الیزابت دوم، در سن 96 سالگی پس از 70 سال سلطنت در گذشت.ملکه بریتانیا رکوردِ طولانی‌ترین دوره سلطنت در تاریخ بریتانیا را داشته و ملکه کانادا، استرالیا، و نیوزیلند، رئیس اتحادیه کشورهای مشترک المنافع نیز بود.
او همچنین ملکه ۱۲ کشور بود که از زمان جلوس او مستقل شده‌اند. الیزابت دوم علاوه بر ریاست کشور بریتانیا، رئیس تعداد دیگری از کشورها نیز بوده که عموماً زمانی مستعمره بریتانیا بودند.
اما آنچه که زمینه شهرت ملکه را در طی سالیان سلطنت باعث شده، نقض فاحش حقوق بشر در طی 7 دهه بوده که شامل سیاست های ضد قومی، نژادی و مذهبی در عرصه داخلی و همچنین جنایات ضد انسانی از کودتای 28 مرداد 1332 تا حمایت از حمله آمریکا به عراق و افغانستان و تحریم علیه حق حیات و سلامت شهروندان ایرانی می باشد و بر خلاف پروپاگاندای رسانه ای، سیاست های منطبق بر ارزش های غربی بریتانیا در زمان صدرات وی،بستر تعرض به بافت فرهنگی و هویتی کشورها شده است.
در خصوص سیاستهای ملکه نسبت به ایران نیز باید اذعان داشت در بعد از انقلاب به دلیل سیاست استقلال طلبی و توسعه اقتصادی که متاثر از هویت جمهوری اسلامی بود،روابط ایران و انگلیس نیز تحت تاثیر رخدادهای متعددی همچون اشغال سفارت آمریکا،حمایت از صدام در جنگ 8 ساله، دادگاه میکونوس و تحریم های متعدد تجاری و بانکی دچار تنش و گاه قطع رابطه دیپلماتیک شد.
در ذیل به برخی از موارد متعدد نقض حقوق بشر و حاکمیت ایران توسط سیاستهای ملکه الیزابت دوم اشاره می گردد.
کودتای 28 مرداد
یکی از این اتفاقات، نقش انگلستان در کودتای ۲۸ مرداد و برانداختن دولت دکتر مصدق و بازگرداندن محمدرضا شاه بود.با این کودتا، ملی شدن صنعت نفت به فراموشی سپرده شد و با عقد قرارداد کنسرسیوم، امتیاز نفت ایران در سلطه دول بیگانه قرار گرفت.این کودتا که با همکاری آمریکا و انگلستان و هماهنگی حکومت شاه انجام شد، به عملیات آژاکس معروف است.البته انگلستان پیشتر عملیات چکمه را برای برانداختن دولت مصدق طراحی کرده بود، اما با لو رفتن کودتا، مصدق دستور تعطیلی سفارت انگلستان و اخراج تمام دیپلمات‌های این کشور را صادر کرد.طرح دوم در روز ۲۵ مرداد قرار بود انجام شود.
در نیمه شب روز ۲۴ مرداد رمز (حالا دقیقاً نیمه شب است) از رادیو BBC اعلام شد که این کودتا نیز کشف و نافرجام ماند.برخی مورخان کودتای ۲۵ مرداد را پوششی برای به ثمر رساندن ۲۸ مرداد می‌دانند.کودتای ۲۸ مرداد در زمان ریاست‌جمهوری آیزنهاور در آمریکا مقارن با نخست وزیری چرچیل و سلطنت الیزابت دوم در انگلستان و پادشاهی محمدرضا پهلوی و نقش‌آفرینی سرلشگر فضل‌الله زاهدی انجام پذیرفت. از میان عاملان این دخالت خارجی در سرنوشت ایران، تنها ملکه انگلستان زنده بود که چند روز پیش درگذشت.
اینتلیجنس سرویس سازمان جاسوسی خاندان سلطنتی و اقدامات ضد امنیتی علیه ایران
اینتلیجنس سرویس سازمان جاسوسی و ضد جاسوسی انگلستان ازقدیمی ترین دستگاه های اطلاعاتی-امنیتی و جاسوسی جهان به شمار می رود.
