معناکاوی‌ها و ارائه تفسیرهای متنوع از انتخابات و رفتارهای انتخاباتی ایرانیان پس از ده روز از انتخابات 28 خرداد1400 همچنان ادامه دارد و به نظر می‌رسد حالا حالاها این مباحث تداوم خواهد داشت. دلیل این موضوع علاوه بر اهمیت راهبردی این انتخابات از منظرهای مختلف، به پاره‌ای از آسیب‌ها، کاستی‌ها و نقایص کارگزاری و تا حدودی ساختاری انتخابات نیز مربوط می‌شود. ازاین‌رو، طرح مباحث و تفاسیر انتخاباتی می‌تواند راهی باشد به شناخت بهتر و بیشتر از ضعف‌ها و آسیب‌ها و البته در ادامه فرصتی را فراهم می‌نماید تا در پرتو شکل‌گیری دیالوگ و گفتمانی در میان نخبگان و رسانه‌ها، به اصلاح روندهای انتخاباتی و تقویت مردم‌سالاری دینی منجر شود.
نکات تحلیلی: 1- انتخابات در ایران اسلامی نه همانند بسیاری از کشورها صوری و بی‌اهمیت است و نه تحت دموکراسی‌های هدایت‌شده یا القایی و تبلیغاتی، نتیجه‌اش از پیش تعیین‌شده؛ چراکه مردم ما و افکار عمومی دنیا و نظار جهانی به‌عین دیده و تجربه کرده‌اند که تک‌تک آرای مردم است که تعیین‌کننده پیروز میدان قدرت و سیاست در ایران است و دلیل اصلی این موضوع نیز به مردم پایه بودن قدرت در نظام جمهوری اسلامی مربوط می‌شود. 2- جالب است احزاب و گروه‌های مختلف سیاسی از اپوزیسیون و ضدانقلاب خارج‌نشین تا مخالفان و منتقدان داخلی که بیشترین انتقادها را به انتخابات و سازوکارهای سیاسی دارند، بیشترین تلاش و تحرک را نیز برای اثرگذاری بر رأی مردم در فصل انتخابات دارند و همین متناقض عمل با گفته، نشان‌دهنده واقعی بودن عرصه انتخاب در ایران اسلامی است. 3- مهم‌ترین و اصلی‌ترین محورهای آسیب‌شناسی در عرصه انتخابات 1400 را می‌توان در چند سرفصل موردبررسی قرار داد: آسیب‌شناسی نهادی، آسیب‌شناسی نقش و عملکرد جریان‌های سیاسی، آسیب‌شناسی رفتاری کارگزاران سیاسی در هر دو جریان اصلی، آسیب‌شناسی روندی و فرآیندهای منتهی به انتخابات، آسیب‌شناسی ساختاری، آسیب‌شناسی قانون انتخابات، آسیب‌شناسی رفتار انتخاباتی جامعه و مردم، آسیب‌شناسی از منظر و رهیافت جامعه‌پذیری سیاسی، آسیب‌شناسی نشاط و امید انتخاباتی و آسیب‌شناسی رسانه‌ای. هرکدام از این موارد راهی برای اصلاح و تقویت سیستم انتخاباتی است.
نکته پایانی: طرح بحث آسیب‌شناسی انتخابات از اقدامات راهبردی است که به مجالی بیشتر نیاز دارد و اساساً باید در اتاق‌های فکر نظام اسلامی موردبررسی قرار گیرد. این نوشته به‌مثابه تلنگری بود برای یادآوری این موضوع که شرایط کنونی مطلوب‌ترین زمان برای این کار است.