در نشستی که اخیرا سران سه قوه عراق با رهبران احزاب و گروه های سیاسی برگزار کردند، برهم صالح رئیس جمهوری این کشور از فشارهای آمریکا مبنی بر عادی سازی مناسبات بغداد با رژیم صهیونیستی پرده برداشت.
در این نشست که به دعوت مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق برگزار شد، صالح به نقل از مایک پمپئو وزیرخارجه آمریکا خبر داد که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، به صورت جدی، بستن سفارت واشنگتن در بغداد و نیز تحریم های تازه علیه عراق را بررسی می کند.
وزیر خارجه آمریکا در ادامه ادعاهای خود گفته بود ترامپ دستور عملیات علیه گروه های مقاومت به ویژه «کتائب حزب الله» و«عصائب أهل الحق» را صادر خواهد کرد.
گروه های مذکور از جمله جریاناتی هستند که به شدت با حضور آمریکا در خاک عراق و نیز سازش با رژیم غاصب اسرائیل مخالف هستند. در حملاتی که هر از گاهی علیه منافع آمریکا در عراق انجام می شود، مقامات آمریکا معمولا این گروه ها را متهم می کنند.
از سوی دیگر، گفته می شود آمریکا در سفر اخیر الکاظمی به واشنگتن با هدف سوق دادن بغداد به سوی عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی، فشارهایی را بر وی وارد آورده است.
البته فشارها و تهدیدهای آمریکا علیه دولت عراق تازگی ندارد. ترامپ زمانی که عراق طبق مصوبه پارلمان این کشور خواستار عقب نشینی نیروهای آمریکایی از خاک عراق شده بود، تهدید به تحریم کرده بود.
اینک اما با کلید خوردن روند عادی سازی روابط و امضای توافق صلح بین اسرائیل و امارات و بحرین، فشارها علیه دولت الکاظمی افزایش یافته و ترامپ سعی دارد عراق را نیز با توجه به جایگاه مهمی که در معادلات منطقه دارد، وارد چرخه سازش کند.
برخی محافل داخلی عراق نیز موضوع عادی سازی روابط با اسرائیل را به عقب نشینی آمریکا از خاک عراق گره زده و بر این باورند که آمریکا طی معامله ای، عقب نشینی نیروهای خود را مشروط به سازش بغداد با تل آویو خواهد کرد. به عبارتی، ترامپ با ادعای این که عقب نشینی رایگان نخواهد بود، قصد باجگیری از عراق را دارد.
از طرفی، موضع رسمی دولت عراق در قبال سازش با اسرائیل توام با احتیاط بوده است. با اعلام توافق عادی سازی روابط میان ابوظبی و تل آویو در ۲۳ مرداد گذشته، اغلب شخصیت‌های سیاسی، نمایندگان و احزاب عراقی آن را به شدت محکوم کردند، اما دولت عراق و شخص مصطفی الکاظمی در قبال آن موضعی نگرفت.
اما نزدیک به ده روز بعد، الکاظمی در مصاحبه با روزنامه «واشنگتن پست» سکوت خود را شکست و در پاسخ به سوالی در این باره گفت: عادی سازی روابط امارات - اسرائیل تصمیمی است که به امارات مربوط است و نباید در آن دخالت کرد.
فؤاد حسین وزیر امور خارجه عراق هم اعلام کرد عراق همچنان به مصوبات نشست های عربی که یکی از آن ها در سال ۲۰۱۲ در بغداد برگزار شد، پای بند است.
در این توافقات نسبت به شروطی مانند پایان اشغال سرزمین های فلسطین، عقب نشینی اسرائیل به پشت مرزهای سال ۱۹۶۷، تاسیس کشور فلسطین به پایتختی بیت المقدس و همچنین حل مساله آوارگان فلسطینی تاکید شده است.
پس از آن، احمد ملا طلال، سخنگوی نخست وزیر عراق در جریان کنفرانس مطبوعاتی خود پس از نشست کابینه تصریح کرد: در قانون اساسی عراق، عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی ممنوع است. البته وی تاکید کرد عادی سازی روابط میان برخی کشورهای عربی با اسرائیل یک امر داخلی و مربوط به آن کشورها است.
