پایگاه بصیرت /
گروه سیاسی/ اکبر معصومی/ سید جمال جمالی اسگویی چکیده:
۱- خداوند در آیه ۱۷۸ از سوره بقره عفو و گذشت به ویژه در حال قدرت بر انتقام و مجازات را می‌ستاید و بر کسانی که در حال قدرت و توان از حق خویش می‌گذرند و با بزرگواری چشم بر مجازات می‌بندند، آفرین می‌فرستد و آن را بعنوان امری معروف و هنجاری پسندیده و نیکو مورد تشویق قرار می‌دهد.
۲- عفو و بخشش گسترده و مشروط متهمان در اغتشاشات اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب در شرایطی اتفاق افتاد که نظام اسلامی از اغتشاشات و ناامنی‌های اخیر بصورت میدانی رها شده و این موضوع در حال حاضر مدیریت شده بود؛ بنابراین بخشش و عفو فریب‌خوردگان در شرایط اقتدار نظام صورت گرفته است. بخشش و عفو افرادی که ارتباط جاسوسی، شاکی خصوصی، عدم تخریب و آتش‌زدن تاسیسات دولتی و عمومی و... ندارند، نشان می‌دهد که نظام بدنبال جذب حداکثری است و اجازه نمی‌دهد که دشمن با رویکرد رسانه‌ای خود در فریب دادن افراد بتواند مخالفین نظام را افزایش دهد.
۳- در داخل نیز طیف‌ها و افراد مختلفی از این اقدام نظام حمایت کردند و در راستای آثار مثبت این اقدام با افکار عمومی سخن گفتند؛ افرادی همچون علی مطهری، غلامحسین کرباسچی، محسن هاشمی‌رفسنجانی، محمدعلی ابطحی رئیس دفتر خاتمی، حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق و ... این اقدام را در راستای ترمیم شکاف اجتماعی، تحلیل و ارزیابی نمودند.
۴- از جمله مهمترین آثار و پیامد‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عفو رهبری عبارتند از:
۱) امیدآفرینی و تقویت همبستگی.
۲) جلوگیری از عادت به بزهکاری در اثر ماندگاری زیاد در زندان.
۳) خنثی‌سازی جنگ تبلیغاتی و فریب رسانه‌ای دشمن.
۴) از بین بردن انگاره بیشینه‌سازی طرفداران سلطنت‌طلبان و ضدانقلاب.
۵) تغییر در فرایند ادراک‌سازی و نوع تحلیل.
۶) ضربه به انسجام بیرونی مخالفین، معاندین و سلطنت‌طلبان.
۷) تغییر مسیر انسداد و سیاه‌نمایی وضعیت کشور به آینده روشن.
۸) رشد فضایل اخلاقی جامعه.
۹) رشد سرمایه اجتماعی و بازآفرینی اعتماد عمومی.
۱۰) تمرکز نظام برای حل مسئله نه جمع شدن مسئله.
۵- مهمترین پیام عفو و بخشش گسترده حضرت آقا می‌تواند این باشد که همه نهاد‌ها و کارگزاران نظام در هر سطوحی باید نسبت به ترمیم شکاف‌ها و فاصله‌های برساخته شده توسط دشمن اقدام نمایند و فاصله‌ها را از بین ببرند.
مقدمه:
به مناسبت فرارسیدن چهل‌وچهارمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی و اعیاد ماه رجب و در پی پیشنهاد رئیس محترم قوه قضاییه به رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر موافقت با عفو و تخفیف مجازات جمع قابل توجهی از متهمان و محکومان حوادث اخیر و همچنین محکومان دادگاه‌های عمومی و انقلاب و سازمان قضایی نیرو‌های مسلح، رهبر انقلاب اسلامی با این پیشنهاد موافقت کردند. موافقت رهبری با این پیشنهاد در شرایطی صورت گرفت که در طول مدت آشوب‌ها و اغتشاشات اخیر جهت هجمه‌ها و توهین‌ها به سمت ایشان بود. محور شیطانی عبری- عربی- غربی با شانتاژ رسانه‌ای دروغین با عناوین فریبنده و اخبار کذب سعی داشت رهبری انقلاب را عامل اصلی شرایط بد اقتصادی کشور معرفی کند. در این وضعیت جریانی که خود عامل عقب‌ماندگی‌های دهه ۹۰ است، با رویکردی فریبنده بدنبال بهره‌برداری از این موضوع بود که بتواند چهره خود را بازسازی کند؛ بنابراین اقدام راهبردی رهبر معظم انقلاب مبنی بر عفو گسترده فریب‌خوردگان فتنه اخیر، سیاست رسانه‌ای دشمن مبنی بر ایجاد فاصله بین نظام و مردم و ایجاد دوگانه معیشت- رهبری را خنثی و بار دیگر ضرورت و اهمیت جایگاه رهبری را ثابت نمود. نگاه پدرانه، دلسوزانه و توام با رٱفت اسلامی نظام جمهوری اسلامی و در رأس آن امام خامنه‌ای رابطه بین امت- ولایت و انقلاب و مردم را استحکام بخشید.
