با روی کار آمدن دولت سیزدهم، استراتژی صادرات نفت ایران از تعلل برای به نتیجه رسیدن مذاکرات به «بازارسازی نفت» از مسیر سیاست‌های شراکت استراتژیک با چین و خرید تقاضا در پالایشگاه‌های فراسرزمینی از جمله در ونزوئلا تغییر کرد.
این موضوع موجب شد که طبق آخرین گزارش شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها، تانکر ترکرز (تصویر 1) رقم فروش نفت و میعانات گازی ایران را 2.2 میلیون بشکه در ماه جاری میلادی اعلام کند.
تصویر 1
صادرات نفت ایران در سال 2020 بین 300 تا 400 هزار بشکه در روز بود و این جهش صادرات نشان از موفقیت دیپلماسی انرژی ایران دارد. البته قطعا تحولات بین‌المللی و سرعت گرفتن گذار به نظم جدید جهانی با آغاز جنگ اوکراین نیز بر افزایش فروش نفت ایران اثرگذار بوده است، اتفاقی که کاملا بر خلاف خواست آمریکا برای افزایش فشار تحریمی و جلوگیری از افزایش صادرات نفت ایران بوده است.
* آمریکا: مذاکرات برای منصرف کردن پکن از خرید نفت ایران تشدید خواهد شد
با این حال در هفته جاری، بلومبرگ ادعا کرد (تصویر 2)، افزایش صادرات نفت ایران به دلیل توافق غیررسمی ایران و آمریکا در بازار نفت است. به ادعای این رسانه آمریکایی، گزارش‌هایی از کاهش قابل توجه سرعت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران منتشر شده است و ممکن است این اقدامات بر روی فیلتر فروش نفتی ایران تاثیر گذاشته باشند.
تصویر 2
این خبر بلومبرگ درباره یک «توافق خیالی» به قدری مبتدیانه بود که هیچیک از مقامات رسمی ایران و آمریکا آن را جدی نگرفته و تایید نکردند، معلوم است که اگر قرار بر توافق باشد این موضوع ابتدا در نهادهای رسمی دو کشور موردبررسی قرار می‌گیرد و موضوعی نیست که یک رسانه بدون مستندات بتواند درباره آن ادعایی بکند.
اما این خبر بلومبرگ، یک سوال جدی را در ذهن مخاطب ایجاد کرده، اینکه آیا صادرات نفت ایران به خواست آمریکا افزایش یافته است؟ یعنی آمریکا تحریم‌های نفتی را تضعیف کرده تا ایران نفت بیشتری بفروشد؟ پاسخ به این سوال را رابرت مالی نماینده ویژه دولت بایدن در امور ایران (تصویر 3) در ژانویه 2023 می‌دهد.
رابرت مالی به بلومبرگ گفت: چین مقصد اصلی صادرات غیرقانونی ایران است و مذاکرات برای منصرف کردن پکن از چنین خریدهایی تشدید خواهد شد. رابرت مالی این موضوع را تکذیب کرد که ایالات متحده از حضور نفت ایران در بازارهای جهانی خوشحال است تا زمانی که به حفظ قیمت‌ها کمک کند؛ وی درباره افزایش صادرات نفت ایران گفت: نه، ما با آن خوب نیستیم. آیا می‌توانیم تحریم‌های خود را به‌طور کامل اجرا کنیم؟ نه. اما ما تمام تلاش خود را انجام خواهیم داد تا مطمئن شویم که آنها اجرا می‌شوند.
تصویر 3
البته تلاش آمریکا برای فشار به چین تنها محدود به یک مورد نیست و با یک جست‌‌وجوی ساده متوجه خواهید شد که اقدامات متعددی در این باره انجام شده است. مثلا در یک مورد دیگر در مهرماه سال 1400، رویترز از مذاکره آمریکا با چین برای کاهش خرید نفت از ایران خبر می‌دهد.
در واکنش سخنگوی وزارت خارجه چین اظهار داشت: «چین و ایران همواره با رعایت اصول برابری و منفعت متقابل، رابطه برد-برد و تجاری‌سازی همکاری کرده‌اند. چین قاطعانه با هرگونه تحریم یک جانبه مخالف است و از ایالات متحده می‌خواهد تا در اسرع وقت از اعمال قوانین داخلی خود (در خصوص تحریم‌های یکجانبه ایران) بر نهادها و اشخاص طرف ثالث دست بردارد».
*با وجود اعمال 223 تحریم نفتی جدید، صادرات نفت ایران 4 برابر شد
اما فارغ از اظهار نظر مقامات آمریکایی و چینی، بررسی گزارشات وزارت خزانه‌داری آمریکا نشان می‌دهد که این کشور از ماه می سال 2022 تا ژوئن سال 2023 سلسله تحریم‌هایی را بر شبکه فروش نفت و محصولات پتروشیمی ایران اعمال کرده است تا مانع رشد صادرات ایران شود که البته این تحریم‌ها تاثیرگذار نبود.
تصویر چهار افزایش تعداد تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران در بازه زمانی می 2022 تا ژوئن 2023 را نشان می‌دهد، در این بازه زمانی، وزارت خزانه‌داری آمریکا 223 تحریم جدید را علیه شبکه فروش نفت ایران اعمال کرده است که به تفکیک شامل 25 فرد، 148 شرکت و 50 نفتکش مرتبط با ایران است.
تصویر 4
اما نکته جالب اینکه با وجود افزایش 223 تحریم نفتی علیه شبکه فروش ایران، صادرات نفت کشور در بازه زمانی مذکور تقریبا 4 برابر شده است. طبق آمار موسسه کپلر (تصویر 5)، رقم صادرات نفت ایران از می 2022 تا می 2023 حدود 4 برابر شده و از حدود 400 هزار بشکه به 1.6 میلیون بشکه در روز رسیده است.
تصویر 5
در مجموع شواهد و مستندات حاکی از تلاش آمریکا و دولت بایدن برای افزایش تحریم‌های نفتی علیه ایران و جلوگیری از فروش نفت کشور است و به نظر می‌رسد گزارش اخیر بلومبرگ نیز با هدف سیاسی و برای سرپوش گذاشتن بر شکست آمریکا در موضوع فروش نفت ایران و حمایت از دولت بایدن نوشته شده باشد.