این سازمان در سال 1573 در دوران سلطنت الیزابت اول و به همت یکی از وزیران او- فرانسیس واتینگهام- که مشاور سیاسی ملکه نیز بود در لندن تاسیس شد که در سال 1902 در قالبی جدید وظیفه اش را ادامه داد.
این سازمان امنیتی مخوف و پیچیده در انگلیس که پایه گذار آن خاندان سلطنتی بوده در طول تاریخ خود درارتکاب بسیاری از فجایع و جنایتها در راستای منافع انگلیس و متحد خود آمریکا از جمله در کشور ما نقش داشته است و دخالت های زیادی را در دیگر کشورها انجام می داده است. که در زیر به برخی از آنها اشاره می کنیم.
سازمان اطلاعات و جاسوسی انگلیس در سالهای انقلاب اسلامی ایران دخالت های زیادی را در کشور ما داشته و عامل به وجود آمدن بسیاری حوادث تلخ در کشور بوده است.
ارتشبد حسین فردوست درباره فعالیت سازمان جاسوسی انگلیس در ایران در زمان حکومت محمدرضا شاه می گوید: "دفتر ویژه اطلاعات" که فعالیت دستگاه‌های اطلاعاتی کشور در دوران محمدرضا پهلوی را زیرنظر داشت و آنها را هماهنگ می‌کرد، با راهنمایی سازمان جاسوسی انگلیس شکل گرفت و رئیس آن نیز با شاه و رجال درجه اول کشور مرتبط بود.
این سازمان در کشور ما جنایات زیادی را مرتکب شد.دفتر ویژه اطلاعات که در 1338 با راهنمایی MI6 و زیرنظر حسین فردوست تشکیل شد، هماهنگ کننده نهایی فعالیت دستگاه‌های اطلاعاتی-امنیتی کشور و از جمله ساواک بود..
اما در خصوص فعالیت جاسوسی اینتلیجنس پس از انقلاب نیز انتشار خبر کشف شبکه جاسوسی کلیسای اسقفی و دستگیری مارگارت جین وادل، مسئول روابط بین الملل این کلیسا در 19 مرداد 1359 ،سبب ایجاد بحران دیگری در روابط تهران و لندن شد.
چهارم شهریور ماه ۵۹ بهزادنیا، معاون وزارت ارشاد در گفتگو با خبرگزاری پارس اتهامات سنگینی را به اعضای کلیسای انجیلی در اصفهان وارد کرده و از پیدا شدن سندی صحبت کرد که نشان میداد در۲۶ فروردین ۵۹( کشیش پل هانت) ۵۰۰ میلیون دلار وجه نقد از طرف سیا دریافت کرده تا به قصد فراهم کردن مقدمات کودتا از جمله بمباران منزل امام و مناطق استراتژیک قم و تهران در اختیار افسران ارتش و رهبران بهایی و ضد انقلابیون قرار دهد. همچنین بهزادنیا اعلام نمود که جان گراهام، سفیر انگلیس در تهران ۳۰۰ کیلو تی ان تی و فتیله های انفجاری در اختیار این کشیش و گروه دیگری از ارتشیان و طراحان سیا قرار داده است.
گواه دیگر اقدامات ضد حقوق بشری MI6 ایفای نقش در ترور دانشمندان با هدف توقف برنامه هسته ای ایران بوده است. جان ساورز رئیس سازمان اطلاعات سری بریتانیا (ام آی 6) تقریبا یک ماه قبل از ترور دانشمند شهید دکتر شهریاری، با اشاره به برنامه‌های علمی و فناوری ایران، دیپلماسی را برای توقف این برنامه ناکافی دانسته و به صراحت بر لزوم روی آوردن به فعالیت‌های جاسوسی و اطلاعاتی برای مقابله با ایران تاکید کرده بود. ساورز مدعی شده بود: «نمی‌توان روند فعالیت‌ها و پیشرفت‌های علمی ایران را تنها با دیپلماسی مرسوم متوقف کرد. ما به عملیات‌های اطلاعاتی و امنیتی نیاز داریم تا در روند دستیابی ایران به فناوری‌های نوین ایجاد مشکل کنیم.»
