پاسخ به ۳۷ سوال و شبهه انتخاباتی:
۱. چرا باید در انتخابات شرکت کنیم؟
شرکت در انتخابات یک وظیفه اجتماعی نیست، چون قرار نیست کسی به خاطر رای ندادن، ما را تنبیه یا جریمه کند. رای دادن یک حق است که در صورت تمایل میتوانیم از آن استفاده کنیم. حقی که برای داشتن آن زحمت بسیاری کشیده شده است. امروز زنان و مردان، مستقل از زبان و رنگ و قومیت، حق دارند که رای خود را در صندوق بیندازند. از این حق استفاده کنیم. از دلایلی که باید در انتخابات شرکت کنیم می‌توان به تمام تلاش دشمن این است که مردم را از انتخابات ناامید کنند، مشارکت حداکثری مردم در انتخابات نظام را واکسینه میکند، اولین سود حضور حداکثری در انتخابات به خود مردم برمی گردد، حضور گسترده مردم در انتخابات، اقتدار نظام را افزایش میدهد، حضور حداکثری در انتخابات بیعت مجدد با جمهوری اسلامی است.
۲. رای دادن هر فرد چه تاثیری دارد؟
برخی از مردم فکر میکنند که شرکت نکردن در انتخابات، یعنی رای دادن به هیچ کدام از گزینه‌های موجود. آنها فکر میکنند که رای ندادن به معنای اعتراض به فهرست نامزد‌های انتخاباتی است و دوست دارند صدای اعتراضشان شنیده شود. بررسی‌های تاریخی نشان میدهد که صدای معترضان خاموش شنیده نمیشود. حتی یک مثال، از یک کشور، در یک دوره وجود ندارد که رای ندادن، بر یک چیز تاثیری مثبت گذاشته باشد.
۳. چه کسانی می‌توانند رای دهند؟
انتخاب کنندگان و کاندیداها بر اساس قانون انتخابات آزاد می باید بدون توجه به نژاد، جنسیت، عقیده مذهبی، ثروت، یا موقعیت اجتماعی میتواند انتخاب کنند یا انتخاب بشوند. هم چنین محدودیت‌هایی بر اساس قانون انتخابات دربارٔه سن، سلامتی روان و مجرمان وجود دارد.
۴. هر برگه رای چه اهمیتی دارد؟
ممکن نیست که تمام نامزد‌های انتخابات مثل هم باشند و پیروزی هرکدام از آنها بر زندگی ما اثر نگذارد. شرکت در انتخابات، یک فرایند آماری است و نه یک تصمیم فردی شرکت ما در انتخابات یک تصمیم فردی نیست، بلکه واکنشی است جمعی، که برآیند آن تاثیر مهمی خواهد داشت. به زبان ساده تر یک رای مهم است، چون من تنها کسی نیستم که میگوید یک رای مهم نیست.
۵. حضور مردم در انتخابات چه تاثیری میتواند در حل مشکلات اقتصادی و معیشتی کشور ایفا کند؟
مرکز ثقل در انتخابات، ارتقای کارآمدی و اداره بهینه کشور است. بنابراین، میان انتخابات و حل مشکلات، بویژه در حوزه مسائل روزمره، اقتصاد و معیشت، نسبتی مستقیم وجود دارد؛ بدین معنا که به میزانی که انتخابات منتج به روی کارآمدن افراد و نخبگان شایسته تر، کارآمدتر، پویاتر، پرتحرکتر و چالاک ترشود، افق موجود برای حل مشکلات، روشنتر و امیدبخشتر خواهد بود. این ارتباط، بویژه براین اساس که ناکارآمدی‌ها و ضعف‌های موجود مربوط به مدیران ناکارآمد و فاقد تحرک است، اهمیت فراوان دارد.
۶. اگر رای ندهیم، چه اتفاق‌ی خواهد افتاد؟
تاثیر نرفتن پای صندوق (اگر تاثیری داشته باشد) گذرا است. بعد از یک ماه دیگر کسی از تعداد رای‌های رئیس جمهور منتخب حرف نمی زند. اما تاثیر آراء اخذ شده بیش از چهار سال دوام دارد. بر اساس نظر پرفسور منکیو استاد دانشگاه هاروارد شرکت در انتخابات، انتخابی عاقلانه است چرا که اثرش دوام بیشتری دارد.
۷. انداختن رای در صندوق چقدر زمان مارا درگیر میکند؟
ما برای انتخاب خود درهر عرصه‌ای از زندگی ساعت‌ها وقت می‌گذاریم آیا نمیخواهیم برای توسعه مردم سالاری در کشور، هر چهار سال یک بار، فقط نیم ساعت وقت بگذاریم؟ فقط نیم ساعت!
۸. اگر بیش از یک حق رای داشته باشم چند بار می‌توانم رأی دهم؟
یک شخص حقیقی فقط یک بار در انتخابات میتواند رای دهد. اگر بیش از یک حق رای دارید (یعنی یک نفر به عنوان یک فرد و دیگری به عنوان شرکت‌های بزرگ یا گروهی یا چندین دارایی با نام‌های مختلف شرکت )، فقط باید یک بار در انتخابات رأی دهید. اگر بیش از یک بار رأی دهید، تمام آرای شما رد میشود.