از این رو توجه به مفاد عفو گسترده محکومان نشان می‌دهد که این رفتار کاملا عقلانی و بر اساس منافع ملی صورت گرفته است و یک بازی برد- باخت برای نظام در مقابل دشمنان، مخالفین و معاندین محسوب می‌شود.
شرایط عفو محکومان اغتشاشات به شرح ذیل اعلام شد:
۱- نداشتن جرم جاسوسی
۲- نداشتن جرم قتل و جرح عمدی
۳- نداشتن شاکی یا مدعی خصوصی
۴- نداشتن ارتباط مستقیم با سرویس‌های اطلاعاتی
۵- نداشتن جرم تخریب و آتش‌زدن تاسیسات دولتی و عمومی
الف- مبانی دینی عفو حکیمانه رهبری
بخشش یک فضیلت اخلاقی است که در برابر خطای دیگران انجام می‌شود و قابل آموزش دادن است. هرچند انتقام گرفتن پاسخ طبیعی انسان در برابر خطا‌های دیگران است، اما بخشش شاهراه سلامت روانی است. عفو و بخشش به معنی روحیّه‌ی گذشت از تقصیر و اشتباه دیگران و ندیده گرفتن اشتباه‌های آنان و نرمی در برخورد با دیگران و سخت گیری نکردن در برابر خطای آنان می‌باشد. هرگاه در جامعه حوادثی روی دهد که حسّ نزاع و انتقام گیری را تحریک کند و صرف اجرای قانون که طبعاً خشک و بی روح است نمی‌تواند مسئله را به طور ریشه‌ای حل و فصل کند.
۱- جایگاه بخشش در قرآن کریم
خداوند در آیه ۱۷۸از سوره بقره (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصَاصُ فِی الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنْثَى بِالْأُنْثَى فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِکَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِیمٌ) عفو وگذشت به ویژه در حال قدرت بر انتقام ومجازات را می‌ستاید و بر کسانی که در حال قدرت وتوان از حق خویش می‌گذرند و با بزرگواری چشم بر مجازات می‌بندند، آفرین می‌فرستد وآن را بعنوان امری معروف وهنجاری پسندیده ونیکو مورد تشویق قرار می‌دهد.
خداوند در آیات ۲۲ سوره نور (وَلَا یَأْتَلِ أُولُو الْفَضْلِ مِنْکُمْ وَالسَّعَةِ أَنْ یُؤْتُوا أُولِی الْقُرْبَى وَالْمَسَاکِینَ وَالْمُهَاجِرِینَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۖ وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ)
و ۱۴ سوره تغابن (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ وَأَوْلَادِکُمْ عَدُوًّا لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَإِنْ تَعْفُوا وَتَصْفَحُوا وَتَغْفِرُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ) می‌فرماید: «زمینه‌سازی برای جلب غفران و آمرزش الهی از ثمرات عفو و گذشت است؛ و در آیات ۱۳۴ (الَّذینَ یُنْفِقُونَ فِی السَّرّاءِ وَ الضَّرّاءِ وَ الْکاظِمینَ الْغَیْظَ وَ الْعافینَ عَنِ النّاسِ وَ اللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ)، ۱۳۵ (وَ الَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللّهُ وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلى ما فَعَلُوا وَ هُمْ یَعْلَمُونَ)، ۱۳۶ (أُولئِکَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنّاتٌ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فی‌ها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلینَ) سوره مبارکه آل عمران و آیات ۶۳ تا ۷۶ سوره فرقان اشاره دارد که پاداش بهشت جاویدان و بهره‌مندی از مواهب همیشگی آن از پاداش‌های عفو و گذشت است.
همچنین خداوند در آیه ۴۰ سوره شورا عفو و اغماض از خطای دیگران و اصلاح بدی آنان را نیک دانسته و گذشت را موجب پاداش ویژه خداوند بر می‌شمارد و در آیات ۵۲ و ۵۴ سوره قصص با ذکر داستان مؤمنان اهل کتاب که دریافت‌کننده دو اجر و پاداش برای تحمل در برابر کفار و عفو وگذشت از آزار آنان است، توضیح می‌دهد.
آیه ۲۲ سوره نور بیان می‌دارد که علاقه انسان به غفران الهی و جلب عنایت وی زمینه‌ای برای عفو وگذشت از خطای دیگران است و در آیه ۶۶ سوره توبه خداوند می‌فرماید: اگر انسان از جرم‌ها، گناهان و خطا‌های کوچک دیگری چشم‌پوشی کند، خداوند از گناهان و خطا‌های بزرگ او چشم‌پوشی می‌کند.
گذشت از لغزش‌های مردم نه تنها موجب جلب رحمت الهی و بهره‌مندی از آرامش برخاسته از آن می‌شود، بلکه موجب جلب و جذب محبت الهی نیز می‌شود و آدمی را در جرگه محبان خداوندی قرار می‌دهد که رسیدن به مقام حب الهی در حقیقت رسیدن به بسیاری از کمالاتی است که در آثار محبت الهی بیان شده است که در آیات ۱۳۴ آل‌عمران و ۱۳مائده به این موضوع اشاره شده است و قرآن در آیه ۳۴ فصلت می‌فرماید: «عفو و گذشت عامل جلب و جذب دوستی‌ها و به‌وجود آورنده زمینه‌های پیوند اجتماعی و خانوادگی است و دشمنی‌ها را از بین می‌برد.
