آخرین تلاش ایالات متحده آمریکا برای اضافه کردن دو بند جدید در بودجه ۲۰۲۱ سازمان ملل متحد که منجر به احیای کمیته تحریم ها علیه ایران می شد، با ۱۰ رای مثبت و ۱۱۰ رای منفی اعضای مجمع عمومی سازمان، شکست خورد.
استدلال آمریکا این بود که کمیته تحریم های سازمان ملل علیه ایران باید کار خود را از سر گیرد چون آمریکا از برجام خارج شده و دیگر برجام وجود ندارد.
به عبارت بهتر، این بار اکثریت قریب به اتفاق اعضای سازمان ملل متحد تاکید کردند که واشنگتن، حق استفاده از مکانیسم ماشه را نخواهد داشت و در سال 2021، قرار نیست بودجه ای جهت بازگشت تحریمهای چندجانبه شورای امنیت علیه ایران برای سازمان ملل متحد در نظر گرفته شود.
به این ترتیب، دولت ترامپ پس از ناکامی در تحریم تسلیحاتی ایران و متعاقبا ناکامی در به فرجام رساندن مکانیسم ماشه علیه ایران، شکست دیگری را در مقابل کشورمان پذیرفت.
ثمره برجام یا ثمره مقاومت فعال؟
عده ای مدعی هستند آنچه اخیرا در مجمع عمومی سازمان ملل متحد ( و قبلا در شورای امنیت ) رخ داده، ثمره برجام می باشد، اما واقعیت امر این است که سند توافق هسته ای ، اجازه فعالسازی مکانیسم ماشه را بدون هیچ گونه مانع خاصی به اعضای باقیمانده در توافق هسته ای داده است.آنچه منجر به مخالفت اعضای دائمی و غیر دائمی شورای امنیت و سپس اکثر اعضای سازمان ملل متحد با تلاش دولت ترامپ ( جهت فعالسازی مکانیسم ماشه ) شد، خروج دولت آمریکا از توافق هسته ای بود.
به عبارت بهتر، امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه و آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان معتقد بودند که دولت ایالات متحده به دلیل خروج از توافق هسته ای، دیگر نمی تواند از مزایای حقوقی یک " عضو برجام" بهره مند باشد. اما سوال اصلی اینجاست که آیا اگر دولت ترامپ در توافق هسته ای با ایران باقی می ماند، هم پیمانان آمریکا در اتحادیه اروپا و حتی برخی هم پیمانان غیر اروپایی واشنگتن در شورای امنیت، چنین مواجهه ای را با کاخ سفید داشتند؟ پاسخ این سوال منفی است!
آنچه مسلم است اینکه شرکای اروپایی کاخ سفید، به این نتیجه رسیدند که از یک سو، اصرار جمهوری اسلامی ایران بر "استراتژی مقاومت فعال"برای غرب هزینه ساز خواهد بود و از سوی دیگر، دولت ترامپ با انهدام کامل برجام، هزینه های مشترک واشنگتن- اروپا در مواجهه با تهران را شدیدا افزایش خواهد داد. بنابراین، اروپاییان در این مسیر ( با استناد به خروج دولت آمریکا از برجام ) مانع از فعالسازی کامل مکانیسم ماشه شدند.
لزوم بازنگری در مکانیسم ماشه
آنچه مسلم است اینکه دولت جدید آمریکا می‌تواند به بهانه«عضویت ظاهری در برجام» یا همان «بازگشت بدون ثمر به توافق هسته‌ای»، خود را به عنوان "یکی از اعضای مشارکت کننده در برجام" معرفی کرده و از این طریق مکانیسم ماشه را تا آخرین مرحله ممکن( بازگرداندن همه تحریمهای چندجانبه علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد ) فعال کند. در این صورت، "سند برجام" قطعا به کمک دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان نخواهد آمد!
