طبيعي است که همه کميسيون ها از اعتبار يکساني برخوردار نباشند و از سويي تخصص نمايندگان نيز به تناسب مرتب نشده باشد. لذا براي عضويت در برخي کميسيون ها رقابت هايي همواره بوده است که بخشي از آن طبيعي بنظر ميرسد.
پس از تعيين هيئت رئيسه مجلس شوراي اسلامي، حال نوبت به تشکيل کميسيون هاي تخصصي رسيده است، تا هر يک از نمايندگان منتخب در يکي از کميسيون هاي مجلس عضو شوند و کار با تخصص و تمرکز بيشتري دنبال گردد. بر پایه اصل ۶۶ قانون اساسی، تعداد کمیسیونها و دوره تصدی نمایندگان در آنها در آییننامه داخلی مجلس مشخص خواهد شد. همچنین در اصل ۸۵ قانون اساسی آمده است:
«... مجلس نمیتواند اختیار قانونگذاری را به شخص یا هیأتی واگذار کند، ولی در موارد ضروری میتواند اختیار وضع بعضی از قوانین را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیونهای داخلی خود تفویض کند، در این صورت این قوانین در مدتی که مجلس تعیین مینماید به صورت آزمایشی اجرا میشود و تصویب نهایی آنها با مجلس خواهد بود. همچنین مجلس شورای اسلامی میتواند تصویب دائمی اساسنامه سازمانها، شرکتها، موُسسات دولتی یا وابسته به دولت را با رعایت اصل هفتاد و دوم به کمیسیونهای ذیربط واگذار کند یا اجازه تصویب آنها را به دولت بدهد...».
به صورت معمول، طرحها و لوایح مجلس ابتدا در کمیسیونهای مربوط مورد بررسی کارشناسی قرار میگیرد و در هنگام طرح در صحن علنی مجلس، نظر نهایی کمیسیون پرسیده و اعلام میشود. در حال حاضر، کمیسیونهای تخصصی مجلس شورای اسلامی عبارت اند از:
1. کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی
2. کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی
3. کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی
4. کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی
5. کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی
6. کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی
7. کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی
8. کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی
9. کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی
10. کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی
11. کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی
12. کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی
13. کمیسیون اصل نود قانون اساسی مجلس شورای اسلامی
14. کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی
15. کمیسیون سیاست داخلی و شوراهای مجلس شورای اسلامی
طبيعي است که همه کميسيون ها از اعتبار يکساني برخوردار نباشند و از سويي تخصص نمايندگان نيز به تناسب مرتب نشده باشد. لذا براي عضويت در برخي کميسيون ها رقابت هايي همواره بوده است که بخشي از آن طبيعي بنظر ميرسد.
براي عضويت در کميسيون هاي تخصصي اينگونه عمل ميشود که فرمهايي براي تعيين اولويتهاي نمايندگان جهت عضويت در کميسيونهاي تخصصي طراحي شده که از هفته گذشته در اختيارشان قرار گرفته است. و قرار شده نمايندگان براساس علايق، مدرک تحصيلي، سابقه اجرايي پيش از دوره نمايندگي و نيز سابقه عضويت در کميسيون مربوطه در ادوار گذشته، فرمها را تکميل و در اختيار شعب پانزدهگانه قرار دهند. پس از اينکه نمايندگان فرمها را تکميل کرده و به شعب تحويل دادند، امتيازات نمايندگان براي عضويت در کميسيونها، طبق مواردي که قبلا تعيين شده، مشخص شده و هرکدام از نمايندگان که بيشتري امتياز را براي عضويت در هر کميسيون کسب کنند، حائز شرايط عضويت شناخته شده و در کميسيون مربوطه عضو ميشوند.
اين فرايند انجام شده و امروز لیست اولیه اعضای کميسيون ها مشخص گردیده است.
لیست اولیه اعضای کمیسیونهای تخصصی مجلس یازدهم شورای اسلامی را می توانید از اینجا دانلود کنید
به موجب ماده 37 نیز، هیأت رئیسه پس از دریافت نظر شعب و تعیین امتیاز و رتبهبندی، نسبت به تکثیر و توزیع گزارش آن اقدام میکند. نمایندگان معترض میتوانند ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از توزیع گزارش، اعتراض خود را نسبت به امتیازها به هیأت رئیسه تقدیم کنند تا هیأتی مشترک، متشکل از هیأت رئیسه مجلس و رؤسای شعب با دعوت از نماینده معترض به امتیاز خود، ظرف مدت چهل و هشت ساعت پس از انقضای مهلت فوق، به اعتراضات رسیدگی و اعلام نظر نماید. پس از اتمام این مراحل هیأت رئیسه نسبت به تعیین و اعلام فهرست اعضای کمیسیونهای تخصصی بر مبنای امتیازات هر فرد، اقدام میکند.
پس از اعلام اسامی اعضای کمیسیونهای تخصصی، در صورتیکه هر یک از نمایندگان به کمیسیون انتخاب شده اعتراض داشته باشد، میتواند ظرف مدت بیست و چهار ساعت اعتراض خود را مکتوب به هیأت رئیسه مجلس تقدیم کند تا هیأت مشترک فوقالذکر با استماع نظرات معترضان و بررسی اعتراضهای واصله نسبت به تعیین نهائی اعضای کمیسیونهای تخصصی تا چهل و هشت ساعت پس از انقضای مهلت اعتراض، اقدام کند.
سپس بین افرادى که رأى مساوى آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون مىشود قرعهکشى انجام مىگیرد.
بر این اساس، امتیازبندی و تعیین اعضای هر کمیسیون به ترتیب از کمیسیونهایی که بیشترین متقاضی دارد، انجام میشود و پس از تکمیل اعضای کمیسیونهای مذکور، نمایندگان بازمانده از اولویت اول انتخابی خود، با متقاضیان اولویت اول کمیسیون بعدی امتیازبندی و تعیین کمیسیون میشوند.
نمایندگانی که در هیچیک از اولویتهای خود انتخاب نشدهاند موظفند از دیگر کمیسیونهای تکمیل نشده دو اولویت دیگر را تعیین نمایند.
طبق ماده 38 آیین نامه داخلی، مجلس دارای کمیسیونهای تخصصی و کمیسیونهای خاص با محدوده وظایف مشخص بهشرح مذکور در آییننامه داخلی مجلس میباشد. تعداد اعضای کمیسیونهای تخصصی، حداقل نوزده و حداکثر بیستوسه نفر است و تعداد اعضای کمیسیونهای خاص طبق مواد (39) تا (44) آییننامه داخلی تعیین میشود.
مساله انتخاب رئيس کميسيون ها نيز موضوع ديگري است که بدون شک براي تصدي اين کرسيها شاهد رقابت هايي جدي در هفته آینده خواهيم بود.