۹. کاندیداصلح را چطور انتخاب کنم؟
همچنان که شرکت در انتخابات یک وظیفه است، گزینش خوب و آگاهانه هم یک وظیفه است. هرکسی طبق سلیقه خود عمل کند؛ منتها همه توجه کنند که این انتخابی که ما میکنیم، یک جا می‌بایست جواب آن را بدهیم. این طور نیست که بگوییم حال ما یا اصلا انتخاب نمیکنیم، یا انتخاب میکنیم و کسی چه میفهمد! بله؛ مردم نمیفهمند که ما چه انتخاب کردیم؛ اما خدای متعال که تشخیص میدهد. بین خودتان و خدا حجت پیدا کنید؛ یعنی بتوانید از راهی بروید که اگر خدای متعال پرسید شما به چه دلیل به این فرد رأی دادید، بتوانید بگویید به این دلیل. بین خودتان و خدا، دلیل و حجتی فراهم کنید و بعد با خیال راحت بروید رأی بدهید.
۱۰. آیا شیوه‌ی احراز صلاحیت کاندیداها توسط شورای نگهبان، با اصول مردمساالری و آزادی در انتخابات تناقضی ندارد؟
اگرچه باید به اصول آزادی و مردم سالاری در همه جا احترام گذاشت، اما آزادی و مردم سالاری در هیچ جای دنیا بی ضابطه و لاقید نیست. واقعیت آن است که همان گونه که برای استخدام در هر اداره‌ای و برای هر شغلی، معیار‌ها و گزینش‌هایی وجود دارد، برای امور خطیر و تخصصی‌ای که با اداره‌ی جامعه سروکار داشته و در کیفیت رقم خوردن سرنوشت آن تأثیر دارد، نمیتوان بدون معیار برخورد کرد و اجازه داد هر فردی بدون عبور از فیلتر‌های لازم، در مناصب بالی تصمیم گیری قرار گیرد. براین اساس، نظارت استصوابی شورای نگهبان ضامن اصل شایسته سالاری است و مانع از ورود افراد فاقد صلاحیت‌های لازم به نهاد‌های مهم و تأثیرگذاری، چون مجلس شورای اسلامی و... میشود و اگر منظور کسانی که موضوع سلب نظارت استصوابی شورای نگهبان را مطرح میکنند این است که همه افراد با هر نوع اعتقاد و مسلکی و با هر نوع سابقه‌ای بتوانند کاندیدای مقام ریاست جمهوری، نمایندگی مجلس و ... شوند.
۱۱. چرا شورای نگهبان علت رد صلاحیت‌ها را به طور شفاف به عموم مردم اعلام نمی‌کند؟
در اینباره باید به چند عامل اشاره کرد:
۱. مطالبه قانون برای حفظ آبروی افراد: شورای نگهبان و به طور کلی، هیئت‌های اجرایی و نظارت در انتخابات به عنوان امین نظام، مردم و کاندیداها موظف اند اگر فردی به هر دلیلی احراز صلاحیت نشود دلایل این امر را صرفا به اطلاع همان شخص برسانند؛ زیرا لزوم امانت داری و حفظ آبروی مؤمن ایجاب میکند که اسرار افراد مخفی بماند.
۲. آینده نگری: ملاک شورای نگهبان در بررسی صلاحیت کاندیداها، وضع فعلی افراد است و چه بسا فردی که در یک دوره صلاحیت وی احراز نمیشود یا رد میشود، برای دور بعدی جبران مافات کرده و مانعی برای احراز صلاحیت وی وجود نداشته باشد. حال در این میان، چه بسا اعلام دلایل عدم احراز صلاحیت یک کاندیدا منجر به پایان حیات سیاسی وی از نظر افکار عمومی شود. علاوه بر این، ممکن است فردی برای نمایندگی مجلس صلاحیت‌های لازم را نداشته باشد، اما برای مناصب دیگری واجد صلاحیت باشد. در این حالت، اعلام دلایل رد یا عدم احراز صلاحیت وی برای نمایندگی مجلس می تواند بر آینده ی حیات سیاسی وی تأثیر نامطلوب بگذارد.
۳. جلوگیری از ترور شخصیت وی توسط مخالفان: از آنجا که ممکن است فردی که در یک دوره تأیید یا احراز صلاحیت نمی شود، برای دور بعدی احراز صلاحیت شود، اعلام دلایل رد یا عدم احراز صلاحیت وی میتواند منجر به دادن بهانه‌های لازم به مخالفان و منتقدان وی جهت تخریبش باشد.
۱۲. آیا در انتخابات، امکان تقلب وجود دارد؟
انتخابات در ایران یکی از سلامترین انتخابات دنیا است و در آن تخلف و جرم در جزئی‌ترین و حداقل ترین حالت آن صورت می گیرد. درواقع، اگرچه راه‌های قانونی تقلب و تخلف در انتخابات مسدود است و در صورت کشف هرگونه تخلف و تقلب در انتخابات، برخورد قانونی با آن صورت میگیرد، اما این بدان معنا نیست که اصلا تقلبی در انتخابات صورت نمی گیرد. واقعیت آن است که همواره افراد خاطی‌ای هستند که به دلایل متعددی اقدام به تخلف و تقلب در انتخابات می کنند، اما اولا درصد اینها جزیی است و تأثیر تعیین کننده بر نتیجه‌ی انتخابات ندارد و ثانیا در صورت کشف شدن یا گزارش شدن، براساس قانون به آنها رسیدگی میشود.