۲- بخشش در سیره ائمه اطهار:
معصومین علیهم‌السلام در زندگی خود، نمونه‌های کمال انسانی بودند، و برای بشریت پس از خود، میراثی بزرگ و با ارزش در مورد رفتار و اخلاق اسلامی، باقی گذاشتند. گذشت، از اوصاف پسندیده‌ای است که معصومین (ع) در حد اعلا از آن برخوردار بودند.
یکی از رویداد‌های مشهور واقعۀ کربلا مربوط به ماجرای «حرّ بن یزید ریاحی» است. در واقع امام حسین علیه‌السلام با بخشش وی، او را شیفته خود ساخت و حر در واقعه عاشورا با سپاه یزید جنگید و شهید شد.
امام صادق علیه‌السلام از قول رسول خدا(ص) می‌فرماید: " علیکم بالعفو، فان العفو لا یزید العبد الا عزا، فتعافوا یعزکم الله" بر شما باد به گذشت، گذشت جز بر عزت بنده نمی‌افزاید. پس از یکدیگر بگذرید، تا خداوند شما را عزیز گرداند.
حضرت علی (ع) می‌فرماید: "العفو تاج المکارم" گذشت، سرآمد اخلاق نیک است.
امام صادق (ع) فرمود: "زنی از یهود برای رسول خدا گوسفند کباب شده‌ای را که با سم مهلکی آمیخته شده بود، هدیه آورد تا آن حضرت را مسموم کند، ولی رسول خدا به وسیله‌ی وحی از آن توطئه، آگاه گردید و ضمن احضار زن، علت این کار را از او جویا شد، وی جواب داد: با خود اندیشیدم که اگر تو در واقع فرستاده‌ی خدا باشی این سم به تو اثر نمی‌کند و اگر پادشاه هستی، مردم از شر تو ایمن می‌شوند. رسول خدا (ص) آن زن را بخشید، در حالی که می‌توانست او را به خاطر این اقدام بکشد.» (بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۲۶۵)
حضرت علی (ع) در هنگام شهادت به فرزندش امام حسن (ع) درباره‌ی قاتل خود فرمود: "اگر زنده ماندم، خود می‌دانم چه کنم (یا قصاص می‌کنم یا می‌بخشم) و اگر مرگ، مرا گرفت که وعده گاه من است. اگر من او را بخشیدم و عفو کردم، موجب نزدیکی من به خداوند است، عفو برای شما نیکوکاری و حسنه است، پس (بهتر است) شما نیز او را ببخشید.» (نهج البلاغه، فیض، نامه ۲۳، ص ۸۷۴)
امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود: «اذا قدرت علی عدوک، فاجعل العفو عنه شکرا للقدره علیه» زمانی که بر دشمن غالب شدی، به شکرانه‌ی پیروزی از او درگذر. (وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۵۲، بیروت)
تمرکز بر رفتار و سیره اجتماعی و حکومتی معصومین علیهم السلام نشان می‌دهد گذشت و بخشش در نظر آن‌ها در سه محور مورد تاکید داشته است:
۱-۲- عفو زیردستان:
رسول خدا (ص) و ائمه‌ی معصومین (ع) نسبت به این قشر، توجه خاص داشتند و به امور آنان رسیدگی می‌کردند؛ از خطای آن‌ها می‌گذشتند و پس از مدتی آن‌ها را در راه خدا آزاد می‌کردند. شخصی نزد رسول خدا (ص) از بدرفتاری خدمتکارانش شکایت کرد. پیامبر فرمود: آن‌ها را عفو کن تا اصلاح شوند آن مرد گفت:ای فرستاده خدا! آن‌ها در بی ادبی و بدرفتاری مثل هم نیستند. (بعضی خیلی نافرمانی می‌کنند) حضرت فرمود: آن‌ها را ببخش و نسبت به آن‌ها گذشت داشته باش. آن مرد چنین کرد. (میزان الحکمه، ج ۶، ص ۳۷۱، دفتر تبلیغات اسلامی.) معصومین (ع) نیز از خطای زیردستان و گنهکاران می‌گذشتند و گناه آن‌ها را با نیکی، جبران می‌کردند.
