روز دوشنبه ۱۲ تیر ماه ناصر کنعانی سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه به باکو برای شرکت در نشست جنبش عدم تعهد، با اشاره به نقش مهم و اثرگذار جنبش در حوزه‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی گفت که در گفت‌وگوی چهارم تیرماه وزرای خارجه ایران و جمهوری آذربایجان، «جیحون بایراموف» بر ضرورت مشارکت ایران در عالی‌ترین سطح در این اجلاس تأکید داشته و با توجه به اهمیتی که ایران برای این سازمان قائل است و اهمیت روابط دوجانبه با آذربایجان و در پاسخ به دعوت بایراموف، امیرعبداللهیان در نشست باکو شرکت خواهد کرد. یک روز قبل از آن هم در ۱۱ تیر ماه «رضا نجفی» معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه برای شرکت در نشست کارشناسان ارشد در رأس هیأتی به باکو سفر کرده بود.
کنعانی با اعلام اینکه امیرعبداللهیان با همتای آذربایجانی خود در این سفر هم دیداری دوجانبه خواهد داشت و دیدارهای دیگری هم در حاشیه این نشست برگزار خواهد شد، عنوان کرد که فضا به نحو قابل توجه و ملموسی مثبت است و سفر وزیر خارجه و دیدارها و گفت‌وگوهایش در باکو می‌تواند شتاب بیشتری به این روند مثبت و رو به رشد در روابط دو کشور بدهد.
در نهایت حسین امیرعبداللهیان سه‌شنبه شب در رأس هیأتی وارد باکو شد و پس از ورود در توئیتر نوشت: برای شرکت در اجلاس وزرای امور خارجه جنبش عدم تعهد به جمهوری آذربایجان سفر کردم. جنبش عدم‌تعهد با توجه به تنوع کشورهای عضو، یک ظرفیت ویژه در تقویت چندجانبه‌گرایی و هم‌اندیشی برای حل چالش‌های جدید جهانی است. رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین این سفر را فرصتی برای پیگیری و توسعه سیاست همسایگی در منطقه خواند.
نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد (نم) صبح چهارشنبه ۱۴ تیر ماه در مرکز همایش‌های باکو با سخنرانی الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان رسما افتتاح شد. این نشست با عنوان «جنبش عدم تعهد: متحد و استوار در مواجهه با چالش‌های نوظهور» چهارشنبه و پنجشنبه ۱۴ و ۱۵ تیر ماه به طول انجامید.
جنبش عدم تعهد که در حال حاضر ۱۲۰ عضو دارد، در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد و فضای دو قطبی حاکم بین غرب و شرق با هدف وحدت بین کشورهایی که نه در اردوگاه کمونیسم و نه در اردوگاه سرمایه‌داری (امپریالیسم) قرار داشتند، تشکیل شد که با پایان یافتن دوران جنگ سرد، هم اکنون اعضای این جنبش را اکثر کشورهای در حال توسعه تشکیل می‌دهند. نخستین تلاش برای ایجاد همگرایی بین کشورهایی که بعدها به غیرمتعهدها معروف شدند، در سال ۱۹۵۵ در کنفرانس باندونگ در شهر باندونگ اندونزی انجام شد. «جواهر لعل نهرو»، «جمال عبدالناصر» و «سوکارنو» روسای وقت حکومت کشورهای هند، مصر و اندونزی در این اجلاس اندیشه تشکیل چنین سازمانی را مطرح کردند. در ۱۹۶۱ اولین اجلاس سران عدم تعهد با حضور «مارشال تیتو» رهبر یوگسلاوی، «قوام نکرومه» رهبر غنا، «جمال عبدالناصر» رئیس جمهور مصر، «جواهر لعل» نهرو نخست وزیر هند و «سوکارنو» رهبر استقلال اندونزی در کنفرانسی که در شهر بلگراد در کشور یوگسلاوی برگزار شد و این سازمان موجودیت خود را اعلام کرد.
ایران که به دلیل عضویت در پیمان نظامی مرکزی سنتو از عضویت در جنبش عدم تعهد محروم مانده بود، در سال ۱۹۷۹ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت این جنبش در آمد. درخواست عضویت ایران در کنفرانس ششم در هاوانا پایتخت کوبا در سال ۱۹۷۹ به عنوان هشتاد و هشتمین عضو مورد تصویب قرار گرفت.