۱۳. مطالبات جامعه از کاندید منتخب چیست؟
انتظارات از رییس جمهور، به عنوان رییس قوه مجریه و دومین مقام رسمی کشور بعد از رهبری، متناسب با حدود اختیارات و مسئولیت‌های او است. در حال حاضر مردم کشورما از مشکلات اقتصادی و معیشتی، تورم و گرانی، افت ارزش پول ملی و کاهش قدرت خرید و فساد اداری در رنج هستند. ما باید بتوانیم پول حاصل از فروش نفت و گاز و امثال آن را به کشور خودمان بازگردانیم و برای حل معضلات عدیده اقتصادی و بهبود معیشت مردم خود استفاده کنیم.
در چنین شرایطی مردم از رییس جمهوری آینده کشور و دولت وی انتظار دارند برای حل این مشکلات اساسی و بهبود زندگی و معیشت یومیه و کاهش آلام و رنج‌های آنان راه حل پیدا کند. برای ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری مزمن راه حل عملی ارائه کند و گرانی بی حساب و کتاب را مهار کرده و ثبات را به بازار برگرداند.
اقتصاد و بهبود وضعیت معیشت یک عامل بسیار مهم در انتخابات کشور ماست و فرقی نمی کند انتخابات مجلس در پیش باشد یا انتخابات ریاست جمهوری، چراکه توقع مردم این است که بهبودی در شرایط اقتصادی و معیشتی ایجاد شود.
۱۴. چرا انتخابات ایران برای کشور‌های خارجی و بخصوص دشمن انقلاب اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است؟
رصد انتخابات در ایران و حساسیت آن برای دشمنان انقلاب به دلیل کارکرد‌ها و دستاورد‌های این امر مهم است؛ زیرا انتخابات از مهمترین مجاری پیوند نظام با مردم است و به میزانی که مشارکت در انتخابات بالا باشد، مهرتأییدی است بر پشتوانه و حمایت مردمی از نظام. علاوه بر این، هدف از تمامی فشار‌ها و توطئه‌ها علیه نظام، انقلاب و مردم ایران توسط دشمنان، خسته و بی تفاوت سازی مردم نسبت به سرنوشت کشور است. باتوجه به این مهم، دشمن درصدد است تا با سم پاشی‌های متعدد در انتخابات، نتایج به ثمر نشستن تیر‌های سم آلود خود بر پیکر کشور و نظام را نظاره کند؛ به این صورت که مردم با دلسردی و ناامیدی در انتخابات مشارکت نکنند. به طور دقیق تر، در شرایط کنونی، دشمن به انتخابات به عنوان عرصه‌ی مشاهده‌ی نتایج به ثمر نشستن فشار‌های حداکثری خود نگاه میکند؛ به این ترتیب که اگر مردم در انتخابات مشارکت حداقلی داشته باشند، دشمن میتواند امیدوار باشد که با اعمال فشار‌های حداکثری، توانسته است شکاف مردم با نظام را تقویت کند. در صورت وقوع این قضیه، دشمن در اعمال فشار‌های حداکثری خود جری‌تر خواهد شد. علاوه بر این، رونق مشارکت سیاسی نشان از پویایی نظام اجتماعی دارد و در نقطه‌ی مقابل، عدم مشارکت سیاسی یا ضعف در مشارکت سیاسی میتواند گویای وجود بحران‌هایی در جامعه از قبیل بحران هویت، مشروعیت و... باشد.
۱۵. با کدام مبنا باید صلاحیت‌ها در انتخابات بررسی شود؟
یکی از ارکان مهم پذیرش قدرت در نظام اسلامی، داشتن صلاحیت است. در این مکتب، اگر کسی به اندازه ذر‌های از قدرت برخوردار باشد، به همان اندازه باید صاحب صلاحیت باشد، وگرنه حق اعمال آن قدرت را ندارد. آشنایی با اسلام داشتن تقوا و عدالت و درایت و تدبیر، شرایط هر مسئولیتی در نظام اسلامی است که بدون آن، نمی توان آن جایگاه را کسب کرد. وجود همین صلاحیت هاست که به عنوان رکن اساسی مشروعیت بخشی مسئولان نظام اسلامی مطرح می شود؛ البته سطح این مؤلفه‌ها نسبت به هر جایگاهی متغیر است.
۱۶. چه نیازی به شورای نگهبان وجود دارد؟
اصولا وظیفه شورای نگهبان یک امر نظارتی است، چه در حوزه تقنین و چه در حوزه انتخابات. همه جوامع انسانی نیز به حکم عقل پذیرفته اند که در اداره جامعه، باید سازوکار‌های نظارتی را داشته باشند و این نظارت در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی روزانه یک جامعه ضرورت دارد. شما در زندگی اجتماعی روزانه هزاران مورد از نظارت را ملاحظه می کنید. در مسابقات ورزشی، در رفت وآمد روزانه و تردد‌های شهری و... پس نظارت برای حیات اجتماعی انسان‌ها امری ضروری است و در عرصه‌های مختلف وجود دارد. شورای نگهبان هم با هر عنوانی در کشور‌های دیگر وجود دارد. در جمهوری اسلامی ایران با همین عنوان و در کشور‌های دیگر با عناوین دیگر، نهاد‌هایی مثل دادگاه قانون اساسی، دیوان عالی فدرال آمریکا، شورای قانون اساسی و... این نظارت تقنینی و انتخاباتی را به نوعی انجام میدهند. جمهوری اسلامی ایران هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی این سازوکار بسیار مؤثر را در نظر گرفت. قبل از انقلاب، ما سازوکار‌های نظارتی قانونمندی نداشتیم.