موضوع ایران برای انگلیس آنقدر اهمیت داشت که رئیس دستگاه جاسوسی انگلیس را وادار کند تا برای اولین‌بار در صد سال اخیر در نشستی با برخی از مسئولین مطبوعات حاضر شده و از لزوم تغییر شیوه مذاکره با ایران به شیوه «دیپلماسی اطلاعاتی» سخن بگوید. این سخنان رسما به معنای چراغ سبز برای ترور دانشمندان ایرانی بود. به‌گونه‌ای که اطلاعات انگلیسی همراه با تیم‌های ترور اسرائیلی منجر به ترور دانشمندان هسته‌ای ایران شد.
نقش دستگاه‌های اطلاعاتی و جاسوسی انگلیس و آمریکا و رژیم صهیونیستی در پشت پرده این ترورها انکار ناشدنی است اما تاریخ نشان داده که این اقدامات تروریستی، پیشرفت هسته‌ای جمهوری اسلامی را هرگز متوقف نکرده است.
تحریم های ناقض حق حیات و سلامت شهروندان ایرانی
تحریم را می توان از جمله سیاستهای بریتانیا در زمان صدارت ملکه برای تنبیه ایران و پذیرش هنجارهای مورد نظر قدرت های بزرگ نامید که سبب تاثیر منفی بر برنامه های کلان حاکمیت و سلامت شهروندان شده که این مسئله مغایر با اصول و ارزش های عام و جهان شمول حقوق بشر بوده است. اما اولین تحریم در بعد از انقلاب خودداری از فروش تجهیزات نظامی بوده است. مارگارت تاچر، نخست وزیر بریتانیا آذر ماه ۵۸ در دیدار با جیمی کارتر، رئیس جمهور آمریکا اعلام کرد که اگر وی در سازمان ملل خواستار تحریم اقتصادی علیه ایران شود، بریتانیا نخستین کشوری خواهد بود که از وی حمایت خواهد کرد. این موضوع شائبه دشمنی انگلیس با ایران را تقویت کرد.
چنانکه در ۱۹ فروردین ۵۹ دولت انگلیس از تحویل ناو جنگی «خارک« به ظرفیت بیست هزار تن خودداری کرد که به سفارش ایران در انگلیس ساخته شده و ایران ۷۰ درصد بهای کل آن به ارزش ۱۴میلیون لیره استرلینگ را پرداخت کرده بود. ظاهرا این بخشی از تنبیهی بود که دولت انگلیس در صورت خودداری از آزادسازی گروگانهای آمریکایی برای ایران در نظر گرفته بود.
مارگارت تاچر در همین زمینه تاکید کرد با توافق با ایالات متحده، دولت متبوع وی تصمیم گرفته از تحویل هرگونه اسلحه به ایران خودداری کند. نمونه دیگر تحریم های انگلیس در خصوص پرونده هسته ای ایران رخ داد. در28 خرداد 1388 و در راستای عملیات غرب علیه برنامه های صلح آمیز هسته ای ایران، دولت بریتانیا یک میلیارد و 600 میلیون دلار از دارایی های ایران رامسدود کرد. رهبر معظم انقلاب در مراسم نماز جمعه معروف تهران انگلستان را ”خبیثترین دشمن ایران“ خواندند.
بنابراین دولت انگلستان در زمان ملکه الیزابت دوم، همواره تلاش کرد تا با اعمال تحریم و فشارهای اقتصادی بر ایران، جمهوری اسلامی را مجبور به تغییر در رفتار و عقب نشینی از اهداف انقلاب اسلامی نماید؛ از این رو غالب محدودیتهای اقتصادی که کاهش و در برخی موارد قطع مبادلات اقتصادی را در پی داشته، از سوی دولت انگلستان بوده است.
منابع
نقش انگلیس در پرونده هسته‌ای ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، صص 248 و 249
خبرگزاری مهر.خاندان سلطنتی انگلیس؛بنیانگذار سازمان جنایتکار اینتلیجنس سرویس/1390
جهانبخش محبی نیا،علیرضا امینی،حسن صنعتی(1395).روابط سینوسی ایران و انگلیس پس از انقلاب اسلامی
خبرگزاری تسنیم،ملکه الیزابت آخرین بازمانده کودتاگران 28 مرداد. 1401