پیشروی ترکیه و خروج آمریکا از منطقه باعث شد تا کردها به سوی معامله با دولت دمشق متمایل شوند. معامله ای که باعث می شود ارتش سوریه وارد مناطق شمال شرقی این کشور شده و سیطره دمشق بر خاک سوریه بیش از پیش گسترش یابد.
یک هفته پیش و پس از تماس تلفنی روسای جمهور آمریکا و ترکیه، ترامپ به نیروهای آمریکایی مستقر در شمال شرق سوریه فرمان داد مواضع خود را ترک کنند. همزمان با این دستور، ارتش ترکیه به همراه شورشیان سوری متحد خود حمله به این منطقه را آغاز کرد. وضعیت در شمال شرق سوریه به سرعت رو به وخامت گذاشت و همچنان در حال تشدید است. نیروهای نظامی و شبه نظامی در حال جابجایی هستند و مردم عادی در حال فرار و به دنبال یافتن پناهگاهی برای حفظ جان خود. در این مطلب آخرین وضعیت این میدان پیچیده را از چهار منظر مرور می کنیم.
1- وضعیت بازی چگونه تغییر کرد؟
وضعیت منطقه به شدت پیچیده و سیال است. سه عامل در ایجاد این وضعیت نقش عمده ای دارند که هر کدام بر یکدیگر نیز تاثیر می گذارند؛
- ارتش ترکیه و شورشیان متحد آن از آنچه آمریکایی ها ادعا کرده بودند پا را فراتر گذاشته و به عمق بیشتری نفوذ کردند. یک بزرگراه کلیدی را قطع کردند و کردها نیز مجبور به فرار از این مناطق شدند. همه اینها با تماس تلفنی ترامپ و اردوغان آغاز شد.
- این هجوم و پیشروی بیش از انتظار ارتش ترکیه باعث فشار بر پایگاه های نیروهای آمریکایی در سایر مناطق شد. ارتباط پایگاه آمریکایی ها در کوبانی قطع شده و همین موضوع باعث شد تا نیروهای آمریکایی با اعلام وضعیت خطر، بیشتر از منطقه درگیری دور شوند. به گفته مقمامات آمریکایی اوضاع رو به وخامت است و عمده شورشیان سوری متحد ترکیه در عملیات موسوم به «چشمه صلح» از اعضای سابق داعش، القاعده و سایر گروه های تروریستی هستند.
- پیشروی ترکیه و خروج آمریکا از منطقه باعث شد تا کردها به سوی معامله با دولت دمشق متمایل شوند. معامله ای که باعث می شود ارتش سوریه وارد مناطق شمال شرقی این کشور شده و سیطره دمشق بر خاک سوریه بیش از پیش گسترش یابد. طی هشت سال جنگ داخلی سوریه، کردها عملاً به دولت مرکزی پشت کرده و با آمریکا متحد شده و نوعی حکومت خودمختار را در این مناطق به وجود آوردند. حال ماجرا در حال برعکس شدن است. کردها با دمشق همپیمان شده، از آمریکا دور شده و منطقه به دولت سوریه بازمی گردد.
2- این تحولات برای داعش چه معنایی دارد؟
نیروهای کُرد بسیاری از مناطق تحت سیطره خود را از دست داده اند و از آن مهم تر متحدی که روی آن حساب می کردند آنها را رها کرده است؛ آمریکا.
برخی تحلیلگران معتقدند وضعیت اخیر فرصتی برای نیروهای متفرق و دربند داعش است تا یک بار دیگر تشکل یابند و سازماندهی شوند. برخی منابع اروپایی درباره احتمال تلاش داعشی های پراکنده در این منطقه برای ورود به اروپا اظهار نگرانی کرده اند. یک مقام آمریکایی گفته است کاخ سفید با این سیاست به داعش «زندگی دوم» بخشید. هزاران عضو داعش و ده ها هزار تن از خانواده های آنها در چند زندان و کمپ که توسط کردها اداره می شد، وجود دارند.
احتمالات متفاوتی در این زمینه وجود دارد و برخی می گویند ممکن است دولت سوریه و یا نیروهای روسی این زندان ها و کمپ ها را در اختیار بگیرند.
مسئله دیگر در این زمینه متحدان سوری متحد ترکیه هستند. ترکیه مدعی است آنها از شبه نظامیان میانه رو هستند اما واقعیت ها می گوید اغلب آنها جزو گروه های افراطی و تروریستی مانند داعش و القادعه بوده اند. حتی برخی اخبار غیررسمی حاکی است شورشیان سوری متحد ترکیه، زندانیان داعش را فراری داده اند.
منابع اطلاعاتی می گویند چنانچه زندانیان داعش رها شوند، صرفاً با حملات هوایی نمی توان با این تهدید مقابله کرد.
نقاط قرمز: کمپ غیرنظامیان - نقاط مشکی: کمپ خانواده های داعشی ها - نقاط خاکستری: زندان داعشی ها
3- چه اتفاقی می افتد؟
غیرنظامیان همچنان به فرار ادامه خواهند داد و بحران انسانی در شمال شرق سوریه تشدید خواهد شد. مقصد شهروندان، مناطق تحت سیطره دولت سوریه خواهد بود.گزارش ها حاکی از استقبال مردم از ورود ارتش سوریه به برخی مناطق دارد.
در حالی که کردها آواره می شوند، ترکیه سعی خواهد کرد عرب های سنی مورد حمایت خود را جایگزین آنها کند. با ورود ارتش سوریه به منطقه دو گزینه بیشتر به نظر نمی رسد. ترکیه یا باید با دمشق به توافق برسد و یا با آن وارد جنگ شود. درگیری ارتش ترکیه و سوریه، پیچیدگی اوضاع را وارد مرحله تازه ای خواهد کرد.
در صحنه سیاسی وزن ایران و روسیه با توجه به رابطه این دو کشور با دمشق و آنکارا، برای مدیریت اوضاع افزایش خواهد یافت و به موازات آن نقش آمریکا کمرنگ تر از پیش می شود.
4- چه کسی بیشترین سود را می کند؟
به اذعان تمام کارشناسان، برنده اصلی این میدان تا کنون دولت سوریه است. دولتی که در سال 2013 چنان ضعیف شده بود که دولت اوباما گمان می کرد با چند حمله هوایی کار آن تمام است.
اکنون دمشق بر بیشتر مناطق سرزمینی خود تسلط دارد. این وضعیت بر حوزه تسلط آن افزوده است. این پیروزی با کمک ایران و روسیه به دست آمد. در حالی که متحدان آمریکا آواره شده و در حال فرار هستند، دوستان ایران و روسیه می توانند روی متحد خود حساب کنند. این موضوع در سطح منطقه و جهانی هم اثرات خاص خود را خواهد داشت.