نظام‌های قضایی اصولا آن‌هایی که نظارت قضایی دارند، مثل آمریکا، نظارتشان پسینی است؛ یعنی فرض این است که مصوبات منطبق با قانون اساسی است، مگر اینکه شکایتی یا اعتراضی مطرح شود. اما چارچوب قانون اساسی ما نظارت پیشینی را در نظر گرفته است و کلیه مصوبات مجلس پیش از نهایی شدن باید به تأیید شورای نگهبان اگر قانون اساسی شکل دیگری را در برسد. طبیعتا نظر میگرفت، آن انجام میشد؛ اما فعلا این روش پذیرفته شده است.
۱۷. چرا باید ۱۲ نفر بتوانند برای ۸۰ میلیون نفر تصمیم بگیرند؟
زندگی اجتماعی اقتضائاتی دارد و یکی از اقتضائات آن واگذاری تصمیم گیری در حوزه‌های کلان به کسانی است که بتوانند به نمایندگی از مردم عهده دار انجام مسئولیت‌هایی برای پیشبرد اهداف جامعه باشند؛ چراکه با وجود تکثر دیدگاه ها، نمیتوان در همه امور اجتماعی نظر یکایک مردم را جویا شد و همه را نیز اعمال کرد. به همین دلیل در همه کشور‌ها مردم ابتدا درباره چگونگی اداره جامعه نظر می دهند و به ساختار کلان و نهاد‌های اساسی رأی می دهند و پس از آن افرادی به نمایندگی از مردم وظایف و اختیاراتی را به عهده میگیرند و در چارچوب آن ساختار کلان اعمال وظیفه میکنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران هم مردم با رأی به قانون اساسی، شیوه اداره حکومت، ساختار کلان و نهاد‌های اساسی آن را معین کردند. بر همین اساس مسئولان و مدیران وظایف و اختیارات خود را اعمال میکنند و تصمیماتی برای کلان کشور میگیرند. دیگر اینجا این شبهه مطرح نیست که چرا یک نفر برای سایرین تصمیم میگیرد؛ زیرا این مسئله برای هر کسی که در هر سمتی عهدهدار مسئولیتی باشد، صادق است. این شبهه درباره رئیس جمهور، وزرا، نمایندگان مجلس، استانداران و فرمانداران نیز میتواند مطرح باشد؛ چراکه آنان نیز تصمیماتی میگیرند که بر سایرین اثر میگذارد؛ در نتیجه اینکه یک نفر برای دیگران تصمیم میگیرد اشکالی ندارد، مهم این است که تصمیمی که گرفته است آیا مبتنی بر اختیارات و وظایف قانونی او باشد و مشروعیت اتخاذ آن تصمیم را داشته است یا خیرهمانطور که در اصل ۷۱، قانون اساسی اختیار قانونگذاری را به مجلس سپرده و ریاست قوه مجریه را در اصل ۱۱۳ برعهده رئیس جمهور گذاشته است.
وظایف و اختیارات شورای نگهبان را نیز در اصول ۹۴، ۹۶، ۹۸ و ۹۹ قانون اساسی ذکر کرده است. پس پاسخ این پرسش را که چرا شورای نگهبان این وظایف را برعهده دارد، باید در قانون جستجو کرد. اگر زمانی قانون به نحوی اصالح شد که این وظیفه برعهده دستگاه دیگری گذاشته شد، مسئله‌ای نیست، از آن به بعد باید همان دستگاه این وظیفه را انجام دهد؛ اما تا زمانی که قانون این مسئله را بر عهده شورای نگهبان قرار داده است، نباید انتظار داشت این وظیفه و تکلیف قانونی رها شود و انجام نشود.
۱۸. نظارت استصوابی چیست و بر چه مبنایی صورت میگیرد؟
نظارت استصوابی یک نظارت قانونی مؤثر برای جلوگیری از انجام تخلفات و تضمین سلامت اقدامات است. این نوع نظارت مختص شورای نگهبان نیست و در بسیاری از عرصه‌های دیگر نیز ناظران یا دستگاه‌های نظارتی آن را اعمال می کنند؛ برای نمونه آنجایی که پلیس به خودروی متخلف دستور توقف میدهد و او را اعمال قانون می کند.
درباره نظارت بر مصوبات مجلس نیز اصل ۹۴ قانون اساسی این اختیار را به شورای نگهبان داده است که بر عدم مغایرت، مصوبه را برای اصالح به مجلس بازگرداند درخصوص نظارت بر انتخابات نیز اصل ۹۹ قانون اساسی وظیفه نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همهپرسی را فقط برعهده شورای نگهبان قرار داده است و مسئولیت نظارت بر انتخابات را به هیچ نهاد دیگری نسپرده است.
حتی در قانون نیامده است در تخلفات احتمالی انتخابات بروید و به قوه قضائیه یا مرجع دیگر شکایت کنید. آیا شورای نگهبان که وظیفه تضمین سلامت انتخابات را برعهده دارد، میتواند صرفا ناظر تخلفات احتمالی باشد و با آنها برخورد نکند؟ از طرف دیگر در تمام قوانین انتخاباتی، از جمله قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری، قانون انتخابات ریاست جمهوری و قانون همه پرسی، جزئیات این نظارت بیان شده است و در همه این قوانین مجددا تصریح شده که نظارت بر انتخابات بر عهده شورای نگهبان است.
