بازار از فضای رانتی در نرخ‌گذاری ارز فاصله بگیرد

نرخ ارز طی سال‌های گذشته اثرات بسیار فراوانی بر اقتصاد کلان کشور، تولید و قیمت کالا‌های اساسی داشته است. هیجانات سیاسی و تنش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای همواره بر نرخ ارز در بازار ایران تأثیر‌گذار بوده است؛ به این دلیل است که مردم در مقابل هر مؤلفه‌ای که به نرخ ارز وابسته باشد، واکنش نشان می‌دهند. موضوع افزایش نرخ ارز نیمایی که طی هفته‌های گذشته وزیر اقتصاد مطرح کرد، از این نظر حائز اهمیت است که به تدریج با افزایش نرخ ارز نیمایی و ارز‌های ترجیحی باید بازار را برای دو نرخی و سپس تک نرخی شدن ارز آماده کرد، ضمن اینکه موضوع باید در قالب تحلیل‌های درست به مردم آموزش داده شود تا بخش قابل توجهی از نگرانی جامعه نسبت به این روند کاهش یابد.

موضوع مهم این است که بالا بردن نرخ ارز نیمایی مشوق خوبی برای صادرکننده است؛ یعنی در یک فرآیند تدریجی صادرکنندگان تمایل بیشتری برای عرضه ارز خود نشان خواهند داد و این موضوع زمینه‌ساز عرضه بیشتر ارز می‌شود.

اگر این فرآیند به درستی مدیریت شود و بازار نیمایی با ابزار‌ها و نظارت‌ها به سمت و سویی حرکت کند که بتوان چند نرخی بودن ارز را حذف کرد، قطعاً زمینه‌های لازم برای تک نرخی شدن ارز و سپس ثبات و تعادل در نرخ‌ها ایجاد می‌شود.

به این دلیل تأکید می‌شود این فرآیند باید به درستی برای مردم توضیح داده شود و با برخی تحلیل‌های جانبدارانه در آحاد مختلف جامعه نگرانی ایجاد نشود؛ چرا که بالا بردن ارز نیمایی به معنای بالا بردن نرخ ارز در بازار آزاد نیست؛ یعنی لزوماً اینگونه نیست که آنچه در بازار آزاد رخ می‌دهد، می‌تواند تحت تأثیر بازار نیمایی باشد، بلکه این روند می‌تواند معکوس باشد؛ به این معنا که وقتی صادرکننده مطمئن است با نرخ ارز واقعی یا منصفانه‌تر از نرخ‌های قبلی ارز حاصل از صادرات خود را عرضه می‌کند، این روند، چون در نهایت به افزایش عرضه ارز در بازار منتهی می‌شود و از آن سو تقاضا در بازار آزاد کاهش می‌یابد، پس پالس مثبتی به بازار برای کاهش و ثبات قیمت داده می‌شود.

باید به مردم توضیح داده شود تحرکات نرخ ارز که در بازار آزاد از سال‌های گذشته تا کنون شاهد آن بوده‌ایم، بیشتر تحت تأثیر مسائل ریشه‌دار در اقتصاد کلان کشور، از جمله رشد نقدینگی و تورم و بحث‌های کوتاه‎مدت سیاسی است که از مهم‎ترین آنها می‌توان به تحریم‌ها یا تشدید تحریم‌ها به دستور «دونالد ترامپ» در دهه ۹۰ اشاره کرد.

گفتنی است، بازار باید از فضای رانتی که متأسفانه در نرخ‌گذاری ارز شاهد آن هستیم، فاصله بگیرد؛ این روند در نهایت به نفع همه مردم حتی طبقات کم درآمد تمام می‌شود؛ چرا که ثبات به قیمت‌ها بازمی‌گردد و هر روز شاهد بالا رفتن نرخ تورمی که بخشی از سفره مردم را کوچک می‌کند، نخواهیم بود.