۲-۲- عفو جاهلان:
پیشوایان معصوم علیهم السلام نسبت به قشر جاهل و نادان جامعه که بسا از مؤمنین هم بودند، رفتاری ملایم و همراه با ملاطفت داشتند، چون این گونه افراد اگر جسارتی هم می‌کردند به خاطر بینش ضعیف و کم خردی آنان بود. جابر می‌گوید:" پس از جنگ حنین که غنایم بدست مسلمین افتاد، رسول خدا (ص) از سکه‌های غنیمتی که روی لباس بلال ریخته بود بر می‌داشت و بین مردم تقسیم می‌کرد؛ در این حال فرد نادانی به پیامبر گفت:ای فرستاده خدا! عدالت را در تقسیم اموال رعایت کن! پیامبر (ص) فرمود: وای بر تو اگر من عادل نباشم! چه کس می‌تواند عدالت را اجرا کند؟
یکی از اصحاب برخاست که او را به خاطر این جسارت، گردن بزند، پیامبر مانع شد و فرمود: پناه بر خدا از این که مردم بگویند محمد اصحاب خود را می‌کشد، آنگاه او را بخشید» (محجه البیضا، ج ۴، ص ۱۴۶، بیروت)
انس بن مالک می‌گوید: "یک عرب روستایی به پیامبر رسید و عبای حضرت را به سختی کشید، به طوری که روی گردن آن حضرت، اثر گذاشت. سپس با لحنی خشن گفت:ای محمد! از اموال خداوند که در نزد توست به من بده. پیامبر به وی توجهی کرد و خندید و دستور داد تا مبلغی به او بپردازند». (بحارالانوار، ج ۱۶، ص ۲۳)
مردی از اهل شام که تحت تأثیر تبلیغات زهرآگین معاویه نسبت به اهل بیت (ع) قرار گرفته بود، وقتی امام حسین (ع) را دید، شروع به فحش و ناسزا گفتن به امام کرد، امام حسین (ع) همچنان ساکت بود تا اینکه فحاشی مرد شامی به پایان رسید؛ امام رو به وی کرده فرمود: "ای پیرمرد! گمان می‌کنم که غریب هستی اگر چیزی بخواهی به تو می‌دهیم، اگر راه گم کرده‌ای نشانت می‌دهیم، اگر گرسنه ای، سیرت می‌کنیم، اگر نیازمندی، تو را بی نیاز می‌کنیم. " مرد شامی، ساکت و مبهوت به چهره‌ی امام نگاه می‌کرد و متحیر ماند که چه بگوید و چگونه عذرخواهی کند در پایان، با شرمساری گفت: خدا خود می‌داند که رسالت خویش را در کدام خاندان قرار دهد. (داستان راستان، ج ۱، ص ۲۸، با اندکی تصرف، صدرا)
۳-۲- عفو مخالفان:
معصومین (ع) حتی با مخالفان و دشمنان خود نیز مهربان و با گذشت بودند. رسول اکرم (ص) پس از فتح مکه خطاب به کفار آن دیار فرمود: «الا لبئس جیران النبی کنتم لقد کذبتم و طردتم و اخرجتم و آذیتم، ثم ما رضیتم حتی جئتمونی فی بلادی تقاتلونی؛ اذهبوا فانتم الطلقاء» (بحارالانوار، ج ۲۱، ص ۱۰۹) بدانید که شما بد همسایگانی برای پیامبر بودید، و او را تکذیب کردید، او را از خود راندید، بیرون کردید، و مورد اذیت قرار دادید، و به این مقدار راضی نشدید و آمدید در دیار من و آتش جنگ را افروختید. هم اکنون بروید همه‌ی شما آزاد هستید.
عبدالله بن امیه برادر «ام سلمه» همسر رسول خدا (ص) که از دشمنان کینه توز و سرسخت پیامبر بود، پس از فتح مکه هر چه نزد آن حضرت می‌آمد و تقاضای دیدار می‌کرد، رسول اکرم به وی اعتنا نمی‌کرد، تا اینکه نزد ام سلمه خواهر خود رفت و وی را واسطه قرار داد. آنگاه حضرت از گناهان و خطا‌های وی گذشت و او را مورد عفو قرار داد. (ناسخ التواریخ، ج ۱، ص ۱۸۱، اسلامیه)
علی علیه السلام پس از پیروزی در جنگ جمل، باقی مانده‌ی سپاه دشمن را مورد عفو و رحمت خویش قرار داد و عایشه را که از سران فتنه و دسیسه بود بخشید و با احترام به مدینه باز گرداند. از این قبیل موارد در زندگی معصومین (ع) فراوان به چشم می‌خورد که نقل آن‌ها خود کتاب مستقلی می‌طلبد.
ب- اهمیت عفو حکیمانه رهبری
۱- عفو و بخشش مشروط محکومان فتنه اخیر در شرایطی اتفاق افتاد که نظام اسلامی از اغتشاشات و ناامنی‌های اخیر بصورت میدانی رها شده بود و این موضوع در حال حاضر مدیریت شده است؛ بنابراین بخشش و عفو فریب خوردگان در شرایط اقتدار نظام صورت گرفته است.
۲- پیشنهاد و موافقت با عفو آشوبگران در شرایط آرام و به دور از فشار سه ضلعی در حوزه رسانه- سیاست - تحریم اتفاق افتاده است. پیام بخشش در شرایط فعلی به دشمنان قسم خورده جمهوری اسلامی این است که نظام در شراط فشار و تنش هیچ گونه امتیازی نداد و عقب نشینی نکرد. اهمیت این رفتار راهبردی زمانی مشخص می‌شود که تصور شود در اوج اغتشاشات و فشار رسانه‌های دشمن در مهر و آبان، نظام اقدام به بخشش فریب خوردگان می‌کرد. در این شرایط گروه‌های فشار این تاکتیک را که فشار جواب می‌دهد، مطرح و باعث بالارفتن ناامنی‌ها در کشور می‌شدند.
