حدود یک ساعت از نیمه شب چهارشنبه ۲۱ تیر ۱۴۰۲ گذشته بود که آیت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری کشورمان در راس هیئتی عالی‌ر‌تبه، به قاره آفریقا سفر کرد.
مقصد اول رئیس کنیا بود، کشوری که در شرق قاره آفریقا قرار گرفته و پایتخت آن نایروبی است. این کشور از شمال با اتیوپی و از شمال غربی با سودان جنوبی و از غرب با اوگاندا و از جنوب غربی و جنوب با تانزانیا همسایه است. این کشور از جنوب و جنوب غربی هم به اقیانوس هند پیوند می‌خورد.
رئیس جمهور بعد از سفر به کنیا به اوگاندا رفت، کشوری که از شمال با سودان جنوبی و از غرب با جمهوری دموکراتیک کنگو و از شرق با کنیا و از جنوب با تانزانیا و از جنوب غرب با رواندا مرز مشترک دارد. این کشور آفریقایی دارای منابع طبیعی ثابت، شامل خاک حاصلخیز، بارش باران دائمی، معادن غنی و قابل ملاحظه مس و کبالت و همچنین دارای منابع بسیار بزرگ بکر و دست نخورده نفت خام و گاز است.
زیمباوه هم مقصد بعدی رئیسی خواهد بود. این کشور بین رودخانه‌های زامبزی و لیمپوپو جای گرفته که از شمال خاوری، خاور و جنوب خاوری با موزامبیک واز جنوب با آفریقای جنوبی و از باختر و جنوب باختری با بوتسوانا و از شمال و شمال باختری با زامبیا هم‌مرز است.
سفر یک رئیس‌جمهور از ایران به قاره سیاه پس از قریب به 11 سال
این نخستین سفر یک رئیس‌جمهور از ایران به قاره سیاه پس از قریب به 11 سال است و همین موضوع این سفر را دارای اهمیت بیشتری می کند.
دسترسی قاره آفریقا به کانال سوئز، تنگه جبل‌الطارق، باب‌المندب و دماغه امیدنیک، این قاره را به مرکزی برای رقابت سنگین کشورهای مختلف تبدیل کرده است.
سفر رئیسی براساس آنچه اعلام شده به منظور تقویت روابط با کشورهای دوست و همسو و در راستای تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و ایجاد زمینه‌های همکاری سیاسی و تجاری صورت می گیرد.
طبق آمار و گزارش‌ها درآمد ارزی سه کشور کنیا، تانزانیا و اوگاندا در حوزه گردشگری طبیعت به ترتیب ۱.۳ میلیارد، ۱.۴ میلیارد و ۱.۶ میلیارد دلار بوده است که رقم قابل توجهی است این موضوع و واقعیت که همزیستی مسالمت‌آمیز میان انسان و حیات وحش به طرز چشم‌گیری در آفریقا شکل گرفته و موجب کسب درآمد برای کشورهای آفریقایی شده است.
حضور ایران در اقتصاد حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا
سفر رئیسی به قاره آفریقا اگر چه در چارچوب سیاست خارجی برنامه‌ریزی شده است، اما به گفته کارشناسان و دولتمردان ابعاد و دستاوردهای اقتصادی هم در برخواهد داشت، حضور ایران در اقتصاد حدود ۶۰۰ میلیارد دلاری قاره آفریقا، که گردشگری یکی از بخش‌های مهم آن است، از ابعاد دارای اهمیت سفر هیات ایرانی و رئیس جمهور به آفریقا است.
ظرفیت های خوب آفریقا در حوزه نفت و گاز
لیلا باغبان مدیر کل آفریقای سازمان توسعه تجارت ایران می گوید: آفریقا سرشار از منابع معدنی چون سنگ های قیمتی طلا، الماس است و می‌تواند ظرفیت‌های تجاری خوبی را برای هردو کشور ایجاد کند.
وی تاکید می کند که قاره آفریقا در حوزه نفت و گاز هم از ظرفیت های خوب تجاری برخوردار است.
دولت در دو سال گذشته توجه خوبی به سیاست خارجی داشته است
محمود محمدی سفیر اسبق ایران در الجزایر و تونس درباره اهمیت سفر رئیس جمهور به سه کشور آفریقایی گفته است که زمینه‌های گسترش روابط با این کشورها به‌خوبی فراهم است ا
محمدی با تاکید بر اینکه دولت سیزدهم توجه خوبی به سیاست خارجی داشته، ادامه می دهد: در شمال، جنوب، شرق و غرب آفریقا کشورهایی مطرح و توانایی وجود دارند که می‌توانیم با این کشورها مناسبات خوبی داشته باشیم که در این زمینه دولت در دو سال گذشته توجه خوبی به سیاست خارجی داشته است و بنابراین سفر رئیس جمهور به این کشورها می‌تواند بسترساز توسعه روابط برای بخش‌های خصوصی و دولتی در آینده باشد.
سفیر اسبق ایران در الجزایر و تونس درباره منافع اقتصادی و سیاسی بهبود روابط با قاره آفریقا هم خاطرنشان کرده است: در همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران با قاره آفریقا دو نکته حائز اهمیت است؛ نخست اینکه ما از بدو پیروزی انقلاب اسلامی بهترین روابط را با این قاره برقرار کرده‌ایم. در دولت‌های مختلف استمرار روابط و برنامه‌ریزی برای گسترش و توسعه این روابط آنگونه که از جمهوری اسلامی استقبال شد انجام نگرفت و به همین دلیل حجم روابط تجاری و اقتصادی ما با آفریقا با وجود بیش از ۴ دهه رضایتبخش نیست.