۱۹. چرا اعضای شورای نگهبان عمدتا دچارکهولت سن و پیری هستند؟
معمولا در نهاد‌های مشورتی و نظارتی افرادی را به کار میگیرند که دارای تجربه، دانش بالا و قدرت تشخیص مناسبی باشند؛ در حالی توان اجرایی و تحرک بالا نیازمند که در نهاد‌های اجرایی عمدتا میانگین سنی اعضای شورای قانون اساسی فرانسه نیز در سال ۲۰۱۷، ۷۲ سال اعلام شده است. اما در شورای نگهبان برخی اعضا در ۳۶ و ۴۰ سالگی به عضویت درآمدند و میانگین سنی اعضای شورای نگهبان زیر ۷۰ سال است که از میانگین جوامع دیگر کمتر است. در هر صورت قانون اساسی تدبیر خوبی را برای دوره انتخابات اعضا پیشبینی کرده است که هر عضوی دورهاش شش سال است و هر سه سال نیمی از آنها عوض میشوند؛ این فرصتی است که افراد جوان یا افرادی که قبال در شورای نگهبان نبودند، بتوانند به عنوان عضو جدید در شورای نگهبان حضور داشته باشند و از تجربه بقیه استفاده کنند.
۲۰. با وجود انتصابی بودن اعضای شورای نگهبان، آیا تصمیمات و نظرات شورای نگهبان مستقل از رهبری است؟
طبق قانون و نشر تفسیری، شورای نگهبان در مقام اعلام نظر در خصوص مصوبات و انتخابات باید نظر خودشان را اعلام کنند و اکنون نیز همینگونه عمل می شود. فقط چنانچه در برخی موارد، حکم حکومتی ولی فقیه وجود داشته باشد و شرعا باید نظر، ولی فقیه رعایت شود، طبیعتا نظر ولی فقیه اعمال خواهد شد، ولی در سایر موارد نظر خود اعضا اعلام میشود.
۲۱. چرا اعضای شورای نگهبان از یک گروه و جناح سیاسی اند؟
شورای نگهبان اصالتا در قالب این تعاریف حزبی و جناحی نمی گنجد و هیچ کدام از اعضا، حزبی و جناحی عمل نمیک نند. شورای نگهبان یک باشگاه سیاسی نیست که لازم باشد افراد از جناح‌های مختلف عضو آن باشند. مهم این است که عملکرد شورای نگهبان در چارچوب قانون و بر مدار مقررات و ضوابط باشد. خود اعضای شورای نگهبان در احزاب سیاسی عضو نیستند و در تقسیمبندی اصولگراـ اصالح طلب قرار نگرفته اند. البته برخی اعضا از اوایل انقلاب در تشکل‌های علمی و حوزوی( مثل جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)عضو بوده اند و اکنون آن تشکل‌ها حیثیت سیاسی پیدا کرده اند. اما نگاه اعضا به آن تشکیلات نیز سیاسی نیست و از جهت فعالیت‌های علمی و حوزوی همچنان عضو هستند.
۲۲. ناکارآمدی مجلس و دولت به دلیل نظارت استصوابی شورای نگهبان است؟
انتساب ناکارآمدی افراد به نظارت مؤثر شورای نگهبان یک انتساب بی ربط است؛ همانطور که کارآمدی مدیران و مسئولان نیز ارتباطی با نظارت مؤثر شورای نگهبان ندارد. در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان بیش از شش هزار نفر را برای ۲۹۰ کرسی نمایندگان مجلس احراز صلاحیت کرد. آیا همه افراد تأیید صلاحیت شده، ناکارآمد بودند؟ آیا افراد منتخب، شایسته‌ترین افراد در میان آن شش هزار نفر بودند؟ طبیعتا در میان آنها حتما افراد کارآمدتر بوده است، ولی به هر دلیلی مردم به آنها رأی ندادهاند؛ بنابراین ناکارآمدی برخی مدیران اصولا ارتباطی با شورای نگهبان ندارد. انتخابات ریاست جمهوری هم همین طور است. افراد زیادی تأیید می شوند، ولی فقط یک نفر رأی میآورد.
آیا فرد منتخب در میان افراد دیگر شایسته ترین فرد بوده است و دیگران از او ناکارآمدتر بودهاند؟
از این رو ارتباطی میان کارآمدی و کسب اکثریت آرا وجود ندارد و باید فرایندی برای شایسته گزینی ایجاد کرد. در حقیقت شورای نگهبان صرفا صلاحیت های حداقلی را بررسی می کند و معیاری برای سنجش شایستگی کاندیداها ندارد. ما نیازمند سازوکاری برای احراز شایستگی‌ها هستیم، رأی مردم به تنهایی نمیتواند این را تعیین کند. بررسی صلاحیت‌ها در شورای نگهبان نیز به تنهایی نمی تواند کافی باشد؛ لذا باید برای احراز شایستگی‌ها و سنجش شرایط کیفی نامزد‌ها و توانمندی‌های آنان ابزاری داشته باشیم که مقدمه آن اصلاح قانون انتخابات است.
۲۳. چراشورای نگهبان یک نفره است و تصمیمات و نظرات شورای نگهبان تابع نظرات آیت الله جنتی است؟
بحثی که شورای نگهبان تابع نظرات حضرت آیت الله جنتی است، بحث بی مبنایی است. مشروح مذاکرات جلسات شورای نگهبان که چاپ شده است را اگر ملاحظه کنید، متوجه این امر می‌شوید.
همه مذاکرات اعضا پیرامون مصوبات مجلس شورای اسلامی با ذکر نام اعضا منتشر و چاپ میشود و مشخص شده است که چه استدلال هایی در مباحث مطرح میشود و نتیجه رای گیری به چه شکل است. حضرت آیت الله جنتی نیز یکی از ۱۲ عضوی شورای نگهبان است و نظر ایشان با نظر سایر اعضا برابر است وبرتری ندارد. در شورای نگهبان استدلال برتر حاکم است و اعضا باید بتوانند دیگران را نسبت به استدلال خود قانع کنند.
