پاکستان نخست وزیر این کشور می تواند درخواست انحلال پارلمان را صادر کند تا رئیس جمهور درخواست انحلال را اجرا کند چرا که در پاکستان نخست وزیر قدرت بیشتری نسبت به رئیس جمهور دارد.
اقای عمران خان این نکته را در نظر نگرفت که نخست وزیری وی مدیون این پارلمان است، یعنی با منحل شدن این پارلمان جایگاه قانونی وی و پارلمان از دست می رود. بی شک وی به خطایی شبیه به آنچه دکتر مصدق در تعارض ایجاد شده با دربار انجام داد مرتکب شد.
خطایی که دکتر مصدق با منحل کردن مجلس انجام داد موجب تقویت موقعیت شاه برای برکناری نخست وزیر شد در صورتی که اگر دکتر مصدق مجلس را منحل نمی کرد همه برای عدم برکناری دکتر مصدق مقاومت می کردند.
درخواست انحلال پارلمان واجابت این موضوع از سوی رئیس جمهور این کشور منجر به شکل گیری خلاء سیاسی ذر این کشور شد.
در چنین وضعیتی با اشاره مخفیانه ارتش، رئیس جمهور نخست وزیر را تعلیق کرد و نخست وزیر پاکستان به نخست وزیر امور جاری تبدیل شد. نخست وزیر امور جاری کابینه جدید را معرفی کرد با توجه به اینکه مجلس منحل شده و اکثریت با حزب انصاف بوده است، پاکستان به سمت برگزاری انتخابات زود هنگام می رود بنحوی که در نود روز آینده برای شکل گیری مجلس جدید اقداماتی صورت می گیرد تا از دل مجلس جدید، دولت جدید ایجاد شود.
در نتیجه آنچه این روزها در پاکستان می گذرد مسلما در انتخابات حزب انصاف آقای عمران خان اکثریت را از دست خواهد داد در نتیجه پاکستان به سمت تشکیل دولت ائتلافی حرکت خواهد کرد. دولت ائتلافی به دلیل ضعیف بودن مطلوب ارتش این کشور خواهد بود.