ترکیه در حالی روابطش با کشورهای عربی منطقه را افزایش می دهد و سخن از نگرانی در خصوص امنیت و ثبات امارات متحده عربی می زند که از دیگر سوی برای ایجاد روابطی حسنه با رژیم صهیونیستی تلاش می کند، هر چند گمانه زنی هایی مبنی بر سفر رجب اردوغان به ایران هم وجود دارد اما به نظر می رسد با توجه به اعلام آمادگی این کشور برای خرید گاز از اسرائیل، و از طرفی نگاه خصومت آمیز دموکرات های آمریکایی به این کشور، ترکیه در حال دست و پا زدن برای بقای بین المللی باشد. برای تحلیل و ارزیابی سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه به امارات متحده عربی، توسعه روابط و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در این کشور و تلاش برای جلب رضایت اسرائیل در منطقه با دکتر«رضا عابدی گناباد» تحلیلگر سیاسی منطقه اوراسیا گفتگویی داشته ایم که در ادامه می خوانید.
*جناب عابدی!ارزیابی شما از اهداف ترکیه برای نزدیکی همزمان به اعراب و اسرائیل چیست؟
نگاه ترکیه به ویژه از زمان قدرت گرفتن حزب اردوغان به مسائل منطقه‌ای دلال‌گونه بوده است. ترکیه به دنبال منافع سیاسی، اقتصادی و امنیتی خود در منطقه است و از این رهگذر هم به منافع و ارتباطاتش با کشورهای عربی و اسرائیل نگاه می کند. حتی شاهد بازیگری ترکیه در بحث درگیری‌های اوکراین هم بودیم که از یک سو پهپادهایش را به اوکراین می فروخت و از طرفی پیگیر بحث‌های رایزنی و میانجی‌گری هم بود؛ ترکیه از این دست اقدامات کم نکرده است.
نگاه ترکیه در مورد اعراب و اسرائیل هم این است؛ در مورد کشور امارات ما شاهد کاهش تجارت میان دو کشور در سالهای اخیر بودیم؛ با توجه به اختلافاتی که بین اردوغان و اماراتی‌ها در مسائل منطقه پیش آمد، برخی از رسانه‌های ترکیه مدعی شدند که کودتای سال ۲۰۱۵ در ترکیه با کمک و مساعدت اماراتی‌ها انجام شده است؛ یا اختلافاتی که امارت و ترکیه در لیبی داشتند و باعث کاهش حجم روابط میان دو کشور شده بود.
ترکیه اکنون به دنبال این است که با توجه به مشکلات اقتصادی که با آن دست و پنجه نرم میکند مانند کاهش ارزش پول ملی و بیکاری و تورم و معضلاتی که در ماه‌های اخیر شاهدش بودیم مانند اعتراضات داخلی ترکیه و با توجه به نزدیکی انتخابات ریاست جمهوری اقداماتی انجام دهد.
وضعیت آرای حزب عدالت و توسعه ترکیه مناسب نیست لذا به این سمت می رود که تنش‌هایش را با برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله امارات متحده و عربستان سعودی و حتی مصر دارد کاهش دهد تا بتواند سرمایه‌گذاری‌های شیخ‌نشین‌های عربی را بدست بیاورد و وضعیت اقتصادی‌اش را مقداری سر و سامان دهد.
این را هم باید مدنظر قرار دهیم که ترکیه از زمانی که بایدن روی کار آمده وضعیت خوبی ندارد چون نگاه دموکرات‌ها و بایدن به ترکیه و شخص اردوغان نگاه مثبتی نیست لذا اردوغان از بحث کاهش تنش با کشورهای عربی استفاده میکند تا از تنگناهایی که گرفتار شده به نوعی خلاص شود.
در مورد اسرائیل هم روابط میان این دو مربوط به امروز و دیروز نیست و روابط دیرینه‌ای داشته اند؛ متاسفانه ترکیه به عنوان اولین کشور اسلامی این رژیم را در مارس ۱۹۴۹ به رسمیت شناخت و ما شاهد روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی هستیم که این روابط از همان ۱۹۵۸ در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، نظامی و حوزه‌های اقتصادی گسترش پیدا میکند، همکاری‌های گسترده‌ای هم بین دستگاه اطلاعات و امنیت ترکیه و موساد وجود دارد.
