سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان اخیراً در سخنان خود گفت: «آمریکا تصمیم گرفته است بار دیگر گروه تروریستی داعش به صحنه بازگردد.» سؤالی که این نوشتار به آن پاسخ می‌دهد این است که نشانه‌ها و دلایل تمایل آمریکا برای بازگرداندن داعش به صحنه امنیتی غرب آسیا چیست؟
شاخصه‌های رفتاری آمریکا در بازگرداندن داعش
پیش از پرداختن به شاخصه‌های تمایل آمریکا برای بازگرداندن داعش باید به این نکته اشاره کرد که حملات داعش در هفته‌های اخیر تشدید شده است. عناصر داعشی در هفته‌های اخیر یک اتوبوس حامل نظامیان سوری را هدف قرار دادند که طی آن، دست‌کم بیست نظامی سوری جان باختند. داعش دهم مردادماه نیز در حمله‌ای تروریستی، یک کاروان نفتی سوریه را در شمال این کشور هدف قرار داد. چند روز پیش از این حمله نیز داعش دو عملیات در منطقه «السیده زینب» دمشق انجام داده بود که به دنبال آن، شش نفر شهید و ده‌ها نفر دیگر مجروح شدند. تروریست‌های داعش مسئولیت حمله روز ۲۲ مرداد به حرم شاه‌چراغ شیراز را نیز بر عهده گرفتند. این حمله نیز ۲ شهید و ۷ زخمی داشت. رصد تحولات نشان می‌دهد که حمله‌های داعش با حمایت آمریکا انجام می‌گیرد. برخی از این تحولات عبارتند از:
۱. برخی از عناصر داعش که به خصوص در سوریه حضور دارند، در اردوگاه‌هایی هستند که شماری از این اردوگاه‌ها تحت کنترل آمریکا قرار دارد. اردوگاه الهول در استان الحسکه که اصلی‌ترین مرکز نگهداری تروریست‌های داعش است از جمله این اردوگاه‌ها است.
۲. تاکنون در گزارش بسیاری از منابع محلی آمده است که ارتش آمریکا اقدام به انتقال تروریست‌های داعش از زندان‌ها به پایگاه‌های نظامی می‌کند و منابع امنیتی نیز بار‌ها گفته‌اند که آمریکا اقدام به آموزش و تجهیز عناصر داعش می‌کند تا دست به حملات تروریستی در سوریه بزنند و این‌گونه بهانه لازم برای ادامه حضور ارتش آمریکا در سوریه وجود داشته باشد.
۳. روزنامه رأی الیوم در گزارشی نوشت نیرو‌های آمریکایی طی چندین مرحله، تروریست‌های داعش را به دو منطقه انتقال دادند. آمریکایی‌ها ابتدا آنان را از طریق بالگرد به پایگاه الشدادی و میدان نفتی العمر انتقال دادند. مقصد دوم آنان، گذرگاه مرزی «سیمالکا» بود که الحسکه سوریه را از عراق جدا می‌کند. نظامیان واشنگتن، ۱۵۰ نفر از تروریست‌های خارجی داعش را در این مناطق مستقر کردند.
۴. یحیی رسول، سخنگوی فرمانده کل نیرو‌های مسلح عراق چندی پیش اظهار کرد: حدود ۲ هزار داعشی عراقی‌الاصل در زندان‌های نیرو‌های دموکراتیک سوریه (قسد) زندانی هستند. این در حالی است که به گفته مقامات کرد، حدود ۱۲ هزار مظنون داعشی از ۵۰ کشور جهان نیز در چندین زندان در مناطق تحت کنترل کرد‌ها در شمال شرق سوریه نگهداری می‌شوند. نکته قابل ذکر این است که نیرو‌های قسد تحت حمایت آمریکا هستند و کنترل مناطق شرقی سوریه نیز در اختیار آمریکا قرار دارد.
۵. محمد کریم، عضو پارلمان عراق نیز چندی قبل گفت ایالات متحده با اعمال فشار، قصد دارد به هر نحوی، اردوگاه خانواده‌های عناصر تروریستی داعش در سوریه را حفظ کرده و از بازگشت آن‌ها به کشور‌های خود جلوگیری کند.