مهم‌ترین رکن جنبش، اجلاس سران است که هر سه سال یک بار در پایتخت یکی از کشورهای عضو برگزار می‌شود. رئیس کشوری که اجلاس در آن برگزار می‌شود، به مدت ۳ سال ریاست جنبش را برعهده خواهد داشت. جمهوری اسلامی ایران در شهریور ماه ۱۳۹۱ میزبان شانزدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران بود. هفدهمین نشست سران اواخر شهریور ۱۳۹۵ در جزیره مارگاریتای ونزوئلا برگزار شد. ریاست جنبش سه ساله است، ولی در پی تحولات در ونزوئلا، ریاست ایران بر این جنبش چهار سال به طول انجامید.
جنبش عدم تعهد دارای ۱۹ عضو ناظر شامل آرژانتین، ارمنستان، بوسنی و هرزگوین، برزیل، چین، کاستاریکا، کرواسی، السالوادور، قزاقستان، قرقیزستان، مکزیک، مونته‌نگرو، پاراگوئه،روسیه، صربستان، تاجیکستان، اروگوئه و اوکراین و واتیکان است و ۱۰ سازمان نیز عضو ناظر این جنبش هستند که از آن جمله می‌توان به اتحادیه آفریقا، اتحادیه عرب، سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی اشاره کرد.
امیرعبداللهیان در محل اجلاس با برخی همتایان خود از جمله «هاکان فیدان» همتای ترکیه‌ای و «دنیس مونکادا» وزیر خارجه نیکاراگوئه دیدار و احوالپرسی کرد و پس از آن هم به دیدار الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان رفت.
در این دیدار جیحون بایراموف وزیر خارجه جمهوری آذربایجان، رضا نجفی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، علیرضا حقیقیان دستیار وزیر و مدیرکل اوراسیای وزارت خارجه، سید عباس موسوی سفیر ایران در باکو، محمدصادق فضلی مشاور وزیر و مدیرکل وزارتی و عبدالله نکونام قدیری معاون سخنگو و مدیرکل دیپلماسی رسانه‌ای وزارت امور خارجه نیز حضور داشتند.
این نخستین دیدار امیرعبداللهیان با الهام علی‌اف بعد از حمله مسلحانه به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران بود. هفتم بهمن ۱۴۰۱ در پی حمله یک فرد مسلح با انگیزه شخصی به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران یکی از کارمندان این سفارتخانه کشته و دو نفر دیگر مجروح شدند. پس از آن دولت این کشور اقدام به تخلیه سفارت این کشور در تهران و بازگرداندن دیپلمات‌های خود به باکو کرد. البته سرکنسولگری این کشور در تبریز همچنان باز است. در این مدت تماس‌های تلفنی بین وزرای خارجه دو کشور برقرار بود. البته در این دوران شاهد اظهارات غیرسازنده‌ای از سوی برخی مقامات جمهوری آذربایجان بودیم که با پاسخ ایران همراه بود.
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران اول دی ماه ۱۴۰۰ نیز سفری یک روزه به باکو داشت. وی در این سفر دوجانبه و رسمی با الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان نیز دیدار و گفت‌وگو کرده بود.
رئیس جمهور آذربایجان در دیدار روز چهارشنبه ۱۴ تیرماه امیرعبداللهیان با بیان اینکه این کشور هرگز اجازه نخواهد داد از خاکش تهدیدی علیه منطقه و ایران صورت گیرد، گفت: به دنبال رفع انسداد کریدورهای مواصلاتی در منطقه هستیم. وی همچنین گفت که این کشور به وجود مسیرهای تاریخی ایران در منطقه پایبند است.
امیرعبداللهیان همچنین در این دیدار از فعالیت دیپلمات‌های جمهوری آذربایجان در جمهوری اسلامی ایران استقبال کرد.
طرفین در این دیدار با اشاره به تکمیل روند تحقیقات پرونده مهاجم به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، در خصوص نحوه فعال سازی سفارت جمهوری آذربایجان در تهران گفت‌وگو کردند.
* اشد مجازات در انتظار عامل حمل به سفارت جمهوری آذربایجان
بعد از آن امیرعبداللهیان در جمع خبرنگاران به تشریح گفت‌وگوهای انجام شده با الهام علی‌اف پرداخت و گفت: اشد مجازات در انتظار عامل حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران و هر طرفی است که در این اقدام جنایتکارانه نقش داشته است.
وی افزود: امنیت جمهوری آذربایجان را امنیت منطقه و امنیت ایران می‌دانیم و در خصوص حادثه‌ای که در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران رخ داد که ما را متعجب و متاسف با رئیس جمهور گفت‌وگو کردم و همانطور که روز گذشته سخنگوی قوه قضائیه ایران اعلام کرد پرونده رسیدگی به اقدام مسلحانه ضارب در سفارت جمهوری آذربایجان در تهران مراحل تحقیقاتی خودش را کامل کرده است.
