کارنامه ۱۰۰۰ روزه

در بین همه دولت‌های پس از انقلاب، اشتغالزایی با نام دولت شهید رئیسی گره خورده است. بازار کار در دولت سیزدهم، یکی از طلاییترین دوران خود را سپری کرد، بهنحویکه در سال ۱۴۰۲ میزان بیکاری به کف چند دهه اخیر رسید و در کانال ۸ درصد قرار گرفت.

پایگاه بصیرت / میثم مهرپور

یکسال از شهادت رئیس‌جمهور سیزدهم و همراهان وی در سانحه هوایی می‌گذرد. بررسی عملکرد دولت سیزدهم به‌خصوص در حوزه اقتصاد ثابت می‌کند، این دولت در طول قریب به ۳ سال از فعالیت خود منشأ خدمات و اقدامات ارزشمندی بوده است. خدماتی که رهبر معظم انقلاب چه در زمان استقرار این دولت و چه بعد از شهادت رئیس‌جمهور بار‌ها به آن اشاره داشتند. برای نمونه، معظم‌له در شهریورماه سال ۱۴۰۲ در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت ضمن تقدیر از اقدامات دولت سیزدهم اظهار داشتند: «طبیعت بعضی از دولت‌ها این است که فردا را قربانِ امروز می‌کنند؛ این دولت این کار را نکرده؛ کار‌های بزرگ و زیربنایی را انجام داده که اثرش ممکن است امروز به‎طور کامل ظاهر نشود، اما بالاخره ظاهر خواهد شد.» ایشان در اولین دیدار با رئیس‌جمهور و اعضای دولت چهاردهم، ضمن بیان نکات مهمی به دولت جدید، همچون رعایت اولویت‌های فوری از‎جمله تورم و گرانی، چگونگی انتخاب مدیران و همکاران، حضور در میان متن مردم و توجه به تولید به‌منزله کلید حل مشکلات اقتصادی، به اقدامات شهید رئیسی در ۳ سال ریاست‌جمهوری اشاره کرده و عملکرد ۳ ساله دولت سیزدهم و شهید رئیسی را با دوره خدمت امیرکبیر قیاس کردند و افزودند: «همچنانکه امیرکبیر در مدت ۳ سال کار‌های بزرگی انجام داد و رئیسی عزیز هم در حدود ۳ سال خدمت برخی پایه‌گذاری‌های خوبی انجام داد که ان‌شاءالله ثمره آن به کشور خواهد رسید.» تأکید رهبر معظم انقلاب بر خدمات و اقدامات ساختاری در دولت شهید رئیسی سبب شد تا برخی از اقدامات دولت سیزدهم در حوزه سیاست‌های اقتصادی و تغییرات رخ داده طی حدود ۳ سال از استقرار دولت سیزدهم را مورد بررسی قرار دهیم.

شرایط آغاز به کار دولت سیزدهم
دولت سیزدهم در حالی فعالیت خود را آغاز کرد که تقریبا تمام شاخص‌های اقتصادی کشور در تابستان ۱۴۰۰ در موقعیت نامناسبی قرار داشت. میزان تورم، وضعیت رشد اقتصادی، میزان رشد نقدینگی و پایه پولی، وضعیت سرمایه‌گذاری و... همه نشان‌دهنده شرایط نابه‎سامانی بود که کار را برای دولت جدید سخت می‌کرد. ثبت بالاترین تورم در دهه‌های اخیر، کسری بودجه ۴۸۰ هزار میلیارد تومانی، میانگین رشد اقتصادی نزدیک به صفر، منفی بودن میزان رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص، ثبت بالاترین رشد پایه پولی و نقدینگی، رکود در مشاغل و کسب‌وکار‌ها به‎علت شیوع کرونا و... از‎جمله بارزترین نمایه‌های اقتصادی ایران در آغاز به‎کار دولت سیزدهم بود. دولت شهید رئیسی در عمر کمتر از سه ساله خود توانست با اتخاذ رویکرد‌های کارشناسی، ریل اقتصادی کشور را به مسیر درست خود بازگرداند.

