حکمرانی جایگزین حکمفرمایی

در گام اول برای اصلاح بسیاری از مشکلات اقتصادی موجود در کشور، سیاست‌گذاران ما باید بپذیرند که به‌جای حکفرمایی باید حکمرانی کنند. یعنی باید به‌دنبال اصلاح فضای اقتصادی کشور باشند. اینکه شما در اقتصادتان یک روز با پدیده کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای، یک روز با پدیده کارت‌های بانکی اجاره‌ای و یک روز حتی با پدیده کارت ملی اجاره‌ای و... سر و کار دارید، نشان‌دهنده ایراد در نظام حکمرانی ماست.

به هرحال زمانی‎که موقعیت اقتصادی مناسب نیست، ممکن است بعضی از افراد جامعه به هر وسیله‌ای برای کسب درآمد چنگ بزنند. یکبار با اجاره دادن کارت و حساب بانکی، یکبار با دریافت کارت بازرگانی و اجاره آن. به هرحال این اتفاقات در کشور وجود دارد و همیشه هم نظام حکمرانی ما نسبت به این موضوعات عقب بوده است. یعنی تا بخواهد این پدیده‌ها را شناسایی کرده و با آنها مقابله کند، کار از کار گذشته است. یا نسبت به اتفاقات عقب مانده و یا بعضی‌ها به‌دلیل منافعی که وجود دارد، اجازه برخی از اقدامات یا اصلاحات را نمی‌دهند. برای نمونه حدود یک‎سالی بود که تصمیم گرفته شده بود سقف صادرات و واردات کارت‌های بازرگانی که جدید صادر می‌شود، محدود شود تا مطمئن شویم که اینها واقعا در این فضا فعالیت می‌کنند و قصد دارند ارز حاصل از صادرات خود را بر‎گردانند. اما با اینکه دستورات لازم داده شده بود و موضوع ابلاغ هم شده بود. اما هیچ سامانه‌ای برای رصد این موضوع وجود نداشت، یعنی اگر‌چه چند ماهی این موضوع مطرح و عملیاتی شد و این امکان تا حدودی فراهم شد که افراد بررسی و رصد شوند. اما از آن‎طرف شاهد بودیم که سیل صدور کارت‌های بازرگانی جدید شروع شد، به‎‌نحوی که آماری بود که ۲۰ هزار کارت بازرگانی جدید صادر شده که طبیعتا این رقم عدد بسیار بالایی است؛ بنابراین به‎نظر می‌رسد اصل مشکل، نظام حکمرانی ماست. البته بعد از این مسئله، به هر حال افرادی نیز در اقتصاد ما حضور دارند که به‎دنبال سوءاستفاده هستند. برای نمونه برای طرح زوج و فرد خودرو، اکثریت حدود ۹۰ درصدی مردم این موضوع را رعایت می‌کنند. اما ۱۰ درصد هم رعایت نمی‌کنند. از طرفی متأسفانه، چون در کشور ما سیستم‌های نظارتی ساده، اما برخی از افراد پیچیده هستند، این چالش‌ها و بی‌قانونی‌ها نیز ایجاد می‌شود. در اروپا و کشور‌های توسعه‎یافته سیستم‌های نظارتی پیچیده و سخت هستند و، چون مردم نمی‌توانند این سیستم پیچیده را دور بزنند، مجبور هستند تن به قانون دهند. یعنی این‎طور نیست که در این کشور‌ها مردم به‎خودی خود قانون‎مدار باشند، بلکه این‎قدر سیستم‌های نرم‌افزاری و کنترلی محکم و دقیقی وجود دارد که هر خطایی را شناسایی می‌کند؛ بنابراین مردم مجبورند درست حرکت کنند. اما ما در سیستم‌مان در بحث‌های سامانه‌ای یک سامانه بازی‌هایی راه انداخته‌ایم که خودش ایجاد مشکل کرده است.