* ستایشی: پرونده همچنان همان یک متهم را دارد
به گزارش فارس، مسعود ستایشی سخنگوی قوه قضائیه روز سه‌شنبه ۱۳ تیر ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران درباره پرونده حمله به سفارت آذربایجان بیان کرد: متاسفانه حمله‌ای در بهمن ماه به سفارت آذربایجان در تهران صورت پذیرفت که حادثه‌ای غیرمنتظره و رخدادی تلخ بود. از این رو مقامات قضائی، سیاسی و امنیتی کشور از بدو امر همواره تأکید داشتند که با عامل اصلی این حمله و یا افرادی دیگری که ذی نقش بودند، برخورد قاطع شدید و قانونی صورت بپذیرد.پس از تحقیقات گسترده، تأکید شد که ابعاد مختلف پرونده روشن و پرونده با همکاری دولت آذربایجان منجر به صدور حکم شود. باکسانی که امنیت داخلی کشور را مخدوش کند، برخورد عبارت آموز خواهیم داشت. وی گفت که همچنان پرونده همان یک متهم را دارد.
وزیر خارجه همچنین در جمع خبرنگاران گفت: با رئیس جمهور و مقامات جمهوری آذربایجان اتفاق نظر داریم که مسیر تاریخی و کریدور راه‌آهنی که از ایران می‌گذرد به سرعت فعال شود. کریدور ریلی ارس کریدور مورد توافق ماست که به دستور آقای رئیسی عملیات اجرایی آن بزودی شروع خواهد شد و امیدواریم ظرف یک سال بهره‌برداری آن انجام شود. این کریدور نقش اصلی را در اتصال آذربایجان به نخجوان بر عهده دارد.
وزیر امور خارجه همچنین در توئیتر با بیان اینکه دیداری سازنده، مفصل و ثمربخش با رئیس جمهور آذربایجان داشتم، گفت: انتظار می‌رود نتایج این گفت‌وگو فصل جدیدی در روابط ۲ کشور گشوده و دشمنان و بدخواهان را مایوس کند.
* سخنرانی در جنبش عدم تعهد
رئیس دستگاه دیپلماسی بعدازظهر چهارشنبه در نشست جنبش عدم تعهد به ایراد سخنرانی پرداخت. محکومیت حملات رژیم صهیونیستی به اردوگاه جنین، محکومیت هتک حرمت قرآن کریم، تشکیل دولت فراگیر متشکل از همه اقوام راه‌حل افغانستان است، لزوم خاتمه جنگ در اوکراین از جمله مواردی بود که امیرعبداللهیان در سخنرانی خود به آن پرداخت و همچنین تصریح کرد: جنبش عدم تعهد بر موضع اصولی خود در تأکید بر لزوم از بین بردن کامل و فوری سلاح‌های هسته‌ای در جهان اصرار ورزد.
وزیر خارجه همچنین با تأکید بر اینکه روحیه «همبستگی و اتحاد» و «عدالت و استقلال»، همواره اصلی‌ترین هدف جنبش عدم تعهد بوده است، افزود: دولت جمهوری اسلامی ایران که «سعادت انسان در کل جامعه بشری را آرمان خود می‌داند» و سیاست خارجی‌اش از جمله بر «نفی هرگونه سلطه‌جویی و سلطه‌پذیری» و «عدم تعهد در برابر قدرت‌های سلطه‌گر» استوار است، اهمیت ویژه‌ای برای آرمان‌های جنبش قائل بوده و در ادامه نقش فعال خود در تحقق اهداف عدم تعهد، آماده است فعالانه در تلاش‌های جنبش برای ساختن جهانی نو مشارکت کند.
* رایزنی‌ها در حاشیه نشست
حسین امیرعبداللهیان همچنین چهارشنبه ۱۴ تیر ماه و در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد با «شیخ سالم عبدالله الجابر الصباح» وزیر امور خارجه کویت دیدار و در خصوص موضوعات مورد علاقه دو کشور به گفت‌وگو و تبادل نظر پرداخت. وزیر خارجه کویت در این دیدار بر توسعه روابط ۲ کشور در حوزه‌های مختلف تأکید کرد.
* نشست کمیته فلسطین
شرکت و سخنرانی در نشست کمیته فلسطین جنبش عدم تعهد از دیگر برنامه‌های امیرعبداللهیان در حاشیه نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در باکو بود، وی با بیان اینکه هرگونه تعامل دولت‌های عضو جنبش عدم تعهد با رژیم صهیونیستی را به شدت محکوم می‌کنیم، گفت: جمهوری اسلامی ایران هرگز هیچ اقدام یا سندی را که به صراحت یا به طور ضمنی این رژیم اشغالگر را به رسمیت بشناسد، تایید نخواهد کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همچنین با وزیر خارجه مالزی دیدار و گفت‌وگو کرد. «زمبری عبدالقادر» وزیر امور خارجه مالزی در دیدار با حسین امیرعبداللهیان در باکو بر آمادگی این کشور برای بررسی راه‌های ارتقای همکاری‌های فیمابین تأکید کرد.
