روایت گذشته برای فتح آینده

«باغ کیانوش» یک فیلم نوستالژیک برای نسل دهه ۶۰ و استراتژیک برای نسل جدید است. این فیلم از معدود تولیدات جدی و راهبردی، ویژه نوجوانان است که هم موضوع آن را این گروه سنی تشکیل می‎دهد و هم طراحی آن متناسب با ذائقه و علاقه نوجوانان است.

«باغ کیانوش» اولین تجربه کارگردانی فیلم بلند سینمایی «رضا کشاورز حداد» است و باید این نام را به منزله یکی از آینده‌داران سینمای ایران به خاطر سپرد. او یکی از استعداد‌های کشف شده در چهل‎ودومین جشنواره فیلم فجر است که فیلمش با نمرات خوبی از سوی تماشاگران و منتقدان بدرقه شد.

«باغ کیانوش» با اقتباس از رمانی به همین نام نوشته «علی‌اصغر عزتی‌پاک» ساخته شده و به ماجراجویی خاص چند نفر از بچه‌های یک روستا در دوران دفاع مقدس اختصاص دارد. ماجرا از این قرار است که موقع برگزاری جشن عروسی پسر کیانوش، تعدادی از بچه های بازیگوش تصمیم می‎گیرند از فرصت استفاده کنند و به باغ کیانوش بروند و از میوه‎های آن بخورند، اما همان زمان، یک هواپیمای عراقی سقوط می‎کند و خلبان آن در همان باغ مخفی می‎شود. این بار بچه‌های روستا هستند که با یک خلبان ارتش بعث عراق رو در رو می‎جنگند و اتفاقات مهیجی رخ می‎دهد.

این فیلم نسل میانسال کنونی را که در دهه ۶۰ کودکی ونو جوانی خود را گذراندند، به باغ خاطرات گذشته‎شان می‎برد؛ دورانی که سادگی و صمیمیت و ناب و پاک زیستن، در زندگی اغلب ایرانیان اصل بود. دورانی که سرگرمی‎های پرزرق و برق و رسانه‌های امروزی نبودند و بچه‎ها بیشتر در کوچه و خیابان‎های اغلب خاکی سرگرم می‎شدند. این فیلم سفری به آن دوران است و کودکی‌ها و بازیگوشی‌های نسل دهه ۶۰ را ترسیم کرده است. 

 اما سینما هنر آینده و آینده‎سازی است، حتی اگر به گذشته برگردد. فیلم «باغ کیانوش» هم اگرچه روایتی از حدود ۴۰ سال قبل است و برای نسل قدیم خاطره‌ساز است، برای نسلی آینده‎ساز ساخته شده است و هویت و قدرت و ملیت را در ذهن و روح آنها تزریق می‎کند. مهم‌ترین ویژگی این فیلم، اختصاصی بودن آن برای کودکان و نوجوانان است. «باغ کیانوش» برای عموم مخاطبان قابل درک و جاذبه است، البته نوع روایت فیلم و فضاسازی و شخصیت‌پردازی آدم‎های داستان به گونه‎ای است که نوجوانان را هدف قرار داده است و برای آنها ذهنیتی مرتبط با حماسه و دفاع را ایجاد می‎کند. 

افزون بر پیوند بین نسل جدید و یک گذشته درخشان و حماسه‌های دوران دفاع مقدس، آنچه سبب شده است «باغ کیانوش» قابلیت آینده‌سازی پیدا کند، عبور از شعارزدگی و رویکرد پروپاگاندا و متکی بودن آن بر روایت، درام و تصویر است؛ یعنی مخاطب نوجوان فیلم، بی آنکه با نصیحت و شعار و تبلیغ مستقیم مواجه شود، در قصه فیلم غرق می‎شود و خودش بر اساس ادراک و تجربیاتش، به درکی تازه از زندگی و دنیای پیرامونش دست می‌یابد.

اما ویژگی دیگری که «باغ کیانوش» را به اثری شاخص در چهل‎ودومین جشنواره فیلم فجر تبدیل کرده، ساختار استاندارد و منسجم فیلم است. بازی‌های نسبتاً مقبول (با اینکه بخشی از بازیگران فیلم، کودکان و نوجوانان هستند، اما این بخش از فیلم، کاملاً یکنواخت است) با تصاویر و قاب‎های بجا و به اندازه، صحنه‎های درگیرکننده و ضرباهنگ متناسب سبب شده‎اند که «باغ کیانوش» بر چشم و دل مخاطب بنشیند و حداقل اینکه، نکته آزاردهنده‎ای ندارد. 

برخلاف سال‎های اخیر سینمای ما که از نداشتن قصه کامل و فیلمنامه سالم رنج می‌برند، «باغ کیانوش» از ابتدا تا انتها قصه می‎گوید و از فیلمنامه‎ای پرملات و دارای فراز و نشیب‎های گوناگون برخوردار است. فیلمنامه‎ای که آغاز و پایان مشخصی دارد، موتورش به موقع روشن می‎شود، از قهرمان و ضدقهرمان برخوردار است و روایت آن، ضرباهنگ خوبی دارد. چند لحظه کمدی به مثابه چاشنی نیز به یاری فیلم آمده‎اند تا هضم آن را برای نوجوانان ساده‌تر کند و انیمیشن هم برای ایجاد فانتزی و تنوع بخشیدن به فضای فیلم، درست به کار رفته‎اند. 

اما نکته مهم دیگر درباره این فیلم، توجه به اقتباس است. با اینکه در سطح جهان و به ویژه در سینمای آمریکا (هالیوود) هر ساله تعداد قابل توجهی از فیلم‌های مطرح با اقتباس از کتاب‌های بزرگ و پرخواننده ساخته می‎شوند؛ اما سینمای ایران از این ظرفیت غافل بوده است. این در حالی است که ادبیات، منبعی غنی و سرشار از سوژه و ایده برای تولید فیلم خوب است و می‎توان با استفاده مکتوبات ارزشمند، بسیاری از خلأ‌های موضوعی و روایی در سینما را از بین برد. «باغ کیانوش» تجربه‎ای تازه از اقتباس و یک یادآوری برای ارزش و اهمیت ادبیات در سینماست.