۲۴. نتیجه انتخابات را چه کسی تعیین میکند؟
رئیس جمهور با رأی مردم انتخاب خواهد شد. در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آراء عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شورا‌ها و نظایر اینها، یا از راه همه پرسی در مواردی که در اصول دیگر این قانون معین میگردد.
۲۵. آیا در انتخابات تقلب صورت میگیرد؟
تقلب انتخاباتی دخالت غیرقانونی در فرایند یک انتخابات است. فعالیت‌های متقلبانه نتیجه نهایی شمار آراء را تحت تأثیر قرار می دهند تا یک نتیجه انتخاباتی دلخواه حاصل شود. این کار ممکن است با افزایش میزان آرای نامزد دلخواه یا با کاهش آرای نامزد رقیب یا با هر دوی آنها صورت پذیرد. تعریف قانونی تقلب انتخاباتی در هر کشور با کشور دیگر متفاوت است و ممکن است عملی که در یک کشور تقلب محسوب می شود در کشور دیگر اینچنین نباشد. بسیاری از انواع تقلب انتخاباتی در قانون انتخابات احصاء شده اند و برخی دیگر در تعارض با قوانین کلی هستند؛ مانند سوء قصد، مزاحمت یا تهمت. تقلب انتخاباتی در هر مرحله ای ممکن است رخ دهد، اما بیشتر در طول تبلیغات انتخاباتی و شمارش آراء اتفاق میافتد. جلوگیری از رأی دادن آزادانه یا بهطور کلی رأی دادن افراد و تغییر نتایج دو شکل اصلی تقلب انتخاباتی است. همچنین از دیگر روش‌های تقلب در انتخابات جابجایی صندوق های پلمب شده با صندوق‌های مشابه از پیش آماده شده با رای‌های متفاوت و به نفع یک نامزد خاص می باشد. عدم خواندن رای‌های یک کاندیدا یا مخدوش اعلام کردن یک رای یا ابطال یک صندوق که اکثریت آرای آن به نفع یک نامزد خاص میباشد از دیگر روش‌های تقلب درانتخابات میباشد.
از آنجا که نظارت شورای نگهبان میتواند مطمئنترین طریق کنترل و نظارت بر اجرای قوانین و رسیدن به نتایج واقعی انتخابات باشد، قانون گذار اساسی در اصل ۹۹ قانون اساسی، نظارت برانتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آرای عمومی و همه پرسی را بر عهده وی قرار داده است. این نظارت استصوابی، عام و در تمام مراحل و امور مربوط به انتخابات جاری بوده و هدف نهایی آن حفظ و صیانت از آرای مردمی میباشد.
۲۶. دلیل انحراف برخی افراد در مقام رئیس جمهور کشور چیست؟
رییس جمهور سوگند یاد میکند که پاسدار مذهب رسمی و نظام جمهوری اسلامی و قانون اساسی باشد. لازمه اصلی پاسداری نوعی نظارت است که ابتدائا باید نظارتی باشد تا براساس آن پاسداری مصداق پیدا کند. رییس جمهور در صورت مشاهده خالف، آن را به مقامات مربوطه معرفی میکند یا آن را ابطال مینماید. وی در این موارد میتواند علاوه بر دستور‌های لازم و ارائه طریق تصمیم میگیرد. وی حتی گاهی در خارج از حوزه وظایف خود ارائه پیشنهاد نموده یا تصمیمات جدی تری مثلا اخطار به اجرای قانون اساسی اتخاذ میکند. از دلیل به انحراف کشیده شدن برخی افراد در این مقام تقوا و پای بند بودن آنها به اصول انقلاب اسلامی است. هرچه این دو اصل در فرد قوی‌تر باشد به انحرافات و زیرپاگذاشتن قانون و اصل انقلاب اسلامی دست پیدا نمی‌کند.
۲۷. چرا برخی انتخابات به مرحله دوم کشانده میشود؟
چنانچه در مرحله اول برای هیچیک از داوطلبان اکثریت مطلق حاصل نگردید، انتخابات دومرحله‌ای خواهد شد؛ بدین معنی که دو نامزدی که بیشترین آرا را در مرحله اول داشته اند، در انتخابات مرحله دوم شرکت میکنند.
۲۸. آیا نتیجه انتخابات پیش از برگزاری آن مشخص است؟
در جمهوری اسلامی ایران امور کشور باید به اتکاء آراء عمومی اداره شود، از راه انتخابات: انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شورا‌ها و نظایر اینها، پس از برگزاری انتخابات و شمارش آرا عموم مردم نتیجه انتخابات و تعداد آرا مشخص نمیشود.
۲۹. چرا مهلت اخذ رای تمدید میشود؟ آیا تمدید آن به دستور رئیس جمهور پیشین است؟
اخذ رأی در داخل و خارج کشور در یک روز انجام میشود و مدت آن ۱۰ ساعت است و درصورت ضرورت قابل تمدید میباشد. تشخیص ضرورت و مدت تمدید اخذ رأی در سراسر کشور به عهدۀ وزیرکشور است. اخذ رأی باید در روز جمعه انجام گیرد.