انتقاد رئیس جمهور از پایین بودن سهم ایران از اقتصاد آفریقا
رئیس جمهور پیش از عزیمت به کنیا از سهم پایین ایران در اقتصاد آفریقا اعلام نارضایتی کرد و گفت که سهم ما از اقتصاد آفریقا بسیار پایین است، حجم اقتصاد آفریقا 1200 میلیارد دلار است در حالی که سهم ما یک میلیارد و دویست میلیون دلار بیشتر نیست.
رئیسی با بیان اینکه امیدوارم در این سفر در حوزه های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی گام برداریم، افزود: ارتباط با کشورهای آفریقایی از حوزه هایی است که در سیاست خارجی فعال خواهیم کرد.
امکانات گسترده‌ای برای همکاری با آفریقا وجود دارد
محمود محمدی سفیر اسبق ایران در الجزایر و تونس با تاکید بر اهمیت افزایش سهم ایران از اقتصاد آفریقا تاکید می کند: در آفریقا شرایط برای گسترش روابط و استقبال از حضور ایران بسیار مطلوب بوده اما از ظرفیت‌های این قاره برای بهره‌برداری و توسعه روابط کمتر استفاده شده است.
این کارشناس روابط بین‌الملل ادامه می دهد: البته روند فعالیت‌ها در دو سه سال اخیر تا اندازه‌ای موفقیت‌آمیز بوده است اما طراحی و تنظیم سند همکاری حداقل برای یک دهه آینده با قاره آفریقا که بتواند مدل همکاری‌های ما را ترسیم کند برای کشور مناسب باشد.
وی یادآور می شود: قاره آفریقا و به‌خصوص برخی از کشورهای ثروتمند و پیش‌روی قاره آفریقا مانند آفریقای جنوبی، الجزایر و سایر کشورهایی که دارای نفت و گاز و درآمد و سرانه بالاتری هستند خودشان سرمایه‌های انباشته‌ای داشته و روند توسعه‌ای را در دستور کار دارند. جمهوری اسلامی ایران در روند فعالیت‌های توسعه‌ای می‌تواند به این کشور کمک کند و می‌توانند صندوق‌های مشترک برای بخش‌های خصوصی تنظیم کنند تا بخش‌های خصوصی بتوانند از اعتبارات این صندوق‌ها برای توسعه و گسترش روابط استفاده کنند.
محمدی همچنین در بخش دیگری یادآور می شود: ما در سطح چندجانبه بهترین روابط را با چین و روسیه داریم و این دو کشور مانند جمهوری اسلامی ایران در قاره آفریقا بسیار تاثیرگذار هستند و با شرایط و فضایی که این کشورها ایجاد می‌کنند می‌توانند همکاری‌های تجاری و اقتصادی داشته باشیم.
وی تاکید می کند: آفریقا فرصت‌های بسیار طلایی برای آینده و نقش‌آفرینی در قاره‌های همجوار دارد. خصوصا اینکه جمهوری اسلامی ایران به لحاظ ژئوپلیتیک در شرایطی قرار دارد که می‌تواند محور تعادل و توسعه همکاری‌های سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا باشد. بنابراین اگر نگاه دقیق، کارشناسانه و ژئوپلتیک به قاره آفریقا داشته باشیم می‌بینیم که امکانات گسترده‌ای برای همکاری با این قاره وجود دارد و می‌تواند منافع کشور و سه قاره را از طریق ایران تامین کند.
تنها ۱۶درصد از تجارت آفریقا، درون‌قاره‌ای است
برمکی سفیر ایران در کنیا تاکید می کند: ۸۴ درصد تجارت آفریقا از طریق دیگر کشورها صورت می گیرد و این یعنی ظرفیت بالای تجارت با این قاره.
وی ادامه می دهد: ستون اصلی تجارت این قاره در حوزه کشاورزی و معدن است که ایران به خوبی می تواند در این دو حوزه خوش بدرخشد.
ظرفیت‌های عظیم و متنوع اقتصادی و تجاری و معادن گسترده
قاره آفریقا با پنجاه و چهار کشور از نظر تعداد کشورها، اولین قاره جهان و از لحاظ وسعت و جمعیت دومین قاره کره خاکی است. برخلاف اغلب کشورهای توسعه‌یافته که با چالش نرخ پایین رشد جمعیت مواجه هستند، نرخ رشد جمعیت در این قاره بالاتر از میانگین جهانی است.
نرخ بالای رشد جمعیت در کنار ظرفیت‌های عظیم و متنوع اقتصادی و تجاری و معادن گسترده آفریقا باعث شده است که علاوه بر کشورهای غربی که سابقه حضور استعماری در این قاره دارند، کشورهای چین، هند و ترکیه نیز سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در دو دهه گذشته به منظور افزایش مشارکت خود در توسعه اقتصادی این قاره انجام دهند.
برخی کارشناسان مسائل اقتصادی معتقدند سفر رئیس جمهور به سه کشور آفریقایی می تواند فرصتی را فراهم کند که ایران سهم بیشتری در اقتصاد حدود 600 میلیارد دلاری قاره آفریقا داشته باشد.
منبع: فارس