خداحافظی با رشد‌های منفی
بر‎اساس گزارش بانک مرکزی، متوسط رشد اقتصادی فصلی دولت‌های یازدهم و دوازدهم معادل ۵/۱ درصد بوده است؛ اما این عدد در ۱۰ فصل عملکرد دولت سیزدهم به ۵/۴ درصد رسیده است. بر این اساس، متوسط رشد اقتصادی در دولت سیزدهم بیش از ۳ برابر رشد اقتصادی در ۸ سال دولت حسن روحانی بوده است. این در حالی است که از ۳۲ فصل عمر دولت روحانی (۸ سال دولت‌های یازدهم و دوازدهم) رشد اقتصادی کشور در ۱۲ فصل آن (سه سال) منفی شده بود! در‎حالی‎که در عمر سه ساله دولت سیزدهم همواره رشد اقتصادی کشور مثبت بوده و هیچ‎گاه در این سه سال رشد اقتصادی کشور منفی نشد.

احیای بیش از ۸۰۰۰ کارخانه
طرحی در دولت سیزدهم با عنوان (نهضت احیا) آغاز شد که بر اساس آن کارخانه‌های راکد و غیر‎فعال شناسایی و با اولویت قرار دادن مشکلات آن کارخانه‌ها سعی بر احیا و آغاز به‎کار آن کارخانه‌ها می‌شد. بر‎این اساس ۸۴۰۰ واحد تولیدی راکد و نیمه تعطیل از ابتدای دولت سیزدهم احیا شد که البته احیا و فعال‌سازی تعداد دیگری کارخانه در قالب نهضت احیا همچنان ادامه دارد. احیا و آغاز به‎کار واحد‌های تولیدی راکد و غیر‎فعال را باید یکی از اقدامات ارزشمند دولت سیزدهم دانست که همین اقدام را نیز می‌توان یکی از عوامل اصلی تحقق وعده دولت در ایجاد یک میلیون شغل در سال و کاهش میزان بیکاری به پایین‌ترین رقم پس از انقلاب دانست. به‎نحوی‎که در دولت شهید رئیسی، بسیاری از واحد‌های صنعتی و تولیدی راکد و در آستانه ورشکستگی احیا شدند. واحد‌های صنعتی که هیچ امیدی به برگشت آنها به چرخه اقتصادی نبود، با حمایت‌هایی که شهید جمهور انجام داد، توانستند چراغ کارخانه‌های خود را روشن کنند. رویکرد حمایتی و پشتیبانی که شهید رئیسی داشت، سبب شد که تولیدکنندگان دوباره به سیاست‌های دولت خوشبین شوند. بر‎اساس گزارش ستاد احیای واحد‌های تولیدی و صنعتی راکد، در حدود هزار روز خدمات دولت مردمی بیش از ۸ هزار واحد تعطیل و راکد در سراسر کشور به مدار فعالیت و تولید بازگشتند که سبب احیای بیش از ۱۴۵ هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم و ۱۸۲ هزار میلیارد تومان سرمایه مردمی در بنگاه‌ها شد.

افزایش درآمد سرانه
بر‎اساس آمار بانک مرکزی، در ۸ سال دولت‌های یازدهم و دوازدهم، درآمد خالص ملی سرانه (سهم هر ایرانی از تولید ناخالص داخلی) افت فاحشی داشت؛ اما در ۲ سال نخست دولت سیزدهم بخشی از این افت جبران شد. در‎حالی‎که در سال پایانی عملکرد دولت دهم (سال ۱۳۹۱) درآمد خالص ملی سرانه در ایران به ۲/۱۷ میلیون تومان (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) رسیده بود، درآمد ملی در دولت روحانی روند کاهشی به خود گرفت. به‎نحوی‎که حتی بعد از سال ۱۳۹۴ و در اوج سال‌های اجرای برجام نیز درآمد خالص ملی سرانه به سطح پایان دولت دهم نرسید. بر این اساس، در سال پایانی عملکرد دولت دوازدهم (سال ۱۳۹۹) درآمد خالص ملی سرانه در ایران به ۱۲ میلیون تومان (به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵) سقوط کرد. از سال ۱۴۰۰ و با روی کار آمدن دولت شهید رئیسی، وضعیت شاخص‌های کلان اقتصادی به‎تدریج بهبود پیدا کرد به‎طوری‎که در سال ۱۴۰۰ درآمد خالص ملی سرانه با ۳/۱۱ درصد افزایش به ۳/۱۳ میلیون تومان رسید و در سال ۱۴۰۱ هم مجددا روند افزایشی خود را حفظ کرد و به ۷/۱۳ میلیون تومان بهبود یافت. به‎این ترتیب در دو سال نخست فعالیت دولت سیزدهم درآمد خالص ملی سرانه در کشور نزدیک به ۱۴ درصد بهبود پیدا کرد و درآمد خالص ملی سرانه هر ایرانی نسبت به پایان دولت روحانی ۷/۱ میلیون تومان افزایش یافت.

