شروع جنگ روسیه و اوکراین در ۵ اسفندماه سال جاری فارغ از ابعاد سیاسی و امنیتی آن باعث بروز شوک‌های بزرگ اقتصادی در دنیا و به ویژه برای اروپا و آمریکا شد.
از آنجا که روسیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان کامودیتی‌ها از جمله نفت و گاز و فلزات اساسی و نیز محصولات پایه کشاورزی نظیر گندم و غلات و کودهای شیمایی است، اختلال در عرضه و صادرات این محصولات و افزایش قیمت شدید ناشی از آن باعث شد نرخ نهایی کالاها و خدمات در بسیاری از نقاط دنیا و از جمله اروپا رو به فزونی گذارد و در برخی کشورها نظیر آلمان به عنوان صنعتی ترین کشور اروپایی سنگین ترین نرخ تورم تاریخ این کشور را به مردمانش تحمیل کند. در آمریکا نیز تورم ناشی از فشار هزینه کالاهای پایه نظیر کامودیتی ها رکورد تورم ۴۰ سال اخیر این کشور را شکست.
با این اوصاف قابل پیش بینی بود که اروپا و آمریکا هرچند دست به عصا، به طراحی های گسترده ای برای تحریم روسیه روی آورند تا با ایجاد اختلال در جریانات ارزی و تبادلات روسیه با سایر کشورها، از کانال سقوط ارزش پول ملی، این کشور را از پای درآورند.
سرفصل تحریم های طراحی شده علیه روسیه
مهمترین تحریم های آمریکا و اروپا علیه روسیه در دو مورد زیر خلاصه میشود و ترجمان هردو یعنی ایجاد اختلال در صادرات روسیه.
۱.قطع دسترسی سیستم بانکی روسیه به سوئیفت: این تحریم بر ممنوعیت گشایش اعتبار اسنادی بانکها متمرکز است که عملا باعث کاهش شدید تبادلات روسیه با سایر کشورها در صادرات محصولاتی غیر از نفت و گاز به ویژه صادرات فلزات اساسی، محصولات کشاورزی و ... میشود.
۲.تحریم بانک مرکزی: که شاید بتوان آن را شدیدترین نوع تحریم ها نامید چراکه جریانات ارزی روسیه ناشی از فروش نفت و گاز را قطع و درآمدهای ارزی زیادی را از دسترس روسیه دور خواهد کرد و از این طریق ارزش پول ملی این کشور را شدیدا کاهش خواهد داد.
کیک صادراتی روسیه نشان میدهد از ۴۲۵ میلیارد دلار، سهم نفت۲۲۵، گاز۵۰، فلزات۵۰، معدن+ذغال سنگ۵۰ و کشاورزی ۲۵ میلیارد دلار است. ۵۵ درصد صادرات روسیه هم به اروپاست. همین داده‌ها کافیست برای این نتیجه که "تحریم این کالاهای استراتژیک باتوجه به مقاصد آن بسیار پیچیده است".
تدابیر از پیش آماده‌شده روسیه برای مقاوم سازی اقتصادش مقابل تحریم‌ها
۱-افزایش ۲۰۰ درصدی سهم طلا در ذخائر ارزی روسیه طی یک دهه اخیر
۲-رشد سه برابری مجموعه ذخائر ارزی روسیه از سال ۲۰۱۵
۳-کاهش بیش از ۹۰ درصدی اوراق خزانه‌داری آمریکا در ترکسی ذخائر ارزی خود و جایگزینی آن با طلا از سال ۲۰۱۷
۴-کاهش نسبت بدهی به تولید ناخالص داخلی
۵-تدبیر شبکه تراکنش‌های مالی محلی به عنوان یک جایگزین برای سوئیفت ولو با دایره ارتباطات کمتر به نام spfs و تقویت این شبکه ارتباطات مالی با توسعه ارتباطات آن
۶-توسعه سرمایه گذاری در حوزه کامودیتی‌ها از جمله نفت و گاز و وابسته کردن هرچه بیشتر اروپا به گاز روسیه
در تصویر زیر هم میزان ریسک واردشده به کشورهای اروپایی در صورت قطع گاز روسیه نمایان است، هرچه پررنگ‌تر؛ آسیب‌پذیرتر:
اقدامات ۸ گانه سیاستگذار پولی روسیه برای حفظ ارزش پول ملی و غلبه بر تحریم‌ها
همانطور که از مدل تحریمی غربی‌ها علیه روسیه پیداست، اصلی ترین هدف تحریم‌ها بر کاهش ارزش پول ملی روسیه متمرکز است که بتواند از این دریچه بازارهای روسیه را با شوک‌های تورمی و در ادامه جامعه روسیه را با بحران‌های اجتماعی مواجه سازد. اما سیاستگذار پولی در روسیه با برنامه‌ریزی سریع و اتخاذ تصمیماتی به موقع ارزش پول ملی روسیه را بعد از شوک موقت ابتدای جنگ به بیش از سطح اولیه خود در برابر یورو اروپا رساند.
همانطور که در تصویر زیر مشخص است ارزش یورو در برابر روبل روسیه به کمترین میزان از مارس ۲۰۲۰ رسیده است.
اهم این اقدامات عبارتند از:
۱-تقریبا به صفر رساندن سهم اوراق ارزی آمریکا و افزایش سهم طلا و سایر ارزهای غیردلاری در ذخائر خارجی روسیه
۲-افزایش به موقع نرخ بهره سیاستی بانک مرکزی و در ادامه کاهش به موقع آن بعد از عبور از شوک اولیه
۳-اجبار کشورهای اروپایی به افتتاح حساب در بانک‌های روسیه به منظور پرداخت بهای کالاهای روسیه از جمله نفت وگاز به روبل و در نتیجه افزایش تقاضای روبل و جهش عرضه یورو و دلار در بازار پول و ارز روسیه
۴-کنترل جریان نقدینگی روبل
۵-اعمال محدودیت‌های شدید بر حساب سرمایه به منظور ممانعت از خروج سرمایه از روسیه
۶-اعمال پیمان سپاری ارزی (لزوم بازگشت ارزهای صادراتی به کشور) ۸۰ درصدی برای صادرکنندگان روسی
۷-توسعه سیستم پرداخت های مالی داخلی و بین المللی مبتنی بر سیستم بومی SPFS
۸-پایدارسازی نقشه ارزی به ویژه در حوزه مصرف ارزهای صادراتی