روز پنجشنبه ۲۶ مرداد ماه و بعد از دو ماه از سفر «فیصل بن فرحان» وزیر امور خارجه عربستان سعودی به تهران در ۲۷ خرداد ماه سال جاری، حسین امیرعبداللهیان در پاسخ به دعوت همتای خود و در نخستین سفر رسمی‌اش در رأس هیأتی راهی ریاض شد. مقصد اول ریاض و پس از آن هم جده.
رئیس دستگاه دیپلماسی پس از ورود به ریاض با حضور در محل وزارت امور خارجه عربستان سعودی مورد استقبال فیصل بن فرحان قرار گرفت و گفت‌وگویی سه ساعت و نیمه با همتای سعودی خود انجام داد. روز جمعه هم برای نخستین بار با «محمد بن سلمان» ولی‌عهد عربستان سعودی دیدار و ۹۰ دقیقه ملاقاتی صریح و بی پرده به گفته خودش داشت.
*مناسبات جدید دیپلماتیک ایران و عربستان چه زمانی کلید خورد؟
۱۹ اسفند ۱۴۰۱ بود که ایران و عربستان سعودی بعد از پنج دور مذاکره امنیتی در عراق (از فروردین ۱۴۰۰ آغاز و آخرین دور آن اردیبهشت ۱۴۰۱) و سه دور گفت‌وگو در عمان و وساطت‌های این دو کشور در نهایت در پکن به توافق رسیدند تا روابط دیپلماتیک را از سر بگیرند. توافقی که پیش زمینه آن سفر آیت‌الله رئیسی به پکن در بهمن ماه ۱۴۰۱ و هماهنگی‌های به عمل آمده از سوی «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین در سفرش به پکن و رایزنی‌های انجام شده مقامات چین با عربستان بود.
این اقدامات و از همه مهمتر وجود اراده جدی نزد مقامات ایران و عربستان عاملی شد تا این روابط به حالت عادی بازگردد.
توافقی که با حضور علی شمخانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی و «مساعد بن‌محمد العیبان» مشاور امنیت ملی عربستان سعودی و با حضور «وانگ یی» عضو دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رئیس دفتر کمیسیون مرکزی امور خارجی حزب و عضو شورای دولتی جمهوری خلق چین حاصل شد و ایران و عربستان در این بیانیه نسبت به از سرگیری روابط دیپلماتیک توافق کردند و توافق شد که حداکثر ظرف مدت دو ماه سفارتخانه‌ها و سرکنسولگری‌ها بازگشایی شود و وزرای امور خارجه دو کشور جهت اجرای این تصمیم و انجام تمهیدات لازم برای تبادل سفرا با یکدیگر ملاقات کنند.
حدود یک ماه بعد در ۱۷ فروردین ماه ۱۴۰۲ نخستین دیدار دوجانبه و رسمی حسین امیرعبداللهیان و فیصل بن فرحان وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی در پکن محقق شد. گرچه دو وزیر پیش از این در حاشیه نشست بغداد ۲ در امان پایتخت اردن گفت‌وگویی کوتاه داشتند، ولی دیدار رسمی دو وزیر در نهایت در پکن انجام شد و در بیانیه مشترکی که از سوی امیرعبداللهیان و فرحان صادر شد مقرر شد هیأت‌های فنی برای بررسی روند بازگشایی اماکن دیپلماتیک دو کشور که از دی ماه ۱۳۹۴ فعالیتشان متوقف شده بود به پایتخت‌ها سفر کنند.
در همین راستا هیأت‌ها مبادله شد و در نهایت سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض و سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده و نمایندگی دائم ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در روزهای سه‌شنبه ۱۶ خرداد و چهارشنبه ۱۷ خردادماه ۱۴۰۲ به صورت رسمی بازگشایی شد. سفارت عربستان در تهران هم در هتلی در تهران فعالیت خود را در ۱۲ مرداد آغاز کرد و سرکنسولگری این کشور در مشهد هم در یکی از هتل‌های مشهد فعالیتش شروع شد تا بعد از مهیا شدن ساختمان‌های قبلی به مکان جدید نقل مکان کنند.
وزرای خارجه دو کشور برای دومین بار در کیپ تاون و در حاشیه نشست دوستان بریکس ملاقات کردند و ۲۷ خرداد ماه نیز حسین امیرعبداللهیان در تهران میزبان همتای سعودی بود. امیرعبداللهیان در این دیدار با اشاره به دو دیدار و گفت‌وگوی مشترک قبلی دو وزیر در پکن و کیپ تاون، سفر وزیر خارجه عربستان به تهران را گامی مثبت در مسیر تکمیل گام‌های درست قبلی دو کشور برای پیشبرد و گشایش صفحه جدیدی در روابط دو کشور همسایه و مسلمان دانست. وزیر خارجه ایران از گشایش سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض و سرکنسولگری و نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده ابراز خرسندی کرد و با تشکر از مساعدت‌ها و تسهیلات فراهم آمده توسط طرف عربستانی در این رابطه، گشایش قریب الوقوع سفارت عربستان در تهران و سرکنسولگری این کشور در مشهد را زمینه ساز تسهیل روابط دو ملت مسلمان و پیگیری‌ها و هماهنگی‌های مشترک بین دو دولت خواند.
فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان نیز در این دیدار با تشکر از دعوت رسمی به عمل آمده و استقبال گرم طرف ایرانی، بر عزم کشورش برای توسعه روابط با جمهوری اسلامی ایران و گشایش صفحه‌ای جدید در روابط دو کشور تأکید کرد. وی ازسرگیری روابط رسمی ایران و عربستان و تقویت روابط سازنده دو کشور را علاوه بر خیر و برکت برای دو ملت، دارای نتایج و آثار مثبت برای کشورهای منطقه دانست.فیصل بن فرحان همچنین سفر متقابل امیرعبداللهیان به ریاض در آینده نزدیک را فرصت مناسبی برای تکمیل مشورت‌ها و رایزنی‌های مشترک در زمینه‌های مورد علاقه از جمله مسائل دوجانبه خواند. وی همچنین با اشاره به دعوت رسمی قبلی پادشاه کشورش از رئیس جمهور ایران برای سفر به عربستان، بر آمادگی کشورش برای استقبال از ایشان و انجام این سفر در آینده نزدیک تأکید کرد.
وزیرخارجه عربستان در نشست خبری با همتای ایرانی گفت: من دیداری هم با رئیس جمهور ایران خواهم داشت تا سلام گرم پادشاه و آقای بن سلمان را به ایشان ابلاغ کنم و مایل هستیم که ایشان دعوت به عربستان را بزودی پاسخ دهند. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در نشست خبری با همتای سعودی گفت: مراحل اداری برای استقرار سفرای ایران و عربستان در پایتخت‌ها در حال انجام است.
فیصل بن فرحان همانگونه که گفته بود به دیدار آیت‌الله رئیسی هم رفت. وزیر خارجه عربستان سعودی در این دیدار با ابراز خرسندی از برقراری روابط دو کشور مسلمان و سفر به تهران، اظهار داشت: ما در یک مرحله طلایی قرار داریم که باید قدر آن را بدانیم و همکاری با جمهوری اسلامی ایران زمینه بهره‌مندی از این شرایط را برای طرفین و منطقه فراهم می‌کند.
حسین امیرعبداللهیان ۲۷ تیر ماه در گفت‌وگویی از استقرار سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران در ریاض در روزهای آینده خبر داد و گفت: سفیر ما در روزهای آینده در ریاض مستقر می‌شود، الان سرپرست در آنجا داریم، امسال حج خوبی را توانسته‌ایم برگزار کنیم. اگر ایرادات جزیی هم در کار پیش آمد، با یک پیام من و وزیر امور خارجه عربستان سعودی، سعودی‌ها وارد کار شدند و اگر مانعی بود به سرعت برطرف کردند. حتی ما در حج شاهد بودیم که بعضی جریاناتی که در داخل عربستان مایل نیستند روابط ایران و عربستان وضعیت خوبی داشته باشد، جا‌هایی می‌خواستند کارشکنی‌هایی کنند. در تماس‌های مستقیم بین خود من و جناب آقای نواب و مسؤولان حج و زیارت و مقامات عربستان سعودی، توانسته‌ایم از هرگونه چالشی در بحث‌های مربوط به حج به خوبی عبور کنیم.
* در سفر اخیر امیرعبداللهیان در عربستان چه گذشت؟
امیرعبداللهیان پیش از این از سوی همتای سعودی خود برای سفر به عربستان سعودی دعوت شده بود و ناصر کنعانی روز دوشنبه ۲۳ مرداد ماه اعلام کرده این سفر بزودی انجام می‌شود و حسین امیرعبداللهیان نیز همان روز (دوشنبه ۲۳ مرداد ماه) در پاسخ به سؤال خبرنگار خبرگزاری فارس درباره زمان دقیق سفرش به ریاض و در پاسخ به سؤالی درباره طولانی شدن استقرار سفرای ایران و عربستان در پایتخت‌ها گفت: طولانی شدن استقرار سفرا در پایتخت‌ها به یک موضوع ساده ربط دارد. در جهان عرب بعد از عید فطر و قربان یک تعطیلات طولانی دارند. به دلیل گرمای شدید در منطقه و تابستان، تعطیلات تابستانی برخی از کشورها با تعطیلات عید قربان پیوند پیدا کرده است. پروسه اداری سفیر عربستان در عمان که برای تصدی این سمت در تهران معرفی شده، انجام شده است و طی روزهای آینده هر دو سفیر مستقر می‌شوند. سفیر ما در سفر من در روزهای آینده به ریاض به محل ماموریت می‌رود و ماموریت خود را رسما شروع خواهد کرد و سفیر عربستان هم بزودی به ایران می‌آید و مستقر می‌شود. وزیر خارجه یادآور شد: الان کادرهای دیپلماتیک ما در دو کشور مستقر هستند و همه خدمات کنسولی و اقدامات سیاسی لازم بین دو کشور انجام می‌شود.
