پیش نویس سند همکاری 25 ساله ایران و چین که چندی پیش در دولت به تصویب همچنان مورد توجه رسانه ها و تحلیل گران بین المللی است و در همین رابطه، تحلیل ها و تفاسیر متعددی پیرامون آن منتشر شده است.
چین تلاش می کند با تمامی قدرت ها و بازیگران خاورمیانه روابط متعادلی داشته باشد. رویکردی که به نفوذ بیش از پیش چین در خاورمیانه منتهی خواهد شد.
در این زمینه، جاناتان فولتون در یادداشتی که وب‌سایت شورای آتلانتیک آمریکا آن را منتشر کرد؛ نوشت: ایران در شراکت با چین ایران تنها بازیگر خاورمیانه نیست. عربستان و امارات هم دارای توافق مشارکت راهبردی با چین بوده و پارامترهای این توافق‌ها درکمیته‌های مشترک متشکل از مقامات رسمی در حال مذاکره است. چراکه چین به‌رغم سودمندی مشارکت با ایران می‌خواهد رویکرد متوازن خود در خلیج [فارس] را ادامه دهد.
اگرچه شکی نیست که چین و ایران در قبال یکدیگر و در پیشبرد شراکت جامع راهبردی خود جدی هستند، اما سودمندی این شراکت برای تهران به قیمت دیگر شرکای چین در خلیج [فارس] تمام نخواهد شد بلکه چین در این منطقه رویکردی متعادل بر اساس منافع، در دستور کار قرار خواهد داد.
همچنان که اخیراً هم‌زمان با انتشار خبر توافق ایران – چین، نهمین دیدار وزرای انجمن همکاری کشورهای عربی- چین در 6 ژوئیه در اردن، هرچند به‌صورت مجازی، برگزار شد. این دیدار اگرچه دستاورد مهمی نداشت، اما در آن سه سند به امضا رسید: تفاهم همکاری در مورد کووید-19، برنامه اجرایی انجمن از 2020 تا 2022 و اعلامیه امان که «بیانگر تمایل چین و کشورهای عربی برای تعمیق روابط» است. به گفته یک مقام محلی، همکاری چین- ایران نیز در این دیدار موردبحث و بررسی قرار گرفت، هرچند که در اعلامیه آن ذکر نشد.
پس‌ازاین دیدار، کنفرانسی به میزبانی آکادمی علوم اجتماعی چین و دانشگاه شارجه امارات در 11 ژوئیه با تمرکز بر همکاری چین- خاورمیانه و بحران کرونا ویروس برگزار شد. اهمیت این رویداد ازآن‌روست که نشان می‌دهد چین در خاورمیانه توپ‌های زیادی برای بازی دارد. چین در سراسر این منطقه دارای منافع زیادی بوده و با بسیاری از کشورهای منطقه همچون ایران شراکت کامل دارد که ناشی از دهه‌ها تعامل دیپلماتیکی و حجم عظیم تجارت و سرمایه‌گذاری با این کشورها است.
و درنهایت، اگرچه شکی نیست که چین و ایران در قبال یکدیگر و در پیشبرد شراکت جامع راهبردی خود جدی هستند، اما سودمندی این شراکت برای تهران به قیمت دیگر شرکای چین در خلیج [فارس] تمام نخواهد شد بلکه چین در این منطقه رویکردی متعادل بر اساس منافع، در دستور کار قرار خواهد داد.
لابی عربستان، امارات و اسرائیل برای دور کردن چین از ایران
با این حال، گزارش ها و تحلیل ها حاکی از آن است که برخی بازیگران از جمله عربستان، امارات و اسرائیل در حال لابی برای برهم زدن سند همکاری میان ایران و چین هستند.
در این رابطه، «جاشوا رابین مارکس» ستون نویس روزنامه «جروزالم پست» در یادداشتی به بررسی تحلیل های شماری از اقتصاددانان و سیاست مداران درباره توافق ۲۵ ساله میان ایران و چین پرداخت و به نقل از «هاوارد شاتز» اقتصادان شرکت آمریکایی «RAND» نوشت: «چین تمایل دارد روابط خوب خود با همه طرف ها در خاورمیانه را حفظ کند، در سرمایه گذاری، ایجاد یا تقویت زیرساخت های این کشورها سهیم باشد و بیش از پیش به خاورمیانه به عنوان محلی برای استقرار زیرساخت های ارتباطی خود و ایجاد یک جاده ابریشم دیجیتال، می نگرد».
ممکن است تنظیم یا تحمل فشار اسرائیل و عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای چین دشوار باشد. این کشورها در حال لابی کردن برای تضعیف، کند کردن و به نوعی تخریب توافق [با ایران] هستند
به گفته شاتز، چین به خاطر گسترش همکاری های تکنولوژیک با اسرائیل قصد ندارد این رژیم را با خود غریبه کند. با این حال عده ای از مسئولان رژیم صهیونیستی از قرارداد با چین نگران هستند.
مارکس در ادامه نوشت، آیا رد سرمایه گذاری چین در زیرساخت های تکنولوژی ارتباطی از سوی آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، می تواند توافق میان ایران و چین را تسهیل کند؟ وی در پاسخ به این سوال به اظهارات «جان کالابریس» مدیر پروژه آسیا-خاورمیانه در «مؤسسه خاورمیانه» در واشنگتن اشاره کرد که در مصاحبه با مدیا لاین گفت، نتیجه چنین فشار چند جانبه ای نامشخص خواهد بود.
کالابریس در ادامه توضیح داد: «ممکن است تنظیم یا تحمل فشار اسرائیل و عربستان سعودی و امارات متحده عربی برای چین دشوار باشد. این کشورها در حال لابی کردن برای تضعیف، کند کردن و به نوعی تخریب توافق [با ایران] هستند».
در ادامه این یادداشت آمده است، تحلیل گران می گویند، چین رویکردی محتاطانه در قبال توافق های تجاری در پیش گرفته است تا بتواند روابط خوب خود با همه طرفین را حفظ کند و این سیاست خارجی می تواند در خصوص هرگونه توافق با ایران نیز صدق کند.
مارکس به نقل از «رابرت موگیلنیکی» از محققین مؤسسه ای در واشنگتن با نام مجعول «کشورهای حاشیه خلیج عرب» مدعی شد: «کشورهای عرب حاشیه خلیج شرکای تجاری مطمئن تری نسبت به ایران هستند و چین نیز قرار نیست اثرگذاری خود بر منطقه را فقط به خاطر انداختن قایق نجات برای ایران به خطر اندازد».
وی به نقل از موگیلنیکی نوشت: «فارغ از این که رئیس جمهور ترامپ در ماه نوامبر پیروز شود یا خیر، این مسئله پابرجا خواهد بود. اگر رئیس جمهور ترامپ [در انتخابات] ببازد، خطرات ارتباط تجاری عمیق تر [چین] با ایران نیز ممکن است کاهش یابند».