۳- عفو و بخشش فریب‌خوردگان فتنه اخیر در شرایطی اتفاق افتاد که نیرو‌های امنیتی و اطلاعاتی توانستند به سرنخ‌های خوبی در حوزه نفوذ دشمن دست پیدا کنند و نفوذی‌های دشمن را شناسایی کنند؛ بنابراین عفو مشروط نشان می‌دهد که افراد تاثیرگذار در ایجاد آشوب و ناامنی باید منتظر مجازات سنگین خود باشند.
۴- بخشش و عفو افرادی که ارتباط جاسوسی، شاکی خصوصی، عدم تخریب و آتش‌زدن تاسیسات دولتی و عمومی و ... ندارند، نشان می‌دهد که نظام بدنبال جذب حداکثری است و اجازه نمی‌دهد که دشمن با رویکرد رسانه‌ای خود در فریب دادن افراد بتواند مخالفین نظام را افزایش دهد. بدون شک افراد آزاد شده در کلاس‌های توجیهی و شناخت اهداف دشمن شرکت کرده و به راهبرد دشمن پی برده‌اند؛ بنابراین رفتار نظام به نوعی تبدیل رفتار دشمن به فرصت محسوب می‌شود که توانست فریب خوردگان را به نوعی وام‌دار نظام کند. از این رو به نظر می‌رسد که فریب خوردگان دیروزی، آگاهان امروزی باشند که در مقابل شگرد رسانه‌ای دشمن دیگر فریب نخواهند خورد.
۵- از آنجایی که دشمن سعی داشت با قبح شکنی از رهبری انقلاب، قداست جایگاه و مصداق رهبری را از بین ببرد و شخصیت ایشان را تخریب کند، این اقدام رهبری، خط بطلانی بر آن رویکرد بود و دوباره شخصیت وی بعنوان یک پدر دلسوز، رهبر آگاه با جایگاه بالای معنوی در بین همگان ترسیم شد.
۶- رفتار رهبری نشان می‌دهد که نظام اسلامی جوانان کشور را به عنوان سرمایه ملی و اجتماعی می‌نگرد. «جهاد برای ساختن ایران» را یکی از مهمترین وظایف جوانان به عنوان «طلایه‌داران انقلاب در بیانیه گام دوم» در نظر گرفته است. به همین علت، در اغتشاشات اخیر همه دستگیرشدگان را در یک دسته‌بندی قرار نداد. بلکه افرادی که بازمانده‌های عناصر ضربه خورده از جمهوری اسلامی همچون منافقان، تجزیه‌طلبان، سلطنت‌طلبان و خانواده‌های ساواکی‌های منفور یا عامل خارج هستند را از جوانانی که بر اثر هیجان ناشی از ملاحظه فضای مجازی به خیابان آمده‌اند، جدا کرده و دسته دوم مورد عفو رهبر معظم انقلاب قرار گرفتند.
۷- قطعا جریان ضدانقلاب از این دستور رهبری نگران و ناراحت است. آن‌ها در خارج از ایران با پول‌هایی که مثلث عبری‌ـ عربی‌ـ غربی در اختیارشان قرار می‌دهد، یکی از مهمترین عوامل اغتشاشات هستند، اما خودشان در خارج از کشور در عافیت کامل قرار دادند. آن‌ها همواره ناامیدی و سیاه‌نمایی را در جامعه گسترش می‌دهند و قطعا حتی از این حرکت رهبری نیز نکته منفی تبلیغ خواهد کرد، زیرا کارویژه آن‌ها چیز دیگری جز سیاه نمایی نیست.
ج- بازتاب‌ها و عکس العمل‌های رسانه‌ای – تحلیلی خارجی و داخلی
توجه به پیامد‌های این موضوع، باعث واکنش‌های متعددی در بین مخالفین و موافقین نظام و رهبری گردیده است که برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
۱- مروری بر خط رسانه‌هایی مانند سعودی اینترنشنال، رسانه ملکه و ... نشان می‌دهد که آن‌هایی که تا دیروز و برای مقابله با نظام خط تحلیلی شان مطالبه گری برای آزادی بود، به محض اقدام نظام و حکیم انقلاب به جای حمایت خط خود را عوض کرده یا اقدام به سکوت کردند یا خط تحریف و مقابله را پیش گرفتند.
۲- برخی از دیگر رسانه‌ها و افراد مختلف بیرونی، اقدام رهبری در عفو و بخشش فریب خوردگان را رفتاری توام با عقلانیت مطرح کردند. به طوری که برخی کارشناسان مخالف این رفتار را به نوعی در راستای دولت سوم یا جمهور سوم اعلام کردند. برخی نیز این گزاره را به مخاطبین خود القا کردند که سقوط نظام عملا با بخشش و عفو فریب خوردگان غیر ممکن شد و قدرت درونی نیز افزایش یافت و با وجود استحکام درونی، امکان موفقیت بیرونی امکان پذیر نیست.