دولت بایدن این بار بدون هیچ بهانه‌ای ( حتی در صورت پایبندی صددرصدی ایران به تعهدات برجامی خود)، تحریمهای چندجانبه را با استفاده از حق وتوی خود علیه کشورمان اعمال کند. لازم است ایران در قالب یک «اصلاحیه» یا در صورت لزوم«الحاقیه»، «بازگشت تحریمهای چندجانبه» با استفاده از حق وتوی یک از اعضای دائمی شورای امنیت را به«استمرار تعلیق تحریمهای چندجانبه در صورت وتوی یکی از اعضای دائمی شورای امنیت» تبدیل کند.به عبارت بهتر، باید به گونه ای معادله را بازتعریف کرد که " یکی از اعضای دائمی شورای امنیت " ، حتی در صورت مخالفت یکی دیگر از اعضای دائمی، قدرت بازگرداندن تحریمهای چندجانبه علیه کشورمان را نداشته باشد.
ساده انگاری در خصوص مکانیسم ماشه ممنوع!
بسیار ساده انگاری است که تصور شود دموکراتها( دولت جدید بایدن) از مکانیسم ماشه و آفات ناشی از گنجانده شدن آن در سند برجام و قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، علیه کشورمان سوء استفاده نکنند. در تابستان امسال، مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا که پیامش درباره حق استفاده واشنگتن از مکانسیم ماشه علیه ایران مورد تمسخر قرار گرفته بود، اظهاراتش را به اوباما نسبت داد.پمپئو در پیامی تويیتری در این خصوص نوشت:
« این سخنان درباره اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) مال من نیست، رئیس‌جمهور اوباما آن‌ها را گفته است. او به درستی به کنگره گفت ایالات متحده می‌تواند تحریم‌ها علیه ایران را در هر زمانی به سرعت بازگرداند و هیچ کشوری نمی‌تواند مانع آن شود. این همچنان درست است.»
چشم طمع دموکراتها به مکانیسم ماشه
نباید فراموش کرد که افرادی مانند "ریچارد نفیو" عضو تیم مذاکره کننده هسته ای آمریکا ( در مذاکرات منتهی به برجام )، از گنجاندن مکانیسم ماشه در برجام به مثابه یک "نقطه قوت" در این توافق یاد کرده و تاکید دارد که آمریکا در هر زمان که بخواهد و تشخیص دهد، می تواند از این مکانیسم علیه برجام و ایران استفاده کند! مطابق سند برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ، هر یک از اعضای کمیته مشترک برجام می توانند پروسه «حل اختلاف» یا « مکانیسم ماشه» را در این کمیته کلید زده و با اصرار و پافشاری بر ادعای خود، در نهایت کار را به شورای امنیت سازمان ملل متحد بکشانند.
قطعا «عضویت در برجام»، اصلی ترین پیش شرط برای این اقدام محسوب می شود! مؤلفه ای که آمریکا فعلا از آن محروم است. با این حال باید در نظر داشت که جو بایدن در صورت بازگشت ظاهری به برجام( که احتمال آن نیز در آینده متصور خواهد بود) ، قصد دارد از مکانیسم ماشه به مثابه یک "اهرم فشار" علیه کشورمان استفاده کند.بدون شک، جمهوری اسلامی ایران حق دارد با استناد به سوء تفسیر دولت قبلی آمریکا نسبت به مکانیسم ماشه و تلاش سه باره آن برای فعالسازی این مکانیسم،رسما خواستار بازنگری در بندهای مربوط به این مسئله شود.
در هر حال، مسجل است که آنچه تاکنون منجر به شکست آمریکا در فعالسازی مکانیسم ماشه علیه ایران شده، نه سند برجام و نه قطعنامه 2231 شورای امنیت می باشد! آنچه منجر به شکست سه باره آمریکا در سازمان ملل گردیده، اصالت "استراتژی مقاومت فعال" و " درک هزینه های تقابل با ایران" از سوی اعضای جامعه جهانی بوده است.