ترکیه هم که گفتیم نگاه دلال‌گونه‌ای دارد و میبینید با کارت فلسطینی‌ها بازی میکند و در میان مسلمانان منطقه و جو ضد اسرائیلی و صهیونیستی مردم منطقه، ژست‌های رسانه‌ای می گیرد. بازی با کارت فلسطین، بحث مذاکرات اعراب و اسرائیل، موضع‌گیری به نفع فلسطینی‌ها و محکومیت کشتار فلسطینی‌ها توسط این رژیم را بعضا در موضع‌گیری‌های ترکیه میبینیم اما همزمان، سیاست‌‌های آقای اردوغان چیز دیگریست.
حجم مبادلات میان رژیم صهیونیستی و ترکیه همواره در وضعیتی خوب و رو به گسترش است؛ قبل از بحران کرونا نیم میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۹ تنها از ترکیه بازدید کردند. و این روابطی که بین ترکیه و رژیم صهیونیستی با این اراده که من خدمتتان عرض کردن وجود داشته و در دوره آقای اردوغان هم ادامه پیدا کرده و هیچ وقت مانع نشده حتی در شرایط بحرانی که روابط میان تل‌‌آویو و آنکارا به سمت قطع شدن یا پیچیده شدن حرکت کند.
ترکیه به دنبال این است که از تنش‌هایی که بین روسیه و غرب بر سر اوکراین است، استفاده کند تا مسیرهای انرژی از مسیرهای دریای مدیترانه و دریای سیاه منتقل شود. از طرفی ترکیه برای مهار تلاش‌هایی که یونان در منطقه شرق مدیترانه با کمک فرانسه برای منزوی کردن ترکیه میکند به رژیم صهیونیستی نزدیک میشود.
*آیا این افزایش روابط میتواند تاثیری بر اوضاع نابسامان داخلی ترکیه داشته باشد؟
ترکیه به دنبال گسترش روابط است و حتی در برخی گمانه زنی ها سخن از قصد سفر آقای اردوغان به ایران وجود دارد اما اینکه خروجی این روابط برای ترکیه و آقای اردوغان چه خواهد بود باید منتظر گذر زمان بود و دید که چه اتفاقی میافتد. چیزی که مشخص است این که اردوغان و حزب عدالت و توسعه در حال حاضر شرایط خوبی ندارند و این امر در مسائل داخلی ترکیه به ویژه در مباحث اقتصادی باعث ایجاد نارضایتی شده است.
عملکرد اردوغان و نگاه دیکتاتور مآبانه اش و نوع سلطانیسمی که بعد از کودتا حاکم کرد باعث ایجاد نارضایتی زیادی شده است. اوضاع اقتصادی ترکیه وضعیت مناسبی نیست؛ اردوغان به دنبال این است که با بازی با کارتهای متعدد از جمله امارات، عربستان سعودی، مصر و حتی اوکراین به نوعی، هم برای ترکیه منفعت اقتصادی بخرد و هم در فضای داخلی ترکیه یک قدرت‌نمایی داشته باشد. اما باید ببینیم نتایج این اقدامات با گذشت زمان چه خروجی خواهد داشت.
*یعنی ترکیه با افزایش این روابط به شکلی دنبال حفظ موقعیت و بالابردن موقعیتش در فضای بین المللی است؟
بله در نظرسنجی‌هایی که اخیرا در ترکیه صورت گرفته وضعیت حزب عدالت و توسعه اصلا مناسب نیست و شاید از سال ۲۰۰۲ به این طرف شکننده‌ترین آرا را حزب عدالت و توسعه دارد.
تورم در ترکیه به نزدیک ۵۰ درصد رسیده، در ترکیه با بحران سوخت هم مواجه هستیم، شاهد افزایش دوبرابری قیمت سوخت هستیم و اعتراضاتی که صورت میگیرد در فضای ترکیه همه به ضرر آقای اردوغان است.
با مدنظر قرار دادن آنچه گفته شد می توان نتیجه گرفت این کارهایی که آقای اردوغان انجام میدهد و حرکت به سمت افزایش روابط با کشورهای امارات و شیخ‌نشین حوزه خلیج فارس برای کسب درآمد و سرمایه‌گذاری است. اردوغان در تلاش است به نوعی پول را به داخل ترکیه بکشاند و این وضعیت نابسامان را حداقل در کوتاه مدت سامان دهد.
در بحث افزایش روابط با اسرائیل و حتی ابراز تمایل به خرید گاز از صهیونیست ها تنها برای این است که ترکیه خود را در محور غرب نشان دهد و به نوعی نظر آمریکا و لابی صهیونیسم را به خود جلب کند تا بتواند از فشارهایی که این جریان‌ها ممکن است بعضا در داخل ترکیه داشته باشند به دور باشد.
راهبرد