در ادامه این رایزنی‌ها حسین امیرعبداللهیان پیش از ظهر پنجشنبه ۲۶ مرداد ماه در رأس هیأتی عازم عربستان شد و بعدازظهر همان روز در ریاض با فیصل بن فرحان دیدار کرد.
وزیر خارجه عربستان در دیدار امیرعبداللهیان با بیان اینکه منتظر سفر رئیس جمهور ایران به ریاض هستیم، گفت: همه وزارتخانه‌های دولتی عربستان موظفند که زمینه موفق این سفر را فراهم کنند. امیرعبداللهیان نیز در این دیدار آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای فعال سازی کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی دو کشور را اعلام کرد. تشکیل شورای هماهنگی روابط دوجانبه به ریاست وزرای خارجه دو کشور، از دیگر مباحث مورد توجه و مشورت وزرای خارجه دو کشور به عنوان یکی از راه‌های سرعت بخشیدن به مناسبات دو کشور بود.
وزرای خارجه پس از آن به میان خبرنگاران آمدند و به تشریح رایزنی‌های انجام شده پرداختند. وزیر خارجه عربستان سعودی (+) در نشست خبری با امیرعبداللهیان بر عزم این کشور برای گسترش و تقویت روابط دوجانبه با ایران تأکید کرد و گفت که منتظر سفر آقای رئیسی به ریاض هستیم. وی افزود: انتظار ما برای باز کردن یک صفحه جدید در روابط دو کشور است. روابطی که براساس اخوت و برادری اسلامی و تلاش مشترک براساس مصالح مشترک و احترام متقابل صورت می‌گیرد.
حسین امیرعبداللهیان هم در این نشست گفت که روابط ایران و عربستان سعودی در مسیر درست خود قرار دارد و رو به پیشرفت است و از پذیرش دعوت پادشاه عربستان از سوی رئیسی خبر داد و افزود: این سفر در زمان مناسب انجام خواهد شد. وی همچنین با بیان اینکه بر امنیت بومی و درونزای منطقه‌ای تأکید داریم، اظهار داشت: خرسندیم که در راستای سیاست خارجی دولت آقای رئیسی و تأکید رئیس جمهور بر این موضوع که ما دست خود را به سوی همسایگان دراز می‌کنیم، امروز در مسیر درست تقویت مناسبات با کشورهای همسایه خود و از جمله عربستان سعودی هستیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی در پستی در صفحه اجتماعی «ایکس» هم درباره این دیدار نوشت: امروز در ریاض با همتایم فیصل بن فرحان به مدت سه و نیم ساعت دیدار و گفت‌وگوی ثمربخش داشتیم. در خصوص آخرین وضعیت توسعه روابط دوجانبه و همکاری در زمینه‌های مورد علاقه فیمابین و همچنین تحولات منطقه‌ای، بین‌المللی و جهان اسلام گفت‌وگو کردیم.
بازدید از سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض به همراه علیرضا عنایتی سفیر جدید ایران در عربستان سعودی از دیگر برنامه‌های حضور امیرعبداللهیان در پایتخت عربستان سعودی بود.سفارت ایران در ریاض ۱۶ خرداد ماه با حضور علیرضا بیکدلی معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان خارج از کشور وزارت خارجه و مقامات سعودی رسما گشایش یافته بود.
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در ادامه این سفر راهی جده شد و بامداد جمعه ۲۷ مرداد ماه وارد این شهر شد تا با «محمد بن سلمان» ولی‌عهد عربستان سعودی دیدار و از سرکنسولگری و دفتر نمایندگی ایران در سازمان همکاری اسلامی در جده بازدید کند.
در همین خصوص نیز «سیدرضا صدرالحسینی» تحلیلگر مسائل غرب در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تشریح گسترش مناسبات سیاسی ایران و عربستان بر تشکیل کنسرسیوم‌های متعدد انرژی، تقویت مقاومت فلسطین و امنیت منطقه گفت: روابط دو کشور می‌تواند به همگرایی بیش از ۵۰ کشور اسلامی کمک کند.