۳- رسانه‌هایی مانند رویترز، گاردین، نیویورک تایمز و... تنها اقدام به بازنشر عفو و بخشش معترضان اخیر نمود که این موضوع نیز در نوع خود به نفع نظام گردید و کدسازی‌های دشمن مبنی بر مدیریت کشور به صورت دیکتاتوری را عملا بی اثر کرد.
۴- در داخل نیز طیف‌ها و افراد مختلفی از این اقدام نظام حمایت کردند و در راستای آثار مثبت این اقدام با افکار عمومی سخن گفتند؛ افرادی همچون علی مطهری، غلامحسین کرباسچی، محسن هاشمی‌رفسنجانی، محمدعلی ابطحی رئیس دفتر خاتمی، حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق و ... این اقدام را در راستای ترمیم شکاف اجتماعی، تحلیل و ارزیابی نمودند.
د- آثار و پیامد‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عفو بزرگ رهبری
موافقت رهبری با عفو و بخشش فریب خوردگان اغتشاشات اخیر دارای پیامد‌های مختلفی است که در ابعاد داخلی و خارجی قابل لمس و توجه است:
۱- امید آفرینی و تقویت همبستگی
کارکرد رسانه‌ای دشمن که در قالب جنگ شناختی قابل توجه است، به اندازه‌ای بود که متاسفانه باعث فریب عده‌ای از جوانان و حتی افراد سن بالا شد. در واقع فتنه اخیر که یک جنگ تمام عیار بود، به نحوی پیشرفت که افراد مختلفی که با مشکلات و کمبود‌هایی مواجه بودند را علیه امنیت کشور شوراند. این مساله باعث دستگیری تعداد زیادی گردید که در انتها نیز مورد عفو و بخشش رهبری قرار گرفت. رفتار هوشمندانه و دقیق رهبری باعث شد که با آگاه سازی این افراد، از هزینه زایی بیشتر نسبت به بیت المال جلوگیری شود و از طرفی هم اجازه ایجاد و تشکیل سیاهی لشکر نیز به دشمن در داخل داده نشود. به عبارتی این موضوع امید بخشی به جامعه و اقشار اجتماعی و نیرو‌های سیاسی را بشدت تقویت کرد؛ بنابراین مهمترین پیامد مثبت عفو گسترده رهبری در حوزه داخلی بوجود آمدن انسجام و امید در بین افکار عمومی بود. این رویکرد موجی از همبستگی ملی را بوجود آورد و در عین حال اجازه تشکیل هسته‌های ضد انقلاب بصورت زیرین را نیز داد و دیگر هسته‌های فعال را بی اثر کرد. به عبارتی این موضوع باعث تقویت انسجام ملی و افزایش ضریب امنیت ملی با خنثی سازی تبلیغات وسیع دشمنان گردیده است.
۲- جلوگیری از عادت به بزهکاری در اثر ماندگاری زیاد در زندان
از طرفی بررسی‌ها نشان می‌دهد که معمولا افرادی که در زندان هستند، ممکن است که از خطای خود پیشمان شوند، ولی این به معنای آن نیست که این افراد در مسیر درستی در زندان قرار خواهند گرفت چراکه ممکن است در اثر ماندگاری زیاد در زندان به برخی از بزهکاری دیگر عادت کنند که در نتیجه، آثار آن سال‌ها جامعه را درگیر خواهد کرد؛ بنابراین عفو رهبری بهترین انتخاب برای جلوگیری از این مشکل است؛ و از طرفی افرادی که در طول فتنه اخیر دچار خطای محاسباتی شده اند، به نوعی آثار تربیتی در فرد خاطی خواهد داشت و رشته الفت و دوستی بین هم نوعان و آحاد جامعه را تقویت خواهد کرد.
۳- خنثی‌سازی جنگ تبلیغاتی و فریب رسانه‌ای دشمن
برنامه‌ریزی دشمن در جریان جنگ هیبریدی اخیر به نحوی بود که در صورت بروز آشوب و اغتشاش در میدان از طرف فریب خوردگان همان نفعی را می‌برد که ممکن بود از طریق زندانی شدن و بازداشت آن‌ها ببرد. مخالفین، معاندین و تجزیه طلبان بیرونی با کد دهی سرویس‌های اطلاعاتی کشور‌های غربی، به وجود زندانیان زیاد در داخل، به ادامه رفتار خود در دشمنی با جمهوری اسلامی ایران امیدوار می‌شدند.
۴- از بین بردن انگاره بیشینه‌سازی طرفداران سلطنت‌طلبان و ضد انقلاب
تعداد بازداشت‌های اخیر به سلطنت طلبان و معاندین این فرصت را می‌داد که به مخاطبین خود القا کنند که آن‌ها دارای بیشترین طرفدار می‌باشند که بخش زیادی از آن‌ها در زندان‌های حکومت هستند. بدون شک نتیجه گیری این مدلی باعث پذیرش آن در بین افکار عمومی بخصوص در داخل کشور می‌شد. اقدام راهبردی رهبر معظم انقلاب اسلامی، انسجام دشمنان نظام را مختل کرد و حلقه وصل بین سرکرده‌های گروه‌های مختلف مخالف را برای القا و تبلیغات و تاثیرگزاری بر افکار عمومی مبنی بر بیشینه نمایی طرفداران خود قطع نمود.