امیرعبداللهیان با «سرگئی آلینیک» وزیر خارجه بلاروس دیدار و درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی به گفت‌وگو پرداخت. دو وزیر خارجه در این دیدار با مرور نقشه راه تدوین شده به دنبال دیدار اخیر روسای جمهور ایران و بلاروس در تهران، در زمینه توافقات انجام شده و نحوه پیگیری و اقدام این توافقات گفت‌وگو کرده و بر تسریع در اجرای آنها به منظور افزایش مبادلات تجاری، انجام طرح‌های مشترک صنعتی و همکاری‌های دو کشور در حوزه حمل و نقل و ترانزیت تأکید کردند.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز پنجشنبه ۱۵ تیر ماه و در حاشیه نشست وزیران امور خارجه جنبش عدم تعهد در جمهوری آذربایجان در دیدار هیأت فلسطین به ریاست «ریاض المالکی» ضمن محکومیت شدید تهاجم هوایی و زمینی ارتش جنایتکار و اشغالگر اسرائیل به اردوگاه جنین در کرانه باختری در روزهای اخیر، اقدامات فوری و موثر متناسب با این رفتارهای ضدبشری رژیم صهیونیستی از سوی جامعه جهانی به ویژه سازمان ملل متحد را مورد تأکید قرار داد.
تأکید بر اجرای دقیق توافقنامه امنیتی ایران و عراق و ابراز خرسندی از پیشرفت روند همکاری‌های ایران و عراق هم از جمله مواردی بود که امیرعبداللهیان در دیدار با «فؤاد حسین» وزیر خارجه عراق در روز پنجشنبه به آن اشاره کرد.
وزیر امور خارجه ایران همچنین در دیدار با «فیصل المقداد» همتای سوریه‌ای در باکو بر ضرورت پیگیری توافقات انجام شده در سفر اخیر آیت‌الله رئیسی به دمشق تأکید کرد.
* ازسرگیری روابط دیپلماتیک ایران و سودان بزودی
از دیگر دیدارهای امیرعبداللهیان در باکو، دیدار با «علی الصادق علی» سرپرست وزارت خارجه سودان بعد از هفت سال و نیم قطعی روابط دو کشور بود، دو طرف در خصوص سوابق روابط گسترده ایران و سودان در دوره پیش از قطع روابط از سوی سودان به گفت‌وگو پرداختند. امیرعبداللهیان در این دیدار ضمن گفت‌وگو درباره نحوه از سرگیری قریب‌الوقوع مناسبات دیپلماتیک، ابراز امیدواری کرد امنیت و آرامش در سریع‌ترین زمان ممکن به سودان بازگردد.
سودان دی ماه ۱۳۹۴ و پس از قطع روابط عربستان سعودی با ایران در پی حمله به سفارت و سرکنسولگری عربستان در جمهوری اسلامی ایران و به تبع عربستان اقدام به قطع روابط دیپلماتیک با ایران کرد.
امیرعبداللهیان همچنین در نشست پایانی جنبش عدم تعهد در باکو شرکت کرد. وی همچنین در توئیتی با اشاره به سفرش به باکو و رایزنی‌های انجام شده، گفت که دیپلماسی پویا در جهت پیگیری تحقق منافع ملی ایران در جریان است.
سید عباس موسوی سفیر ایران در باکو نیز در توئیتر نوشت:پیشبرد همزمان دیپلماسی دوجانبه و چند جانبه و استفاده از ظرفیت سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در سفر دو روزه و پر ترافیک وزیر خارجه جمهوری اسلامی به جمهوری آذربایجان و انجام ملاقات‌ها و توافقات ثمربخش و کارگشا، گوشه‌ای از دیپلماسی فعال، پویا و متوازن دستگاه دیپلماسی را به نمایش گذاشت.
به گزارش فارس، با برگزاری نشست باکو به عنوان آخرین نشست عالیرتبه جنبش عدم تعهد در دوره ریاست جمهوری آذربایجان، شرایط برگزاری نشست سران در کامپالا به منظور انتقال ریاست جنبش عدم تعهد به اوگاندا فراهم می‌شود و اوگاندا از اوایل ژانویه ۲۰۲۴ به مدت سه سال عهده دار ریاست جنبش عدم تعهد خواهد بود. پیش از جمهوری آذربایجان نیز ونزوئلا عهده‌دار ریاست جنبش بود.
منبع: فارس