۳۰. چرا روحانیون نباید رئیس جمهور شوند؟
روحانیون نباید رئیس جمهور شوند. در روزنامه کیهان تاریخ ۵۸ /۹ / ۱۰ از قول امام (ره) بیان شده است روحانیون نباید رئیس جمهور شوند؛ ولی حالارئیس جمهور روحانی، رئیس قوه قضاییه روحانی و بسیاری از پست‌های مدیریتی در دست روحانیت است، آیا این خالف گفته امام (ره) نیست؟
در نحوه مواجهه امام با مسئولیت اجرایی روحانیون اگر توجه به اقتضائات زمان نداشته باشیم شاید تصور شود امام(ره) رویکرد دوگانه‌ای داشته اند؛ زیرا ایشان قبل از پیروزی انقلاب می‌فرمودند:« روحانی... خودش رئیس جمهور نشود لکن در ریاست جمهوری نقش داشته باشد و کنترل کند.» امام حتی در کتاب کشف االسرار خود تصریح میکند:« این که می‌گویند حکومت باید به دست فقیه باشد نه آن که فقیه باید شاه و وزیر و سرلشگر و سپاهی و سپور باشد بلکه فقیه باید نظارت در قوه تقنینیه و در قوه مجریه ممالک اسلامی داشته باشد.» اما آنچه در عمل اتفاق میافتد، روی کار آمدن روحانیون و مسئولیت گرفتن آنها است! اما چرا امام پذیرفتند و مخالفت نکردند؟ در واقع امام(ره) شأن یک روحانی را بالاتر از این میداند که کار اجرایی کند. در اندیشه امام روحانیت باید هادی و ناظر باشند در ابتدای پیروزی انقلاب هم همین سیاست پیاده شد و افرادی مثل مهندس بازرگان قدرت را به دست گرفتند، اما اقتضای زمان و عملکرد دولت موقت و برخی مسئولین غیر روحانی امام را به این باور رساند تا پرورش نیرو‌های کار آمد و کارا، روحانیت و عالمان اسلامی پست‌های کلیدی را در دست بگیرند و جامعه را به سوی اهداف و آرمانهایش هدایت کنند.
۳۱. صدا وسیما حامی یک کاندید انتخابات است و با آگهی‌های خود افکار مردم را تغییر میدهد.
صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مکلف است برنامه‌های آموزش انتخاباتی را که وزارت کشور یا هیئت مرکزی نظارت منتخب شورای نگهبان ضروری تشخیص میدهند و همچنین کلیۀ اعلامیه‌ها و اطلاعیه‌های مربوط به انتخابات را از شبکۀ سراسری یا محلی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران پخش نماید.
نامزد‌های ریاست جمهوری که صلاحیت آنان توسط شورای نگهبان، تأیید و اسامی آنها از طرف وزارت کشور اعلام میگردد، هریک حق دارند به طور مساوی از صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برای معرفی و ارائۀ برنامه‌های خود استفاده نمایند. ترتیب و تنظیم برنامۀ تبلیغات نامزد‌های انتخاباتی از طریق صداوسیما به عهدۀ کمیسیون بررسی تبلیغات می باشد.
۳۲. برخی مدعی هستند که برخی آرا شمرده و محاسبه نمیشود.
در موارد ذیل با تأیید هیئت نظارت یا نمایندۀ وی برگ‌های رأی، باطل، ولی جزء آرای مأخوذه، محسوب و مراتب در صورتجلسه، قید و آرای مذکور ضمیمۀ صورتجلسه خواهد شد:
۱- آرای غیرقابل خواندن.
۲- آرایی که از طریق خریدوفروش بهدست آمده باشد.
۳-آرایی که سفید به صندوق ریخته شده باشد.
در موارد ذیل با تأیید هیئت نظارت یا نمایندۀ وی برگ‌های رأی، باطل و جزء آرای مأخوذه محسوب نشده و مراتب در صورتجلسه، قید و آرای مذکور ضمیمۀ صورتجلسه خواهد شد:
۱- صندوق، فاقد لاک و مهر انتخاباتی باشد.
۲- آرا، زائد بر تعداد تعرفه باشد.
۳- آرای کسانیکه به سن قانونی رأیدادن نرسیده باشند.
۴- آرایی که با شناسنامۀ افراد فوت شده یا غیرایرانی داده شده باشد.
۵- آرایی که با تقلب و تزویر (در تعرفه ها، آرا، صورتجلسات، شمارش) به دست آمده باشد.
۶- آرایی که با شناسنامۀ غیر یا جعلی اخذ شده باشد.
۷- آرای تکراری.
۸- آرایی که با شناسنامۀ کسانیکه حضور ندارند، اخذ شده باشد.
۹ -آرایی که از طریق تهدید به دست آمده باشد.
۱۰ -آرایی که روی ورقۀ غیر از برگ رأی نوشته شده باشد.
۳۳. مجری برگزاری انتخابات چه کسی است و در شمارش آرا تقلب صورت میگیرد؟
وزارت کشور مجری برگزاری انتخابات ریاست جمهوری است و زیر نظر هیئت اجرایی مرکزی انتخابات با ترکیب اعضای ذیل اقدام مینماید:
۱- وزیرکشور (به عنوان رئیس هیئت )۲- یکی از اعضای هیئت رئیسۀ مجلس شورای اسلامی با انتخاب مجلس (بدون حق رأی )۳- دادستان کل کشور۴- وزیر اطلاعات ۵- تعداد هفت نفر از شخصیت‌های دینی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به عنوان معتمدان مردمی به ترتیب مقرر در تبصره‌های ۱ و ۲ این ماده.