۵- تغییر در فرایند ادراک‌سازی و نوع تحلیل
نوع رفتار نظام مبنی بر عفو تعداد زیادی از آشوب گران فتنه اخیر باعث تغییر نوع تحلیل و ادراک ذهنی دوستان و دشمنان نظام در بیرون گردید. به طوری که در جریان جنگ رسانه‌ای دقیق و شبانه روزی دشمن، بسیاری تصور می‌کردند که کار نظام تمام شده است و براندازی در ایران به سمت نتیجه دهی است. اما اقدام نظام مبنی بر بخشش و عفو، موضوع قدرت و استحکام درونی نظام را به همگان مخابره کرد و شرایط و نوع تحلیل و ادراک ذهنی جهان را تغییر داد و سال‌ها تلاش و کدگذاری دشمن مبنی بر سقوط از درون را تغییر داد.
۶- ضربه به انسجام بیرونی مخالفین، معاندین و سلطنت‌طلبان
این اقدام نظام و تلاش برای تعمیم آن به فریب خوردگان بیرونی که مورد تاکید دولت سیزدهم است، باعث خواهد شد که انسجام بیرونی مخالفین، معاندین و سلطنت طلبان بهم بریزد و موجی از ناامیدی در بین آن‌ها ایجاد شود. در صورت موفقیت دولت مبنی بر بازگرداندن تعدای از افراد ورزشکار، بازیگر و ... می‌توان گفت که فعالیت ۴۴ ساله سلطنت طلبان، منافقین و ... با شکست سنگینی مواجه خواهد شد و این گزاره در بین همه طرفداران بیرونی آن‌ها نمود عینی و ملموسی خواهد داشت. البته رصد برخی اظهار نظر مخالفین بیرونی نشان از تحقق این وضعیت می‌باشد.
۷- تغییر مسیر انسداد و سیاه‌نمایی وضعیت کشور به آینده روشن
طی هفته‌های اخیر نکته تمرکز جبهه دشمن و پیاده نظام رسانه‌ای آن، سیاه نمایی و تصویر سازی یک چهره خشن از نظام اسلامی برای مردم و برجسته سازی انسداد سیاسی و اجتماعی و ترسیم بن بست نمایی در مسیر انقلاب و آینده ایران برای همه اقشار اجتماعی بخصوص جوانان بود که با اقدام اخیر رهبری چشم انداز مثبتی از وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران را نشان داد و برنامه ریزی براندازان برای آینده ایران را نقش بر آب کرد.
۸- رشد فضایل اخلاقی جامعه
از دیگر آثار مهم رفتار حکیم انقلاب می‌توان به رشد معنوی و فضایل اخلاقی در جامعه اشاره کرد. ترویج عملی روحیه عفو و بخشش در جامعه و فرهنگ سازی برای این امر حسنه الهی و ارتقای جایگاه فضایل اخلاقی، در آثار مهم معنوی اقدام بزرگ رهبر معظم انقلاب می‌باشد. عفو گسترده رهبری را می‌توان در قالب نگاه پدرانه ایشان به جوانان کشور، وجود روحیه بالای معنویت در رهبری و از نتایج گرانسنگ وجود ولایت فقیه در راس امور تجزیه و تحلیل نمود.
۹- رشد سرمایه اجتماعی و بازآفرینی اعتماد عمومی
رشد سرمایه اجتماعی و بازآفرینی اعتماد عمومی از جمله دیگر آثار و پیامد‌های مثبت و مهم عفو رهبری است. هدف‌گذاری برای ایجاد فاصله و شکاف بین مردم با ارزش‌های انقلاب اسلامی و نظام اسلامی و ایجاد فاصله بین حاکمیت و مردم، تحت عناوین مختلف، بخش مهمی از کارکرد دشمن در طول سال‌های گذشته بوده است. محور شیطانی عبری- غربی- عربی بر این تصور و پندار بود که هر چه فاصله بین امت با امام جامعه افزایش پیدا کند و ضریب اعتماد عمومی پایین آورده شود، به همان اندازه در پیاده سازی نقشه‌های شوم خود موفق خواهد بود. از این رو اقدام مقام معظم رهبری در جهت خلاف خواست و برنامه دشمن بود و منجر به افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی شد و روند فاصله گذاری بین مردم با نظام و حاکمیت را متوقف کرد.
۱۰- تمرکز نظام برای حل مسئله نه جمع شدن مسئله
یکی از شرایط اصلی در گذر از مشکلات و معضلات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تلاش برای فهم و حل مسئله به جای از بین بردن صورت مسئله است و نه صرفا تلاش برای جمع شدن معضل و مسئله از کف خیابان. این رویکرد در ماندگاری و استحکام بخشی به نظام اسلامی کمک شایانی خواهد کرد. از این رو می‌توان رفتار حکیمانه رهبر انقلاب را تلاشی برای حل مسئله با رویکرد محبت و رافت اسلامی و دلسوزی نسبت به جوانان قلمداد کرد. در واقع می‌توان اقدام نظام را ارسال پیام مثبت به جامعه و اغتشاشگران و معترضان دانست مبنی بر اینکه باب گفتگو و حل مسائل به صورت مسالمت آمیز وجود دارد و نیازی به اغتشاش نیست.