چرایی تمایل آمریکا برای بازگرداندن داعش
سؤال مهم دیگر این است که چرا آمریکا تمایل دارد بار دیگر داعش را به صحنه منطقه غرب آسیا بازگرداند؟ در این خصوص می‌توان به دلایل زیر اشاره کرد:
۱. ممانعت از تقویت موقعیت نظام سوریه
یکی از اهداف اصلی آمریکا این است که مانع تقویت موقعیت نظام سیاسی سوریه شود. در ماه‌های اخیر روندی در سیاست خارجی سوریه آغاز شد که حاکی از بازگشت این کشور به موقعیت عادی در صحنه سیاسی غرب آسیا است. روابط عربستان و سوریه پس از روابط این کشور با کشور‌هایی نظیر امارات احیا شده و در عین حال سوریه به اتحادیه عرب نیز بازگشت و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه نیز در نشست اتحادیه عرب در عربستان حضور پیدا کرد. آمریکا از این روند ناراضی است و به نظر می‌رسد برای جلوگیری از تداوم این روند، دست به دامان داعش شده که به تعبیر دونالد ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا، ساخته دست این کشور است. «خیام الزعبی»، نویسنده سوری با انتشار یادداشتی در روزنامه الکترونیکی رأی الیوم به اهداف تحرکات آمریکایی و فعال‌سازی گزینه استفاده مجدد از داعش توسط این کشور پرداخت و نوشت «حوادثی که در شمال و شرق سوریه که در خارج مناطق تحت کنترل این کشور رخ می‌دهد، قطعاً به سود نفوذ آمریکاست. واشنگتن خواستار بی‌ثباتی و ناامنی سوریه است و با حمایت از گروه‌های تروریستی و تجزیه‌طلب در پی تحقق این مسئله است.»
۲. هدف ژئوپلیتیکی آمریکا در سوریه و عراق
یکی دیگر از اهداف آمریکا در بازگرداندن داعش به صحنه امنیتی غرب آسیا این است که آمریکا به لحاظ ژئوپلیتیکی تلاش می‌کند مانع اتصال سه کشور ایران، عراق و سوریه به هم شود. گذرگاه استراتژیک البوکمال ۴۵۰ کیلومتر با دمشق و ۳۴۰ کیلومتر با بغداد فاصله دارد. گذرگاه راهبردی البوکمال ـ القائم از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است. این گذرگاه از یک سو می‌تواند ائتلاف سه‌جانبه تهران، بغداد و دمشق را تقویت کند و از سوی دیگر این گذرگاه می‌تواند موقعیت محور مقاومت در منطقه غرب آسیا را نیز تقویت کند. به همین دلیل، آمریکا با بهره‌گیری از عناصر داعش و انجام حمله‌های تروریستی در عراق و سوریه سعی دارد مانع بهره‌گیری جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت از این گذرگاه راهبردی شود. یکی از اهداف آمریکا در باقی نگه داشتن نظامیانش در سوریه نیز همین است. «جیمز جفری» فرستاده پیشین آمریکا در سوریه با بیان اینکه نیرو‌های این کشور از سوریه خارج نمی‌شوند، اذعان کرد، «ما در التنف حضور داریم تا مسیر اصلی بین دمشق و تهران را در جنوب سوریه قطع کنیم.»
نتیجه
بازگشت داعش به صحنه امنیتی غرب آسیا موضوعی است که در ماه‌های اخیر مطرح شد. با توجه به روابطی که میان آمریکا و گروه تروریستی داعش وجود دارد، نقش آمریکا در بازگرداندن داعش به صحنه امنیتی غرب آسیا قابل مشاهده است. دو هدف اصلی یعنی ممانعت از تقویت موقعیت نظام سیاسی دمشق در مقابل مخالفان و همچنین مقابله با ایران، روسیه و محور مقاومت، علل اصلی تمایل آمریکا برای بازگرداندن داعش است. سوریه، عراق، افغانستان و برخی از کشور‌های شمال آفریقا از زمینه‌های لازم برای بازگشت داعش برخوردار هستند. نکته مهم اینکه؛ صرف‌نظر از اینکه آیا داعش در این برهه از زمان بار دیگر احیا می‌شود یا خیر، به طور کلی امکان احیای این گروه تروریستی تا زمانی که بازمانده‌های آن تحت حمایت و کنترل آمریکا قرار دارند، وجود دارد.