تبصره ۱- وزیرکشور حداقل پنج ماه قبل از پایان دورۀ چهارسالۀ ریاست جمهوری، سی نفر از شخصیت‌های مذهبی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور را که دارای صلاحیت‌های مندرج در تبصره ۳ ماده ۳۹ این قانون باشند، به عنوان معتمد به هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات معرفی مینماید و با رعایت تبصره ۲ این ماده، پس از تأیید هیئت مرکزی نظارت، حداکثر ظرف یک هفته، جلس‌های با حضور حداقل دو سوم معتمدان مذکور تشکیل می دهد که ضمن آن هفت نفر معتمدان موضوع بند ۵ با رأی مخفی و اکثریت نسبی به عنوان عضو اصلی و چهار نفر عضو علی البدل به ترتیب آرا انتخاب شوند.
تبصره ۲ -چنانچه هیئت مرکزی نظارت به هر دلیلی کل یا تعدادی از معتمدان پیشنهادی را تأیید ننمود، وزیرکشور موظف است به تعداد دو برابر موردنیاز، افراد واجدشرایط دیگری را به هیئت مرکزی نظارت پیشنهاد نماید. هیئت مرکزی نظارت حداکثر ظرف بیست وچهار ساعت نظر خود را کتبا می نماید. در هر صورت نظر هیئت مرکزی نظارت برای وزیرکشور لازم الاتباع است.
تبصره ۳ -هیچیک از اعضای هیئت اجرایی مرکزی انتخابات نباید نامزد انتخابات ریاست جمهوری باشند.
۳۴. سازمان‌ها و ارگان‌های دو لتی حق تبلیغ و حمایت از کاندید موردنظر را دارند؟
انجام هرگونه فعالیت تبلیغاتی از تاریخ اعلام رسمی اسامی نامزد‌ها له یا علیه نامزد‌های ریاست جمهوری از میز خطابۀ نمازجمعه و یا هر وسیلۀ دیگری که جنبۀ رسمی و دولتی دارد و فعالیت کارمندان در ساعات اداری و همچنین استفاده از وسایل و سایر امکانات وزارتخانه‌ها و ادارات و شرکت‌های دولتی و مؤسسات وابسته به دولت و نهاد‌ها و مؤسساتی که از بودجۀ عمومی به هر مقدار استفاده میکنند و همچنین دراختیارگذاشتن وسایل و امکانات مزبور ممنوع بوده و مرتکب، مجرم شناخته میشود.
مؤسسات و نهاد‌هایی که دارایی آنان از اموال عمومی است، همانند بنیاد مستضعفان، مشمول مادۀ فوق می باشند. ادارات و سازمان‌ها و ارگان‌های دولتی و نهاد‌ها و اعضای آنها، با ذکر سمت خود حق ندارند له یا علیه هیچیک از نامزد‌های انتخاباتی اعلامیه، اطلاعیه، پلاکارد بدهند.
۳۵. نارضایتی و عدم مدیریت در دولت سابق چه تاثیری بر انتخابات دارد؟
نارضایتی مقطعی نسبت به یک دولت نباید باعث عدم حضور مردم در انتخابات شود بلکه باید با حضور پرشور، اعتراض خود را بیان کرده و انتخاب درستی را رقم بزنند. انتخابات ریاست جمهوری برآیند سیاست‌ها و مدیریت‌های مقاطع مختلف کشور است.
۳۶. آیا برخی باهدف انتخابات، عموم مردم را به تزریق واکسن وادار میکنند؟
واکسیناسیون عمومی چندماهی است تقریبا در همه کشور‌ها علاوه در کشور ایران شروع شده است، و اقشار مختلف جامعه براساس الویت واکسینه میشوند، همچنین واردکردن واکسن کرونا و تولید آن بدست پزشکان ایرانی از دیگر اقداماتی است که در این برهه انجام شده است و ارتباطی با انتخابات ندارد.
۳۷. بعضی افراد به دلیل اینکه تبعیض در جامعه وجود دارد، تصمیم دارند در انتخابات شرکت نکنند، چگونه می‌توان این افراد را توجیه کرد؟
در مواجهه با این قبیل افراد ابتدا باید سعی کرد تا وظیفه ملی و شرعی بودن شرکت در انتخابات تبعات و مزایا و کارکرد‌های حضور حداکثری در انتخابات و ثالثا برای آنها تبیین شود. ثانیا خسارت‌های عدم مشارکت در انتخابات. واقعیت آن است که هرگز ضعف‌ها و نارسایی‌های موجود نمی تواند سبب غفلت از پرداختن به مصالح و منافع کلان و عامه شود. براین اساس، درست است که در جامعه تبعیض‌هایی وجود دارد، اما این نارسایی نباید موجب غفلت از حضور در انتخابات شود. اتفاقا توان در انتخابات با مطالبه‌ی مبارزه با تبعیض از کاندیداها، امیدوار بود که گام‌هایی برای رفع این نقیصه برداشته شود، اما با عدم حضور در انتخابات و نرساندن مطالبه‌ی خود به گوش مسئولان نمیتوان امیدوار بود که برای تحقق مطالبات ما قدمی برداشته شود. علاوه بر این، باتوجه به نقشی که انتخابات میتواند در افزایش پرستیژ بین المللی نظام داشته باشد، باید مزایا و خسارت‌های عدمشرکت در انتخابات برای این قبیل افراد تبیین شود. ازجمله اینکه عدم شرکت در انتخابات ممکن است باعث تنگتر شدن حلقه‌ی تحریم‌های ضد ایرانی شود.