همچنین می‌توان به این فهرست، آثار و پیامد‌های دیگری را به شرح زیر افزود:
۱- آثار تربیتی در فرد خاطی.
۲- رشته الفت و دوستی بین هم نوعان و آحاد جامعه.
۳- بخشش هنگام توانمندی بر انتقام و مجازات، از وسیع‌ترین ابواب تربیت الهی
۴- ترویج عملی روحیه عفو و بخشش در جامعه و فرهنگ سازی برای این امر حسنه الهی.
۵- کاهش و ترمیم شکاف‌های فرهنگی و فکری و ایجاد فضای صمیمی در جامعه.
۶- در اغتشاشات اخیر با وجود اینکه نکته تمرکز دشمن بر رهبری و بیشتر شعار‌ها علیه رهبری بود. ایشان با بزرگواری با عفو گسترده از حق خویش گذشتند و شعار دهنده‌ها را بخشیدند.
۷- تقویت همبستگی و همدلی بین احاد جامعه.
۸- ارسال پیام مثبت نظام سیاسی و حاکمیت به جامعه و اغتشاشگران و معترضان مبنی بر اینکه باب گفتگو و حل مسائل به صورت مسالمت امیز وجود دارد و نیازی به اغتشاش نیست و این ظرفیت در درون نظام سیاسی وجود دارد
۹- تفکیک در عالم نظر و عمل میان طراحان و جاسوسان و معاندین قسم خورده انقلاب با فریب خوردگان.
۱۰- کاهش اثرگذاری تبلیغات و تحریکات جبهه دشمن بر نسل جوان و نوجوان.
۱۱- موجبات آرامش روانی و امنیت روانی جامعه و بویژه خانواده‌هایی که فرزندانشان در بازداشت بوده‌اند.
۱۲- خنثی‌سازی جنگ روانی و جنگ شناختی دشمن در راستای تخریب جایگاه، ولی فقیه و رهبری نظام.
مهمترین پیام این اقدام عفو و بخشش گسترده حضرت آقا می‌تواند این باشد که همه نهاد‌ها و کارگزاران نظام در هر سطوحی باید نسبت به ترمیم شکاف‌ها و فاصله‌های برساخته شده توسط دشمن اقدام نمایند و فاصله‌ها را از بین ببرند.
نتیجه‌گیری:
نکته اول: عفو گسترده بسیاری از متهمین و محکومین اغتشاشات اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب در مقطع زمانی خاصی اتفاق افتاد که پیام اقتدار و قدرت را به مخالفین و پیام امیدآفرینی را به دوستان مخابره کرد. به طوری که این فرمان در زمانی اعلام شد که نه تنها حاکمیت در موضع ضعف قرار نداشت و بلکه فراخوان‌ها و گزارش‌های تحریک‌کننده و مکرر رسانه‌های محور شیطانی عبری- غربی- عربی نیز راه به جایی نبرده بود؛ بنابراین این اقدام پدرانه و حکیمانه رهبری نشان داد که نظام و رهبری نه از روی ضعف بلکه از روی قدرت و اقتدار دست به چنین حرکت تاریخی زده است. از طرفی این حرکت پیام بین‌المللی مهمی نیز داشت که فضای ایران آرام است و نمی‌توانید به کف خیابان‌ها دل ببندید؛ و تنها از طریق تعامل و مذاکره می‌توان با جمهوری اسلامی ایران سخن گفت. مواضع اخیر افرادی مانند رابرت مالی، اعتراف چهره برانداز مصی علی‌نژاد به ناامید شدن کاخ الیزه و کاخ سفید، اعزام وزیر خارجه قطر برای مذاکره مجدد و ... از جمله مسائل عینی برای تحلیل این گزاره است.
نکته دوم: قطعا هدف نظام از برخورد با این افراد، بازدارندگی در مقابل ایجاد ناامنی و اغتشاش بوده است و قطعا بازدارندگی با انتقام گرفتن متفاوت است لذا حال که بازدارندگی پدید آمده است و فضای جامعه رو به آرامی رفته است می‌توان به جای برخورد با قوه قهریه مسیر بخشش و محبت را پیش گرفت.
نکته سوم: برخورد نظام با معترضین از دریچه رافت اسلامی و عفو پدرانه رهبری، باعث تقویت اعتماد عمومی و امید به آینده را در کشور زنده کرد. به عبارتی در شرایطی که فاصله گذاری بین مردم با انقلاب اسلامی با عناوین مختلف، بخشی از کارکرد دشمن در طول سال‌های گذشته بوده است و تصور محور شیطانی عبری- غربی- عربی براین است که هر چه فاصله بین مردم با نظام افزایش پیدا کند و ضریب اعتماد عمومی پایین آورده شود، به همان اندازه می‌تواند به موفقیت‌های نا امن سازی و بی ثبات سازی ایران دست یابد. از این رو اقدام اخیر نظام سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی را افزایش داد و روند فاصله گذاری بین مردم با نظام و رهبری را متوقف کرد.
۱۴۰۱/۱۱/۲۴