اما آیا فشارهای آمریکا می تواند عراق را به سمت سازش با رژیم صهیونیستی سوق دهد؟
بنا بر دلایل زیر عراق به سادگی و حداقل در کوتاه مدت به روند صلح مورد نظر آمریکا و اسرائیل نخواهد پیوست:
-- فضای کلی عراق بر ضد آمریکا و خصوصا رژیم صهیونیستی است. عموم مردم عراق نسبت به آرمان فلسطین حساسیت خاصی دارند و با سیاست های توسعه طلبانه اسرائیل به شدت مخالف هستند.
از سوی دیگر، صرف نظر از برخی جریانات سیاسی که با آمریکا روابط خوبی دارند و بعید نیست نهایتا تسلیم خواسته ها و فشارهای آمریکا شوند، عمده گروه های سیاسی خصوصا گروه های مقاومت با محوریت حشد الشعبی (به ویژه ائتلاف الفتح) به عنوان پرچمدار مقابله با آمریکا و اسرائیل در این کشور از جایگاه و توانمندی بالایی برخوردار هستند.
مرجعیت عالی در عراق از جمله نهادهایی است که سازش با رژیم اشغالگر قدس را برنمی تابد. پس از اعلام طرح موسوم به «معامله قرن» توسط آمریکا، نماینده آیت الله سیستانی در خطبه های نماز جمعه کربلا با بیان محکومیت شدید مرجعیت عراق نسبت به طرح معامله قرن، از همه مسلمانان و آزادگان جهان خواست برای استیفای حقوق فلسطینی ها و تشکیل کشور مستقل فلسطین کمک کنند.
شایان ذکر است پایگاه صهیونیستی «دبکا» در سال گذشته با انتشار یک گزارش تحلیلی، آیت الله سیستانی را بزرگترین خطر حال حاضر برای ادامه بقای رژیم صهیونیستی قلمداد کرد.
به گفته این پایگاه، خطر واقعی برای اسرائیل از سوی جمهوری اسلامی ایران نیست، زیرا ایران دشمن آشکار ماست، بلکه خطر پنهان و بزرگ ما از عراق و دقیقا از نجف می آید.
بنا بر این، با توجه به جایگاه منیع مرجعیت در عراق، سازش بین عراق و اسرائیل بسیار دشوار و بعید خواهد بود.
عجله ترامپ برای عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل بیش از هر چیز به دلیل نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و کسب برگه برنده در مقابل رقیب خود «جو بایدن» است. با توجه به موانع بسیار و فرصت کمی که ترامپ دارد، قطعا موفق به تحقق سازش بین عراق و اسرائیل نخواهد شد.
پس از انتخابات نیز صرف نظر از نتیجه ای که حاصل خواهد شد، شرایط داخلی آمریکا به شکل طبیعی به گونه ای رقم خواهد خورد که روند سازش دست کم تا مدتی از اولویت سران کاخ سفید خارج خواهد شد.
روابط نزدیک و راهبردی عراق با جمهوری اسلامی، از دیگر عواملی است که در قبال روند سازش نوعی بازدارندگی ایجاد می کند.
ایران موجودیت رژیم صهیونیستی را قبول ندارد و به عنوان کانون محور مقاومت در منطقه، مهمترین مانع و مخالف روند سازش است. قطعا تداوم مناسبات بغداد ـ تهران که از قضا برای عراق از اهمیت و اولویت خاصی برخوردار است ـ منوط به باقی ماندن عراق در محور مقاومت خواهد بود.
با توجه به این واقعیت، یکی از اهداف واشنگتن مبنی بر دور کردن بغداد از تهران، خروج تدریجی عراق از محور مقاومت و پیوستن این کشور به بلوک کشورهای عربی سازشکار است.
با در نظر گرفتن مولفه های فوق، چنین هدفی برای سرمداران کاخ سفید به آسانی قابل تحقق نخواهد بود.