دولت سوریه با افزایش فشارها روی رامی مخلوف، یکی از ثروتمندترین سرمایه داران سوریه و پسردایی بشار اسد، رئیس جمهور، دستور توقیف دارایی های او را صادر کرده است.
رامی مخلوف که زمانی از نزدیکترین افراد در حلقه اطرافیان بشار اسد بود و به عنوان یک میلیاردر صاحب نفوذ در سوریه شناخته می شد، در ماه های گذشته از سوی دولت اسد به شدت تحت فشار قرار گرفته تا مالیات و بدهی های شرکت هایش را پرداخت کند.
مخالفان دولت، مخلوف را نماد رانت خواری و فسادی می دانند که سال ها قبل از بحران سوریه و همزمان با شروع خصوصی سازی در این کشور رشد کرد. او صاحب شرکت «سیریاتل»، بزرگترین شرکت تلفن همراه در سوریه است و انحصار مخابراتی این کشور را در اختیار دارد. به گفته وزارت دارایی سوریه این شرکت ده‌ها میلیون دلار بدهکار است و باید در اسرع وقت این بدهی‌ها را تسویه کند.
مخلوف برای نجات از مخمصه ای که دچارش شده، به خواهش و تمنا از یک سو و اعتراض و شکایت از سوی دیگر رو آورده است. یک روز قبل از انتشار ویدیوی مخلوف، وزیر مخابرات سوریه اعلام کرده بود که شرکت های مخابراتی باید معادل ۳۳۴ میلیون دلار وام های عقب افتاده خود را به دولت پرداخت کنند. بیش از نیمی از این رقم مربوط به شرکت سیریاتل است. او در این ویدیو گفت که مالیات و وام های شرکت هایش را تمام و کمال پرداخته و پولی را که دولت از او می خواهد، ندارد که بدهد.
پس از آن، فشارهای دولت افزایش یافته و تعداد زیادی از کارکنان شرکت های رامی مخلوف دستگیر شدند. به گزارش گروه دیده بان حقوق بشر سوریه از زمانی که دولت، مخلوف را به فرار مالیاتی محکوم کرد حدود ۶۰ مدیر و کارمند شرکت‌های مختلف مخلوف تا به حال دستگیر شده اند. این گروه می گوید این دستگیری‌ها را نیروهای امنیتی سوریه با کمک پلیس روسیه انجام داده است.
رسانه‌های نزدیک به مخالفان دولت سوریه از افت تاریخی نرخ مبادله پول ملی سوریه پس از ماجرای رامی مخلوف خبر داده اند. کاهش ارزش لیر سوریه نشانگر نفوذی است که مخلوف در شالوده اقتصاد سوریه دارد.
در این باره چند گمانه مطرح است:
- برخی رسانه های غربی ماجرای رامی مخلوف را حاکی از بزرگترین جنگ قدرت در داخل حکومت خانوادگی اسد از زمان به قدرت رسیدن بشار در سال ۲۰۰۰ توصیف کرده اند. از نگاه این رسانه ها بشار اسد که با فشار تحریم های مستمر و مشکلات اقتصادی فراوان دست و پنجه نرم می کند مدتی است به دنبال صاحبان سرمایه افتاده تا به هر ترتیب سهم خود را ادا کنند. حتی خویشاوندان و وفاداران حکومت او هم از این فشارها در امان نمانده اند.
اسد پاییز گذشته در یک مصاحبه تلویزیونی از مدیران بخش خصوصی که سرمایه های دولتی را هدر داده اند خواست که این پول‌ها را به خزانه دولت برگردانند. او گفت که هدفش تامین منابع مالی دولتی است نه محاکمه افراد.
به هر حال این که در تمام این سال ها چنین شکافی دست کم رسانه ای نشده، در کنار ویدیوهای بی سابقه رامی مخلوف، نشان از شکافی عمیق میان بشار اسد و یکی از نزدیکترین یارانش دارد.
- آن گونه که مخلوف ادعا کرده کسانی که مذاکرات آشتی ملی را رهبری می کنند رفتن او از شرکت را به عنوان یکی از شروط آشتی مطرح کرده اند. از این منظر دولت سوریه و شخص بشار اسد قصد دارد در روند مذاکرات سیاسی از او به عنوان یک قربانی استفاده کنند. این در حالی است که مخلوف به عنوان یکی از حلقه های مهم قدرت و ثروت در ساختار سوریه، تحت تحریم غرب قرار دارد.
مخلوف همچنین خطاب به بشار ادعا کرده دست هایی در کار است تا او را از چشم بشار بیندازند و خود جای او را پر کنند. این گمانه نیز نهایتا حاکی از شکاف و جنگ قدرت در میان اطرافیان بشار اسد است.
- برخی ناظران به نقش روسیه در این ماجرا اشاره دارند. پیش از از انتشار خبر رامی مخلوف، اخباری مبنی بر اعمال فشار مسکو بر دمشق مطرح شده و ادعا شده بود که ولادیمیر پوتین دست از حمایت بشار اسد برداشته و در پی جایگرین دیگری در راس قدرت سوریه است. حتی برخی رسانه های غیر رسمی روسی به مساله فساد در حکومت سوریه اشاره کرده بودند.
این خط خبری همچنان ادامه یافته و ادعا دارد روسیه به ایجاد شکاف و یا افشای اختلاف بین بشار و مخلوف پرداخته تا بشار اسد را در تنگنا قرار دهد. البته چنین ادعایی مورد تایید رسمی قرار نگرفته و بلکه روسیه در سطح رسمی اعلام کرده است به حمایت از بشار اسد ادامه می دهد.
«لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه در تهران، انتشار برخی اخبار مبنی بر عدم رضایت مقامات مسکو از بشار اسد رئیس جمهوری سوریه را تکذیب کرد و تاکید کرد روسیه همچنان به حمایت خود از روند اوضاع سیاسی در سوریه و دولت مشروع این کشور ادامه خواهد داد.
البته در این که آیا حمایت مسکو از نظام سوریه دقیقا مساوی با حمایت از شخص بشار اسد است، تردید وجود دارد، زیرا در مقاطعی از برخی مقامات روسیه شنیده شده که بشار تنها گزینه کرملین برای ریاست جمهوری این کشور نیست.
برخی پیش بینی می کنند رامی مخلوف با دادن امتیازات سنگین (از جمله بخش زیادی از دارایی های خود) از امتیاز باقی ماندن در حلقه قدرت و ثروت برخوردار خواهد شد. بعضی هم قائل به این هستند که تاریخ مصرف او به پایان رسیده و نهایتا از صحنه قدرت حذف خواهد شد.
صرف نظر از گمانه های فوق، نکته مهم شرایط حساس و پرچالش سوریه در مرحله پساجنگ است که متغیری از مناسبات داخلی اعم از اتحادها و شکاف های تازه در ساختار قدرت و نیز تاثیر بازیگران خارجی به ویژه روسیه است.
سوریه علاوه بر پرونده های مهمی مانند بازسازی، آوارگان، روند سیاسی، مذاکرات آشتی و نیز مناسبات خارجی، قرار است سال آینده میلادی (2021) انتخابات ریاست جمهوری برگزار کند. حضور و پیروزی مجدد بشار اسد در انتخابات آتی منوط به حفظ جایگاه او در معادلات قدرت در داخل و حمایت از سوی متحدان در خارج خواهد بود.