«سیدهادی سیدافقهی» تحلیلگر مسائل غرب آسیا هم در گفت‌وگو با فارس با اشاره به سرفصل‌های مشترک همکاری بین ایران و عربستان و اینکه فضا برای همکاری‌های امنیتی بین ۲ کشور وجود دارد، گفت: ایران و عربستان می‌توانند در زمینه مبارزه با تروریسم و مقابله با ماجراجویی‌های آمریکا هم افزایی بیشتری داشته باشند.
* دیدار با محمد بن سلمان
صبح روز جمعه ۲۷ مرداد امیرعبداللهیان با ولی‌عهد عربستان به مدت ۹۰ دقیقه دیدار و گفت‌وگو کرد. در این دیدار علیرضا عنایتی سفیر جدید ایران در ریاض نیز حضور داشت. امیرعبداللهیان در این ملاقات، بر عزم جمهوری اسلامی ایران برای توسعه مناسبات با کشورهای منطقه و عربستان تأکید کرد.
ولی‌عهد عربستان در دیدار امیرعبداللهیان با ابلاغ سلام خود و پادشاه عربستان به مقام معظم رهبری و آیت‌الله رئیسی گفت: نگاه عربستان به رابطه با ایران راهبردی بوده و در این زمینه عزم جدی داریم.
امیرعبداللهیان پس از این دیدار در پُستی در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: صبح امروز با امیر‌محمد بن‌سلمان ولی‌عهد عربستان سعودی به مدت ۹۰ دقیقه در جده دیدار داشتیم. گفت‌وگویی صریح، بی‌پرده، سودمند و نتیجه‌بخش، مبتنی بر سیاست همسایگی. با اراده روسای دو کشور، بر مناسبات دوجانبه پایدار در همه زمینه‌ها تأکید شد. در منطقه بر«امنیت و توسعه برای همه» اتفاق نظر داریم.
بازدید از سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در جده و دفتر نمایندگی ایران نزد سازمان همکاری اسلامی در جده هم از دیگر برنامه‌های حضور وزیر امور خارجه در این شهر بود و وزیر امور خارجه در این بازدید، از نزدیک در جریان تلاش‌های به عمل آمده ماه‌های اخیر برای تعمیرات، آماده سازی و بازگشایی این دو نمایندگی قرار گرفت و پس از گفت‌وگو با سرپرست موقت و همکاران نمایندگی‌ها، در خصوص تکمیل روند کار توصیه‌هایی ارائه و دستورات لازم را صادر کرد. بعد از آن هم رئیس دستگاه دیپلماسی راهی تهران شد.
* ولی‌عهد عربستان به تهران سفر می‌کند
وی در جمع خبرنگاران در هواپیما و در مسیر بازگشت درباره رایزنی‌های انجام شده در ریاض و جده با اشاره به پذیرش دعوت به عمل آمده از ولی‌عهد عربستان برای سفر به تهران گفت: آقای محمد بن سلمان امروز اعلام کرد که در زمان مناسب به تهران سفر می‌کند. آقای ملک سلمان از آقای رئیسی برای سفر به عربستان دعوت کردند. آقای رئیسی دعوت را پذیرفتند و گفتند که در زمان مناسب این سفر انجام خواهد شد.
وزیر خارجه بیان کرد: آقای محمد بن سلمان به وزیر خارجه عربستان دستوراتی را داد که ما در چارچوب تنظیم سند بلندمدت همکاری‌های راهبردی دو کشور اقدامات اولیه‌ای را انجام دهیم تا در جریان سفر مقامات عالیرتبه دو کشور و هم در جریان سفر آقای محمد بن سلمان به ایران که در زمان مناسب خودش انجام خواهد شد، بتوانیم این سند را توسط مقامات عالی دو کشور به امضا برسانیم.
رئیس دستگاه دیپلماسی اضافه کرد: برداشت من این است که منطقه وارد صفحه جدیدی از همکاری‌های چندجانبه خواهد شد و فرصت جدیدی است و درکی به وجود آمده که منطقه با نگاه به امنیت درونزا و بدون تکیه بر بیگانگان می‌تواند در مسیر توسعه برای همه گام بردارد و همه طرف‌ها در منطقه از مزایای این رویکرد جدید استفاده کنند.
وی همچنین از سفر مقامات حج و زیارت به عربستان در آینده نزدیک خبر داد و گفت: درباره تنظیم اسناد پایه‌ای برای ازسرگیری پروازهای مستقیم بین دو کشور و اعزام ایرانیان به عمره اتفاق نظر وجود دارد و قرار است در آینده نزدیک مقامات حج و زیارت برای انعقاد قرارداد به عربستان سفر کنند.