رکوردزنی در میزان جذب سرمایه خارجی
بر‎اساس آمار سازمان سرمایه‎گذاری خارجی، دولت سیزدهم رکورد‎دار جذب سرمایه‎گذاری خارجی مصوب معتبر است. در ۳ سال دولت سیزدهم مجموعا ۹/۱۱ میلیارد دلار سرمایه‎گذاری مصوب معتبر انجام شد. در‎حالی‎که در ۸ سال دولت گذشته این رقم فقط ۷/۹ میلیارد دلار بوده است، در واقع این رقم در ۳ سال دولت سیزدهم از مجموع دولت‌های یازدهم و دوازدهم بیشتر بوده است. طبق آمار رسمی «سازمان آنکتاد» در ۳ سال پایانی دولت دوازدهم، رشد سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی منفی بود. اما در سال ۱۴۰۰ با تغییر دولت، بدون اینکه هیچ اتفاق خاصی در عرصه بین‎المللی یا موضع تحریم‌ها و... رخ دهد شاهد مثبت شدن سرمایه‎گذاری خارجی بودیم. در سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ رشد سرمایه‎گذاری مستقیم خارجی در کشور به ترتیب ۵۳، ۳۶ و ۱۱ درصد کاهش یافته بود. اما در سال ۱۴۰۰ مجددا روند رشد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کشور مثبت شد و افزایش ۶ درصدی را ثبت کرد.

تحول در اشتغالزایی
در بین همه دولت‌های پس از انقلاب، اشتغالزایی با نام دولت شهید رئیسی گره خورده است. بازار کار در دولت سیزدهم، یکی از طلایی‎ترین دوران خود را سپری کرد، به‎نحوی‎که در سال ۱۴۰۲ میزان بیکاری به کف چند دهه اخیر رسید و در کانال ۸ درصد قرار گرفت. این‎در‎حالی است که میزان مشارکت اقتصادی نیز با رشد مواجه شد و از مرز ۴۱ درصد عبور کرد، در واقع این کاهش میزان بیکاری به‎دلیل کاهش میزان مشارکت نبود، بلکه میزان بیکاری کاهش، اما میزان مشارکت افزایش یافته بود که نشان‌دهنده ایجاد مشاغل جدید است. در واقع در سال ۱۴۰۲ با اضافه شدن ۷۷۴ هزار شاغل، مجموع شاغلان کشور برای نخستین‎بار پس از دوران کرونا به مرز ۲۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسید. رشد میزان مشارکت اقتصادی، افزایش اشتغال و کاهش میزان بیکاری به‎صورت همزمان از بهبود بازار کار در این سال حکایت دارد. برای نمونه یکی از شاخص‌های مهم اشتغال که اشتغالزایی در دولت سیزدهم را تأیید می‌کنند، تعداد بیمه‎شدگان اجباری جدید تأمین اجتماعی است. در ۸ سال دولت‌های یازدهم و دوازدهم مجموعا یک میلیون و ۲۷۳ هزار بیمه شده اجباری (شاغل جدید) به تعداد بیمه‎شدگان اجباری سازمان تأمین اجتماعی اضافه شدند که میانگین سالانه آن ۱۵۹ هزار و ۱۲۵ نفر می‌شود. این در حالی است که در ۳ سال دولت سیزدهم مجموعا حدود یک میلیون و ۳۶۰ هزار بیمه شده اجباری جدید ثبت شد که میانگین سالانه آن ۴۵۴ هزار نفر می‌شود که تقریبا ۳ برابر عملکرد دولت روحانی است.

منبع: هفته نامه صبح صادق